ऋतौ भवमार्तवम्। अनार्तववाचिनि शारदशब्दे उत्तरपदे उत्तरपदे तत्पुरुषे समासे पूर्वपदम् प्रकृतिस्वरं भवति। रज्जुशारदमुदकम्। दृषत्शारदाः सक्तवः। शारदशब्दो ऽयं प्रत्यग्रवाची, तस्य नित्यसमासो ऽस्वपदविग्रह इष्यते। सद्यो रज्जूद्धृतमुदकं प्रत्यग्रमनुपहतं रज्जुशाराम् उच्यते। रज्जुशदः सृजेरसुम् च इति उप्रत्ययान्तः आदिलोपश्च। धान्ये नितिति च तत्र वर्तते, तेन आद्युदात्तः। दृषत्शब्दः दृणातेः षुक् ह्रस्वश्च इति अदिप्रत्ययान्तो ऽन्तोदात्तः। अनार्तवे इति किम्? पर्मशारदम्। उत्तरमशारदम्। शरदि ऋतुविशेषे भवं यत् तदिह शारदम्।
"रज्जुशारदम्(), "दृषच्छारदम्()" [दृषच्छारदाः--काशिका] इति।
योगविभागात्? समासः। "शारदशब्दोऽय प्रत्यग्रवाची" इति। प्रत्यग्रम्()भिनवम्(), अचिरकालभावीत्यर्थः। एतेन नानार्थवाचित्वं शारदशब्दस्य दर्शयति। "नित्यसमासः" इति। महाविभाषायाः प्रकृताया व्यवस्थितविभाषात्वात्()। "अनुपहतम्()" इति। रजोभिः। अनुपहतत्वं तु सद्यौद्()धृतत्वात्()। "उप्रत्ययान्तः" इति। "सृजेरसुं च" (द।उ।१।१००) इत्यत्र "भृमृशीतृ()चरित्सरितनिधनिमिमस्जिभ्य उः" (द।उ।१।९२) [भृमृशीतृ()चरित्सरितनिमिमस्जिब्यः उः--द।उ।] इत्यत उकारप्रत्ययानुवृत्तेः। "अदिप्रत्ययान्तः" [अदिक्प्रत्ययान्तः--मुद्रितकाशिका, आदिप्रत्ययान्तः--मुद्रितन्यासः] इति।
"दृणातेः षुग्? ह्यस्वश्च" (द।उ।६।४५) इत्यत्र "शृ()दृ()भसोऽदिः" (द।उ।६।४२) इत्यतोऽदिप्रत्ययानुवृत्तेः।
"परमशारदम्()" इति। शरदि भवं शारदम्()। "सन्धिवेलाद्यृतुनक्षत्रेभ्योऽण्()"
४।३।१६ इति सूत्रेणोत्पन्नोऽयं शब्दः॥