% Text title : Pronunciation Rules for Sanskrit Explained in Marathi % File name : saMskRRitasaghanauchchArapaddhatimarAThI.itx % Category : misc, advice, marAThI % Location : doc\_z\_misc\_general % Transliterated by : Manish Gavkar manishyg at gmail.com % Proofread by : Manish Gavkar manishyg at gmail.com % Latest update : December 27, 2020 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Pronunciation Rules for Sanskrit Explained in Marathi ..}## \itxtitle{.. sa.nskR^ita saghana uchchAra paddhati ..}##\endtitles ## ApaleM manIM vasata asalelA vichAra\, bhAva \- itarA.nsa samajAvUna sA.ngaNyAche sA.nketika \ldq{}dhvani\rdq{} mhaNaje \ldq{}bhAShA\rdq{}\. bhAShA mhaNaje dhvanirUpashabda va varNarUpashabda yA.nchA asIma vistAra hoya\. bhAShechyA vishuddha uchchArAchI eka \ldq{}ghanatA\rdq{} Ahe\. shuddha uchchArAchI ghanatA\, \ldq{}yathArtha\-arthavAhaka padA.nchI ghanatA\rdq{}\, uchchAra kartyAchyA sadbhAvanechI\, tapashcharyechI ghanatA\, uchchAraNa kartyAchyA \ldq{}prAtibha\-anubhUtiguNa sa.npannatechI ghanatA\rdq{}\, ashI \ldq{}shabdaghanatA\rdq{} aneka prakArachI Ahe\. sa.nskR^ita veda\-shAstrAdi aneka gra.nthA.nmadhye \ldq{}j~nAnA\rdq{}chI phAra moThI sA.nThavaNa Ahe\. sa.nskR^itabhAShA yeta asela tyAsacha te j~nAna sa.npAdana karaNe shakya va sulabha Ahe\. lekhanA.nta \ldq{}ghaseTa lekhana\rdq{} a.nshataH mAnya Ahe; paNa \ldq{}ghaseTa uchchAraNa\rdq{} mAnya nAhI\. yadyapi \ldq{}ghaseTa\-uchchAraNa\rdq{} hi Apale vichAra \- bhAvanA itarA.nsa samajAvUna sA.ngaNyAche eka \ldq{}mAdhyama\rdq{}\, prabhAvI sAdhana Ahe\. \ldq{}devanAgarI lipI\rdq{} hI sarva lipI.nchI mULa \- janayitri Ahe\. \ldq{}sa.nskR^ita\rdq{} bhAShAhi ekAneka bhAShA.nchI mULa asalyAchA ADhaLa hoto\. tase.ncha IshvarakR^ipA \- shrIgurukR^ipA prApta hoNyAsAThI ApalyA hAtUna kAhI tarI Ishvara \- seveche\, devArAdhaneche kArya vhAvayAsa have\. Ishvaraseveche\-ArAdhanechehi aneka prakAra Aheta\. tyA.ntacha IshvarAchI stuti\-stotre bhaktibhAvaneneM mhaNata rAhaNe\, prAsAdika gra.nthA.nchI pArAyaNe karaNe\, nAmagIta gANe yAhi prakArA.nchA samAvesha Ahe\. vishuddha paThaNa\, vishuddha stotragAna\, shuddha \- pArAyaNa hA tyAchA \ldq{}pAtheya\rdq{} Ahe\, pAyathA Ahe\, hI agadI pahilI\-vahilI pAyarI Ahe\. tyAna.ntara artha parichaya\, samanvayAne arthaparichaya\, ANi IshvarAchyA sAkShAtkArAtmakaj~nAnAneM artharUpatA sa.npAdana karaNe yA pAyaRyA Aheta\, he khAsa\. \ldq{}sa.nskR^ita\rdq{} stuti\-stotre vishuddharUpAneM mhaNatA yeNyAsAThI\, sa.nskR^itA.ntIla vishuddha\-uchchArapaddhatIchI achUka jANa ApaNAsa asaNe atya.nta Avashyaka Ahe\. he \ldq{}uchchAra\rdq{} tyAchyA jANakArA.npAsUna samajUna ghyAveta\. tasecha sa.nskR^itache pa.nDita\, sa.nskR^ita jANaNAre\, pravachana\-kIrtanA.nmadhye kase uchchAra karatAta\, tyAkaDe nITa lakSha dyAve\. ApaNahi te tase uchchArakarUna\, tyA.nkaDUna \ldq{}sa.nthA\rdq{} gheUna Apale uchchAra achUka\, barobara asalyAche tyA.nchedvArAM khAtrI karUna ghyAvI\. tase.ncha \ldq{}yaj\rdq{} dhAtUche sa.ngatikaraNa\, dAna ANi pUjA\, ase tIna artha Aheta\. tyA.npaikIM \ldq{}sa.ngatikaraNa\rdq{} yA arthAchehi punaH pradhAna ase tIna artha Aheta\. tyA.nta pahilA artha asA 1\. vedAchI sa.nthA athavA sa.nskR^ita smR^itigra.nthAchI sa.nthA gheta asatA.nnA shrIgurU.nchyA mukhA.ntUna jyA kramAne svarAdi vishiShTarUpAne nighAlelyA shabdA.nshI shiShyAne susa.nvAdIpaNAneM assalavarahukUma aikya karaNe\, tasAcha \ldq{}uchchAra karaNe\rdq{} yAsacha \ldq{}sa.ngatikaraNarUpa \ldq{}vAgyaj~na\rdq{} mhaNatAta\. 2\. veda\-shAstrAchA pATha athavA adhyAtmavidyechA pATha upadesharUpAne deta asatA.nnA shrIgurU.nchyA mukhA.ntUna nighAlelyA shabdA.nshI\, tyA.nnA abhipreta asalelyA abhiprAyAshI\, tAtparyAshI \- shiShyAne ApalyA shabdAneM\, abhiprAyAche\, AshayAche \ldq{}anuvAdapaNAne\rdq{}\, sa.ngatikaraNa \- mhaNaje\-purate aikya karaNe\, yAlAhi \ldq{}vAgyaj~na\rdq{} mhaNatAta\. 3\. shrIgurukR^ipeneM lAbhalele samAdhidhana\, brahmAtmaikya bodhadhana shiShyAchyA hR^idayarUpa sa.nduke.nta sa.nkramita karUna dile asatA tyA sadbodhAna.ndAchyA tulya svarUpa ashA sa.ngatikaraNAneM\, aikyAneM\, brahmatvAne asaNe\, hAcha \ldq{}vAgyaj~na\rdq{} hoya\. hA sarvahi abhiprAya manI gheUna shrIj~nAnadeva mahArAja chavathyA adhyAyA.nta sA.ngatAta \- ekIM shabdIM shabdu yajije | to \ldq{}vAgyaj~na\rdq{} mhaNije | |4\-142 | | asA \ldq{}vAgyaj~na\rdq{} sa.npanna hoNyAsAThI uchchArapaddhatIchI shuddhatA vA ghanatA prAthamika svarUpA.nta j~nAta asaNe jarUrIche Ahe\, he jANUna kevaLa mArgadarshanAkaritAM shuddha uchchArAche kAhI niyama AmhI yethe dile Aheta\. te samajUna gheUna tyApramANe ANi jANakArA.nchyA dvArA sa.nthA gheUna tyApramANe tasA uchchAra karaNyAchA prayatna karAvA\. tase pAhile tara marAThIta sa.nskR^ita\, tatsama ANi sa.nskR^itodbhava shabdA.nchA vipula pramANA.nta upayoga kelA jAto\. mhaNUna sa.nskR^ita uchchAra shuddha svarUpA.nta karaNe ApalyAlA phArase \ldq{}avaghaDa\rdq{} nAhI\. prastuta lekhA.nta sa.nskR^ita shabdA.nchI rUpeM\, vAkye ApaNa nirmANa karaNyAviShayI kAhI lihiNAra nAhI\. tara sa.nskR^itA.nta lihilelI vAkye\, stotraM phakta shuddha vAchAvayAchI\- uchchAra karAvayAchI Aheta\. pratyeka marAThI sAkSharAsa tevaDhe lipi j~nAna asatecha\. tarIhi uchchArAsa Avashyaka tevaDhA \ldq{}varNamAle\rdq{}chA va shuddha\, suspaShTauchchAra karaNyAsa arthAt shabdA.ntIla varNa\, \-hasva\, dIrghasvara\, barobara\, tase.ncha joDAkShare vA sAmAsikapadeM yA.nchA spaShTapaNAneM samajatIla ashA prakArAne\-paddhatIne shabdA.nche uchchAra karaNyAsa upayukta asaNARyA niyamA.nchA vichAra karaNe\, he evaDhecha maryAdita Apale \ldq{}dhyeya\rdq{} Ahe\. \section{devanAgarI lipI\, varNamAlA ANi tichI vaishiShTaye} varNamAlA \- svara 13 \ldq{}svayaM rAjate iti svaraH\rdq{} svataH a.ngAnecha shobhato\, virAjamAna hoto to \ldq{}svara\rdq{} hoya\. jaseM \ldq{}vya.njanAsa\rdq{} virAjamAna hoNyAsAThI \ldq{}svarAchI\rdq{} AvashyakatA asate\, tashI svarAsa nasate\, asA yA.ntIla Ashaya Ahe\. Rhasva \- a i u R^i L^i dIrgha \- A I U R^I sa.nyuktasvara \- e\, ai\, o\, au yAshivAya koNatyA varNAche\, koNate sthAna Ahe\, he jANaNyAsAThI va pAThA.ntarAsAThI sulabha upAya mhaNUna puDhIla vAkyA.nche sa.nkalana deta Ahota \- vya.njane \- 33 varga \- \- kaThora \- aghoSha \- mR^idu \- ghoSha \- anunAsika \ldq{}ka\rdq{} varga \- kaNThya \- k kh \- g gh \- ~N \ldq{}cha\rdq{} varga \- tAlavya \- ch Ch \- j jh \- ~n \ldq{}Ta\rdq{} varga \- mUrdhanya \- T Th \- D Dh \- N \ldq{}Ta\rdq{} varga \- dantya \- t th \- d dh \- n \ldq{}pa\rdq{} varga \- oShThya \- p ph \- b bh \- m a.ntastha \- \- y r l v UShma \- \- sh Sh s mahAprANa \- h sa.nyukta vya.njane.n\- kSha\, j~na\, La {}M anusvAra; H visarga 1\. akuha visarjanIyAnAM kaNThaH \- \ldq{}a\rdq{}kAra\, \ldq{}ka\rdq{}varga\, \ldq{}ha\rdq{}kAra ANi visarga\, yA akSharA.nche sthAna ka.nTha Ahe\. arthAt \- \- \- \ldq{}\rdq{}a\, ka\, kha\, ga\, gha\, ~Na\, visarga\rdq{} 2\. ichuyashAnA tAlu \- i\, \ldq{}cha\rdq{} varga\, \ldq{}ya\rdq{} ANi \ldq{}sha\rdq{} yA.nche sthAna tAlu Ahe\. 3\. R^iTuraShANAM mUrdhA \- R^i\, \ldq{}Ta\rdq{} varga \ldq{}ra\rdq{}\, \ldq{}Sha\rdq{} yA.nche sthAna mUrdhA Ahe\. 4\. lR^itulasAnAM dantA \- lR^i\, \ldq{}ta\rdq{} varga la\, sa yA.nche sthAna danta Ahe\. 5\. upUpadhyAnIyAlAmoShThau \- u\, \ldq{}pa\rdq{} varga\, upadhmAnIya yA.nche sthAna oShTha Ahe\. (visargApuDhe \ldq{}pa\rdq{}\, \ldq{}pha\rdq{} hI vya.njaneM \- \- AlI\. asatA.nnA visargAchA uchchAra \ldq{}aHpa\rdq{} asA hoto yAsa \ldq{}upadhmAnIya\rdq{} ase \- \- mhaNatAta\. 6\. ~nama~NaNanAnAM nAsikAcha \- ya\, ma\, ~Na\, Na\, na\, yA varNA.nche nAsikA ANi tyA tyA varNAche sthAna\. udA\. \ldq{}~na\rdq{} \- \- che sthAna tAlu va nAsikA Ahe\. 7\. edetoH kaNThatAluH \- \ldq{}e\rdq{}kAra ANi \ldq{}au\rdq{}kAra yA.nche kaNTha tAlusthAna Ahe\. 8\. odautoH kANThoShThamH \- \ldq{}o\rdq{}kAra ANi \ldq{}au\rdq{}kAra yA.nche sthAna ka.nThoShTha Ahe\. 9\. \ldq{}va\rdq{} kArasya da.ntoShThamH\- \ldq{}va\rdq{} varNAche sthAna \ldq{}da.ntya\rdq{} ANi oShTha Ahe\. 10\. jihvAmUlIyasya jihvAmUlamaH\- jihvAmUlIyAche jihvAmUla sthAna Ahe\. visargAchyA puDhe \ldq{}ka\, kha\rdq{} Ale \- \- \- asatA.nnA jo uchchAra hoto tyAlA \ldq{}jihvAmUlIya\rdq{} mhaNatAta\. 11\. nAsikAnusvArasyaH\- nAsikA he anusvArAche sthAna Ahe\. \- svarA.nmadhye \ldq{}a\, i\, u\, R^i\, lR^i\rdq{} he pA.ncha \ldq{}Rhasva\rdq{} svara Aheta\. Rhasva svarAchI \ldq{}eka mAtrA\rdq{} asate ANi dIrghasvarAchyA \ldq{}dona mAtrA\rdq{} asatAta\. hecha vegaLyA shabdA.nta sA.ngAvayAche jhAle tara te ase \- \- a ##+## a ##=## A \- \- i ##+## i ##=## I \- \- u ##+## u ##=## U \- \- R^i ##+## R^i ##=## R^I \- \ldq{}A\, I\, U\, R^I\rdq{} he chAra dIrgha\- svara Aheta\. \ldq{}lR^i\rdq{} svara hA phakta Rhasva Ahe\, dIrgha nAhI\. he AvarjUna lakShI ThevAve\. \- AtAM \ldq{}akaH savarNe dIrghaH\rdq{} yA sUtrAnusAra \ldq{}savarNa\rdq{} mhaNaje ekAcha jAtIche\, sajAtIya dona \ldq{}svara\rdq{} ekA javaLa eka\, ekA puDhe eka Ale asatA te ekamekA.nta miLUna \ldq{}dIrghasvara\rdq{} hoto\. yAlA \ldq{}savarNa dIrgha sa.ndhi\rdq{} mhaNatAta\. tasecha vegavegaLyA jAtIche \- vijAtIya \ldq{}svara\rdq{} javaLa \- javaLa Ale asatAM \ldq{}sa.nyukta svara\rdq{} hotAta\, jase \- \ldq{}a\rdq{} ki.nvA \ldq{}A\rdq{} ##+## \ldq{}i\rdq{} ki.nvA \ldq{}I\rdq{} ##=## e \- \ldq{}a\rdq{}ki.nvA \ldq{}A\rdq{} ##+## \ldq{}u\rdq{} ki.nvA \ldq{}U ##=## o \- \ldq{}a\rdq{} ki.nvA \ldq{}A\rdq{} ##+## \ldq{}e\rdq{} ki.nvA \ldq{}ai ##=## ai \- \ldq{}a\rdq{} ki.nvA \ldq{}A\rdq{} ##+## \ldq{}o\rdq{} ki.nvA \ldq{}au\rdq{} ##=## au\. sa.nyukta svarA.nta ekApekShA adhika svara Aheta\, mhaNUna te \ldq{}dIrgha\rdq{} asatAta\, he uchchAra karate veLI nITa dhyAnAta ThevAve\. tase.ncha vya.njanAmadhye sa.nskR^itA.ntIla varNamAlemadhye \ldq{}La\rdq{} he svata.ntra vya.njana nAhI\, hehi dhyAnAta ThevAve\. paNa \ldq{}La\rdq{} he sa.nskR^ita vA~NmayA.nta \ldq{}sa.ndhyakShara\rdq{} mhaNUna yete\. R^igvedAchyA prAra.nbhIcha \ldq{}agnimILe purohitan\rdq{} yA vachanA.nta \ldq{}La\rdq{} he akShara Ale Ahe\. yAviShayI asA niyama Ahe kI\, \ldq{}ajmadhyasthasyaDakArasya \ldq{}La\rdq{}kAraH bahvR^ichanA jaguH |\rdq{} dona svarA.nmadhye \ldq{}Da\rdq{} he vya.njana Ale asatA tyAchA \ldq{}La\rdq{} hota asato\. \ldq{}ILe\rdq{} yA rUpA.nta \ldq{}I ##+## D ##+## e\rdq{} ashI sthitI asalyAmuLe \ldq{}Da\rdq{} chA \ldq{}La\rdq{} jhAlA Ahe\. mhaNUna he eka \ldq{}sa.ndhyakShara\rdq{} Ahe\. tase.ncha\- \ldq{}ka ##+## Sh ##=## kSh\rdq{} arthAt \ldq{}kaSha yoge kShaH\rdq{} ANi \ldq{}j ##+## ~n ##=## j~na\rdq{} arthAt \ldq{}ja~norj~naH\rdq{} mhaNaje k ##+## Sha ##=## yA.nchyApAsUna \ldq{}kSha\rdq{} he sa.nyukta vya.njana hote\, tara ja ##+## ~na yA.nchyA sa.nba.ndhAmuLe \ldq{}j~na\rdq{} he sa.nyukta vya.njana hote\, hI svata.ntra \ldq{}varNa\rdq{} navheta tIM \ldq{}sa.ndhyakShara\rdq{}\, sa.nyukta vya.njane Aheta\. varNamAleta vya.njaneM kashI lihilI Aheta te bArakAvyAne lakShAta ThevAve arthAt kevaLa \ldq{}vya.njana\rdq{} he \ldq{}k\, kh\rdq{} ase pAyamoDUna lihitAta\. ApaNa \ldq{}ka\rdq{} ase akShara lihito te \ldq{}k\rdq{} vya.njana ##+## \ldq{}a\rdq{} svara miLUna ##=## \ldq{}ka\rdq{} akShara jhAlele asate\. yAsa \ldq{}pUrNAkShara sandhi\rdq{} asehi mhaNatAta\. hyAcha pramANe vya.njana ##+## svara ##=## akShara yA sUtrAnusAra \- k ##+## A ##=## kA; \- ka ##+## i ##=## ki; \- k ##+## I ##=## kI; k ##+## u ##=## ku; \- k ##+## U ##=## kU; \- k ##+## R^i ##=## kR^i; ka ##+## R^i ##=## kra; \- k ##+## la ##=## klR^i; \- k ##+## e ##=## ke; k ##+## ai ##=## kai \- k ##+## o ##=## ko; \- k ##+## au ##=## kau \- k ##+## a ##+## \- ##=## kam \- k ##+## a ##+## H ##=## kaH \- ashI bArAkSharI\- bArAkhaDI banate\. ekaTyA \ldq{}vya.njanAchA\rdq{} pUrNa uchchAra karatA yeta nAhI; tyAsAThI vya.njanAta \ldq{}svara\rdq{} miLato tevhAM tyAchA pUrNa uchchAra hoto\. svarayukta vya.njana mhaNaje \ldq{}akShara\rdq{}\, nusatyA ekulatyA ekA koNatyAhi svarAchA pUrNa uchchAra hoto\. mhaNUna \ldq{}svara\rdq{} he svaya.npUrNa akShara Ahe; paNa \ldq{}vya.njana\rdq{} he kevaLa\, svaya.npUrNa akShara nasate; hecha khare\. rUpeM shikavateveLI \ldq{}rAma\rdq{} hA \ldq{}akArAnta shabda Ahe ANi \ldq{}hari\rdq{} hA mAtra \ldq{}i\rdq{}kArAnta shabda Ahe\, ase mhaNatAta\. mhaNaje \ldq{}rAma\rdq{} shabdAchyA a.ntI \ldq{}a\rdq{} Ahe va \ldq{}hari\rdq{} shabdAchyA a.ntI \ldq{}i\rdq{} Ahe\. tyAchA artha ApalyAlA kaLAvA mhaNUna puDhIla pramANe lihito \ldq{}rAma ##=## mhaNaje ##=## r ##+## A; \- m ##+## a\rdq{} yA.nta shevaTI\, a.ntI\. \ldq{}a\rdq{} svara Ahe mhaNUna \ldq{}rAma\rdq{} hA \ldq{}a\rdq{} kArAnta shabda Ahe tara\-\- \ldq{}hari ##=## h ##+## a; r ##+## i yA.nta a.ntI\, shevaTI \ldq{}i\rdq{} svara Ahe\. mhaNUna \ldq{}hari\rdq{} hA \ldq{}ikArAnta shabda Ahe\. ashA prakAre jyA shabdAchyA shevaTI \ldq{}svara\rdq{} yete te \ldq{}svarA.nta\rdq{} shabda hota ANi jyA shabdAchyA a.ntI\, shevaTI \ldq{}vya.njana\rdq{} yete\, te \ldq{}vya.njanAta\rdq{} shabda hota\. udAharaNArtha marut\, rAjan\, manas ityAdi\. \- vya.njanA na.ntara AlelA \ldq{}svara\rdq{} tyA.nta miLUna te \ldq{}akShara\rdq{} hote\. tyAchapramANe dona athavA adhika vya.njane ANi tyA na.ntarachA \ldq{}svara\rdq{} miLUna \ldq{}joDAkShara\rdq{} tayAra hote\. joDAkSharA.nta kitI vya.njane asAvIta yAviShayI niyata asA niyama nAhI\. udAharaNArtha \ldq{}kArtsnya\rdq{} yA.ntIla \ldq{}rtsnya\rdq{} madhye \ldq{}r ##+## t ##+## s ##+## n ##+## y ##+## a ashI ekUNa pA.ncha vya.njane Aheta\. {}M anusvAra ANi H visarga hI chinhe ApalyAlA ThAukI Ahetacha\. anusvArA sArakhe he eka chinha Ahe\. tyAlA \ldq{}anunAsika\rdq{} mhaNatAta\. tyAchA uchchAra mAtra \ldq{}adhika bhAra\rdq{} deUna kelelyA anusvArAsArakhAcha hoto\. udAharaNArtha\- asmA.NstArayiShyati | shraddhAvA.Nllabhate j~nAnam | hattvApi sa imA.NllokAn | ityAdi\. \ldq{}.a\rdq{} yA chinhAlA \ldq{}avagraha\rdq{} mhaNatAta\. (\ldq{}eDaH padAntAdati\rdq{} | |6\- 1 \- 109 yA sUtrAnusAra.) shabdAchyA shevaTI asalelyA \ldq{}e\rdq{} ki.nvA \ldq{}o\rdq{} na.ntara yA.nchyApuDhe \ldq{}a\rdq{} AlA tara tyA \ldq{}a\rdq{} chA lopa hoto ANi tyAchyA jAgI \ldq{}avagraha\rdq{} chinha yete\. udAH\- ime \- avasthitAH ##=## ime.avasthitAH; loke \- asmin ##=## loke.asmina; prathamo ##+## adhyAyaH ##=## prathamo.adhyAyaH sa.nskR^itabhASheta bhinna bhinna shabdA.ntIla asale tarI javaLa javaLa AlelyA vya.njanA.nchA\, \ldq{}vya.njana\rdq{} ANi \ldq{}svara\rdq{} yA.nchA\, ANi svarA.nchA \ldq{}sandhi\rdq{} hA avashya hotocha\. udAharaNArtha tat \- tat ##=## tattat; vaktum \- arhasi ##=## vaktumarhasi\, na\-asti ##=## nAsti; yAlA kA.nhIM \ldq{}apavAda\rdq{} Aheta; te ase\. tase.ncha sa.nskR^itA.nta \ldq{} |\rdq{} asA eka athavA \ldq{} | |\rdq{} ase dona da.nDa hI donacha pradhAna virAma chinheM Aheta; paNa svalpavirAma\, ardhavirAma\, prashnachinha vagaire.nchAhi upayoga karaNyAchI paddhati bahuta thoDyA pramANA.nta vA thoDyA bahuta pramANAta paDalI Ahe\, he satyahi nAkAratA yeta nAhI\. arthAt laikhika paddhatI.nta tI virAma chinhe Aheta tI aviruddha Aheta\. 1\. hasvasvarAchI ekamAtrA ANi dIrghasvarAchyA dona mAtrA asatAta\, he ApaNAsa pUrvI sA.ngitale Ahecha\. mhaNUna \ldq{}Rhasva\-svara\rdq{} uchchAraNyAsa jevaDhA veLa lAgato\, tyApekShAM \ldq{}dIrgha svara\rdq{} uchchAraNyAsa \ldq{}adhika veLa lAgato ANi tyAmuLecha \ldq{}Rhasva svara\rdq{} ANi \ldq{}dIrgha \- svara\rdq{} yA.ntIla pharaka spaShTa hoIla asecha uchchAraNa karAvayAsa have\. nAhItara artha bhedahi hoto\. jase \ldq{}dina\rdq{} mhaNaje \ldq{}divasa\rdq{}\. yA.ntIla \ldq{}di\rdq{} he akShara uchchAraNa karaNyAsa jevaDhA veLa lAgato; tyApekShAM \ldq{}dIna\rdq{} mhaNaje \ldq{}garIba\rdq{} yA.ntIla \ldq{}dI\rdq{} dIrgha asUna tyAche uchchAraNa karaNyAsa \ldq{}adhika\rdq{} veLa lAgato\, ase.ncha sarvatra \ldq{}Rhasva\rdq{} ANi \ldq{}dIrgha\rdq{} yA.ntIla pharaka kevaLa uchchArAvarUna spaShTa hoIla\, asAcha uchchAra jhAlA pAhije\. tase.ncha \ldq{}Rhasva\rdq{} ki.nvA \ldq{}dIrgha \ldq{}a\, i\, Da\, R^i\rdq{} chyApaDhe savarNa mhaNaje tocha svara AlA tara tyA donhI.nchA miLUna \ldq{}dIrgha svara\rdq{} hoto\. udAharaNArtha\- 1 tasya \- aham ##=## tasyAhama; 2 yathA\-AkAshasthitaH ##=## yathAkAshasthitaH; 3 i.ndriyANi \- indriyArthebhyaH indriyANIndriyArthebhyaH; 4 a~NgAni \- iva ##=## a~NgAnIva\, teShu \- upajAyateH teShUpajAyate; 6tu\- uddeshataH ##=## tUddeshataH\, 7 gItAsu\-upaniShatsu ##=## gItAsUpaniShatsu\, na \- anuvartayati \- iha ##=## nAnuvartayatIha \ldq{}akaH savarNe dIrghaH 6\-1\-101\. 2\. \ldq{}R^i\rdq{} yA svarAchA uchchAra \ldq{}ri\rdq{} ANi \ldq{}ru yA dona akSharA.nchyA madhalyA uchchArAsArakhA karAvA; \ldq{}lR^i\rdq{} chA uchchArahi \ldq{}li\rdq{} ANi \ldq{}lu\rdq{} yA.nchyA madhalyA uchchArAsArakhA karAvA\. to pratyakSha shrIgurUmukhAne.ncha samajUna pratyakSha \- teta ANAvA\. 3\. varNamAletIla \ldq{}cha\rdq{} vargAchI vya.njane marAThIbhASheta dona ta\-heneM uchchAralI jAtAta; eka mhaNaje \ldq{}chakra\, ChAyA\, janma\, jha.nkAra\rdq{} yA shabdA.ntIla uchchArApramANe\, ANi dusarA mhaNaje \ldq{}chamachA\, jahAja\, jhagaDA\rdq{} yA shabdA.ntIla uchchArApramANe\, uchchAralI jAtAta; paNa sa.nskR^itabhAShemadhye uparyukta\-varIla uchchArA.npaikI dusaRyA prakArachA uchchAra nAhI\, tara sarvatra pahilyA prakArachA mhaNaje \ldq{}chakra\, ChAyA\, janma\, jha.nkAra\rdq{} yA.ntIla uchchArAsArakhAcha uchchAra karAvA\. 4\. anusvArAna.ntara mhaNaje \ldq{}jyA akSharAvara anusvAra Ahe\, tyA akSharAna.ntara\rdq{} jyA \ldq{}vargA\rdq{}che vA vargAtIla vya.njana asela tyA vargAtIla \ldq{}anunAsikA\rdq{}sArakhA tyA \ldq{}anusvArAchA uchchAra karAvA\. anusvArApuDhIla akShara jyA vargAtIla asela tyA vargAche anunAsika hota asate asA \ldq{}anusvArasya yayi parasavarNaH 8\-4\-58 yA sUtrAnusAra sandhi hoto\. itakecha navhe tara lihitA.nnA suddhA tyA anusvArAaivajI tyAchyA puDhIla vya.njanAchyA vargAche anunAsika lihAve\. udAharaNArtha\- 1 a~Nga\, 2 vya~njana\, 3 kaNThya\, 3 dantya\, 5 ambA\. 5\. \ldq{}pa.nchamI\rdq{} shabdAchA uchchAra kAhI loka \ldq{}panchamI\rdq{} asA karatAta; to chukIchA Ahe\. tyAchA \ldq{}pa~nchamI\rdq{} asAcha uchchAra karAvA\. 6\. AtAM anusvArAna.ntara \ldq{}ka\, cha\, Ta\, ta\, pa\rdq{} yA vargAkherIja \ldq{}ya\, ra\, la\, va\, sha\, Sha\, sa\, ha\rdq{} yA.npaikI koNatehi vya.njana Ale tara anusvAra kAyama tasAcha rAhato; paNa tyA.nchA uchchAra mAtra puDhe AlelyA vya.njanAnuguNa mhaNaje puDhIla vya.njanAsa juLaNArA sAnunAsika karatAta\. tyAchI udAharaNe mhaNaje \ldq{}sa.nyama\, sa.nrakShaNa\, sa.nlagna\, sa.nshaya\, sa.nsAra\, sa.nhAra\rdq{} hI prasiddha svarUpeM hota\. 7\. sa.nskR^itamadhye joDAkSharApUrvI AlelyA akSharA.nvara joDAkSharAnuguNa mhaNaje puDhIla vya.njanAsa juLaNArA asA \ldq{}bhAra\rdq{} ki.nvA \ldq{}AghAta\rdq{} yeto\, to jANIvapUrvaka karAvA\. udAharaNArtha \ldq{}dharmakShetre yA.nta \ldq{}rma\, kShe ANi tre hI joDAkShareM Aheta\. mhaNUna dha\, ma\, ANi \ldq{}kShe\rdq{}\, yA akSharA.nvara bhAra \- AghAta yeto\. marAThI bhASheta \ldq{}puNyAlA\, jADyA\, raDyA\, udyA\rdq{} ashAprakArachyA joDAkSharA.nchyA pUrvIchyA akSharAvara \ldq{}bhAra \- AghAta\rdq{} nasato; paNa sa.nskR^itamadhye ase nAhIM; jo joDAkSharAchyA pUrvIchyA akSharAvara \ldq{}bhAra \- AghAta\rdq{} hA nirapavAda yetocha; hA anuparodha niyama Ahe\. 8\. visargAchA uchchAra mAtra \ldq{}nI.a.aTa\rdq{} samajAUna ghyAvA\, tohi chA.ngalyA jANakArA.nkaDUna samajAUna ghyAvA\. shvAsAche jorAne sharIrAchyA bAhera mukhAvATe visarjana kelyAne hoNArA \ldq{}uchchAra\rdq{} mhaNajecha \ldq{}visarga\rdq{} hoya\. mhaNUna visargAchA uchchAra\, hA visargAchyA pUrvI asaNARyA svarAshI miLatyA juLatyA \ldq{}ha\rdq{} sArakhA karAvA; arthAt 1\. \ldq{}devaH\rdq{} chA uchchAra \ldq{}devahA sArakhA karAvA\. 2\. \ldq{}devAH chA uchchAra \ldq{}devAhA\rdq{} sArakhA karAvA\. 3\. \ldq{}hariH\rdq{} chA uchchAra \ldq{}harihi\rdq{} sArakhA karAvA\. 4\. \ldq{}guruH\rdq{} chA uchchAra \ldq{}guruhu\rdq{} sArakhA karAvA\. 5\. \ldq{}devaiH\rdq{} chA uchchAra \ldq{}devaihi\rdq{} sArakhA karAvA\. 6\. \ldq{}devayoH chA uchchAra \ldq{}devayoho\rdq{} sArakhA karAvA\. vara sA.ngitalyA pramANe (H) visargAche uchchAra karAveta\, techa vishuddha hota\. 9\. AtAM visargAna.ntara \ldq{}ka\, kha\, ki.nvA pa\, pha hI vya.njaneM AlI tara mAtra yA visargAchA uchchAra mAgIla svarAshI miLatA\-juLatA na karatAM puDhIla vya.njanAsa miLatA\-juLatA va kA.nhI.nsA adhika \ldq{}bhArapUrvaka \- AghAtapUrvaka karAvA\, to mArgadarshakAkaDUna sa.nthA gheUnacha nITa samajAUna ghyAvA; udAharaNArtha\-\- \ldq{}kaH khanati\, kaH pashyati\, adhiyaj~naH kathaM ko.atra | yaH pashyati | shabdaH khe 10\. (\ldq{}vA shari\rdq{} 8\-3\-36 yA sUtrAnusAra) tasecha visargAna.ntara \ldq{}sha\, Sha ki.nvA s\rdq{} AlyAsa visargAchA uchchAra mAtra anukrameM \ldq{}sha\, Sha ki.nvA s\rdq{} asA karAvA vA lihAvA udAharaNArtha\- \ldq{}hariHshete\rdq{} athavA \ldq{}harishshete ase lihitAta\, vA uchchAra karatAta\. \ldq{}devaH ShaDAnanaH\rdq{} athavA \ldq{}devaShShaDAnanaH\rdq{} \ldq{}yaH sadA\rdq{} athavA \ldq{}yassadA\rdq{} yArItIneM koNatyAhi rItIne lihile tarI uchchAra mAtra sArakhAcha hoto\, tyA.nta muLIhi pharaka hota nAhI\. mhaNUna tasA uchchAra karAvA\. 11\. \ldq{}sh\, Sh\, s\rdq{} yAta sUkShma pharaka Ahe\, mhaNUna dakShatApUrvaka nITa ANi spaShTa uchchAra karAveta\, hA pharaka phArA.nchyA lakShoM yeta nasalyAchA ADhaLa hoto\. mhaNUna sAdhakAneM hA niyama kaTAkShAne pALAvA\. arthAta ApaNa \ldq{}shahAmR^iga\rdq{} yA shabdAchyA uchchArAmadhye jyApramANe \ldq{}jIbhe\rdq{} ne TALUlA ki.nchita sparsha karUna \ldq{}sh\rdq{} chA uchchAra sahajatene karato\, tasAcha sarvatra uchchAra karAvA\, \ldq{}ShaTkoNa\rdq{} yA shabdAchyA uchchArAche veLI jIbheneM TALUchyA varachyA bhAgAlA mhaNaje mUrdhAlA sparsha karato\, tyApramANecha sarvatra \ldq{}p\rdq{} chA uchchAra karAvA \ldq{}samaI\rdq{} yA shabdAche uchchArAche veLI jasA dAtA.nnA ki.nchit jibhechA sparsha karUna uchchAra karato\, tasAcha sarvatra \ldq{}s\rdq{} chA uchchAra karAvA\. 12\. joDAkSharA.nmadhye jyA kramAne vya.njaneM mULA.nta joDalI gelelI asatAta\, tyAcha kramAneM bahuta karUna\, prAyaH lihitAta\. ApaNa uchchAra karatA.nnAhi prAyaH agadI tyAcha kramAne uchchAra karAveta\. udAharaNArtha vastu\- yA.nta \ldq{}s\rdq{}chA uchchAra pahilyA.ndA Ahe; na.ntara \ldq{}tu\rdq{}chA Ahe\. vatsa\- yA.nta \ldq{}t\rdq{}chA uchchAra pahilyA.ndA Ahe; na.ntara \ldq{}sa\rdq{}chA uchchAra Ahe\. shukla \- yAta \ldq{}k\rdq{}chA uchchAra pahilyA.ndA Ahe; na.ntara \ldq{}la\rdq{}chA uchchAra Ahe\. shulka\- yA.nta \ldq{}l.h\rdq{} chA uchchAra prathama Ahe; na.ntara \ldq{}ka\rdq{} chA uchchAra Ahe\. 13\. kA.nhI joDAkSharA.nmadhye \ldq{}varNachinha\rdq{} \ldq{}varNachihna\rdq{} khAlI ki.nvA vara joDatAta\. udAharaNArtha \- mahArAShTra\, prakAsha\, kArya ityAdi\. 14\. \ldq{}brAhmaNa\rdq{} \ldq{}brahma\rdq{} madhIla \ldq{}hma\rdq{} hyA sArakhyA joDAkSharA.nta \ldq{}h.h\rdq{} hA prathama asato va sa.nskR^itA.nta lihitAnA ashA joDAkSharA.ntIla \ldq{}h.h\rdq{} pahilyAdAM lihitAta udAharaNArtha \ldq{}brAhmaNa\, chihna\, jihvA\,\rdq{} yA joDAkSharA.nche uchchAra \ldq{}brAh.h{}maNa\, chih.h{}na\, jih.h{}vA\rdq{} ase \ldq{}h\rdq{}chA pahilyA.ndA uchchAra karUna karAveta\. 15\. tase.ncha \ldq{}tarhi\, karhi\, arhatA\rdq{} yA ki.nvA yAsama shabdA.nmadhye \ldq{}r.h\rdq{} prathama Ahe ANi \ldq{}h.h\rdq{} na.ntara Ahe; mhaNUna tyAchA uchchAra tyAcha kramAne va tasAcha mhaNaje \ldq{}tar.hhi\rdq{} asAcha karAvA\. shrImadbhagavat gItetIla kAhI \ldq{}sandhI\rdq{}chyA udAharaNA.nvarUna kA.nhIM sa.ndhi niyama samajAUna gheU 1\. \ldq{}AdguNaH\rdq{} 6\-1\-87 yA sUtrAnusAra \ldq{}a\rdq{} ki.nvA \ldq{}A\rdq{} chyA puDhe \ldq{}Rhasva\rdq{} kivA \ldq{}dIrgha\rdq{} \ldq{}i\, u\, R^i\, lR^i\rdq{} Ale\, tara donhI.nchyA sthAnI kramAne \ldq{}e\, o\, ar.h\, al yetAta 1\. na i~Nte ##=## ne~Nte;\. 2\. dR^iShTvA \- idama ##=## dR^iShTvedam; yathA \- ulvena ##=## yatholvena; 4 AtiShTha \- uttiShTha ##=## AtiShThottiShTha; 5 sA\- upamA ##=## sopamA\. 2\. \ldq{}vR^iddhirechi\rdq{} 6\-1\-88 yA sUtrAnusAra \ldq{}a\rdq{} ki.nvA \ldq{}A\rdq{} chyA puDhe \ldq{}e\rdq{} ki.nvA ai AlA tara hyAdohI.nchA miLUna \ldq{}ai\rdq{} hoto\. \ldq{}o\rdq{} ki.nvA \ldq{}au\rdq{} AlA tara \ldq{}au\rdq{} hoto\. udA\. 1 AtmA eva ##=## Atmaiva 2\. cha auShadhI ##=## chauShadhIH 3\. \ldq{}ikoyaNachi\rdq{} 6\-1\-77 yA sUtrAnusAra \ldq{}Rhasva\rdq{} ki.nvA \ldq{}dIrgha\rdq{} \ldq{}i\, u\, R^i\, lR^i\rdq{} yA.nchyApuDhe tyA.nchyA kherIjachA asA itara dusarA koNatAhi \ldq{}svara\rdq{} AlA tara tyA.nchyA sthAnI anukrameM y\, v\, r\, l yetAta\. udAharaNArtha 1 bhajAmi aham ##=## bhajAmyaham; 2 tAni aham ##=## tAnyaham; 3 duHkheShu \- anudvigna \- manAH ##=## duHkheShvanudvignamanAH 4\. astu iShTakAmadhuk ##=## AstviShTakAmadhuk\. 4\. \ldq{}echo.ayavAyAvaH\rdq{} 6\-1\-78 yA sUtrAnusAra y v chA loka sA.ngaNAre sUtra \ldq{}lopa ##=## shAkalyasya\rdq{} 8\-3\- 19 lopa jhAlyAvara rAhilelyA svarA.nchA sa.ndhi hota nAhI\. kAraNa \ldq{}pUrvatrAsiddhI\rdq{} 8\-2\-1 lopa jhAlA tarI to prasiddha Ahe\. mhaNaje tethe ya\, va\, Aheta asecha samajAvayAche asate mhaNUna sa.ndhi hota nasate\. e\, ai\, o\, au\, yA.nchyApuDhe koNatAhi \ldq{}svara\rdq{} AlA tara tyA.nchyA sthAnI anukrameM \ldq{}ay\, Ay\, av\, Av yetAta\. yA \ldq{}ay\, Ay\, av\, Av\rdq{} yA.nchyA madhIla \ldq{}y\rdq{} athavA \ldq{}v\rdq{} chA vikalpAne lopa hoto\. lopa jhAlyAvara maga urvarita rAhilelyA svarA.nchA mAtra sandhi hota nAhI\. udAharaNArtha \:\- 1\. rathopasthe \- upAvishat ##=## rathopastha\, yupAvishat ki.nvA rathopastha upAvishata; 2\. vartante ##+## iti ##=## vartantayiti ki.nvA vartanta iti; 3\. brahmAgnau ##+## apare \- brahmAgnAvapare ki.nvA brahmAgnA apare\, 4\. samAdhau ##+## achalA ##=## samAdhAvachalA ki.nvA samAdhA achalA; 5\. yotsye ##+## iti ##=## yosyayiti\. ki.nvA yotsya iti; 6\. te ime \- tayime ki.nvA ta ime; 7\. modiShye iti \- modiShya iti ityAdi\. 5\. \ldq{}~Na mo \-RhasvAdachi~NmuNa nityam\rdq{} 8\-3\-32 yAsUtrAnusAra padAntI \ldq{}~N\, \- N\, n\rdq{} hI yeUna yA.nchyAmAge \ldq{}Rhasva \- svara\rdq{} asUna puDhe \ldq{}svara\rdq{} AlA tara \ldq{}~N\, N\, n\rdq{} yA.nche dvittva hote\. udAharaNArtha \:\- prahasan \- iva ##=## prahasanniva; anichChan\- api ##=## alichChannapi\. 6\. \ldq{}kharicha\rdq{} 8\-4\-55 jhalA.njasha jhashi\. 8 \-4\-53 yA sUtrAnusAra antaHstha varNa soDUna koNatyAhi vya.njanApuDhe \ldq{}kaThora vya.njana\rdq{} Ale tara mAgIla vya.njanA baddala tyAchyAcha vargAtIla pahile vya.njana yete\. ANi \ldq{}mR^idu vya.njana\rdq{} ki.nvA \ldq{}svara\rdq{} AlA tara tyAchyAvargAtIla tisare vya.njana hote\. udAharaNArtha 1\. sa.nmohAt \- smR^itivibhramaH ##=## sa.nmohAtsmR^itivibhramaH; 2 krodhAt bhavati | krodhAdbhavati; 3\. samyak \- ubhayoH ##=## samyagubhayoH 7\. \ldq{}jhalA.njashonte 8\-2\-39 yA sUtrAnusAra padA.nta vya.njanApuDhe anunAsika Ale tara vya.njanAche varIla niyamApramANe tyAchyA vargAtIla tisare vya.njana hote ki.nvA anunAsika hote\. udAharaNArtha 1\. ShaD\-mAsA ##=## Sha~NmAsA ki.nvA ShaNmAsA; 2\. anArambhAt \- naiShkarmyam ##=## anArambhAnaiShkarmyam\, chita##+## bhaya ##=## chinmayam\, mR^id##+##maya ##=## mR^iNmayam\. \ldq{}yaro.anunAsika.anu nAsiko vA 8\-4\-45 pratyayebhAShAyAM nityam 8\. \ldq{}stoH shchuntaH chuH\rdq{} 8\-4\-4 \ldq{}ShTunAShTaH\rdq{} 8\-4\-41 yA sUtrAnusAra \ldq{}ta\rdq{} vagA.ntIla ghya.njanA.npuDhe \ldq{}cha\rdq{} vargAtIla vya.njana Ale tara \ldq{}ta\rdq{} vargAchA \ldq{}cha\rdq{} varga hoto\. ANi \ldq{}Ta\rdq{} vargAtIla vya.njana Ale tara \ldq{}Ta\rdq{} varga hoto\. udAharaNArtha 1\. tat\-cha ##=## tachcha; yat\- cha.ndramAsi ##=## yachcha.ndramAsi 2\. yat \- j~nAtvA ##=## yajj~nAtvA; yat \- j~nAnam ##=## yajj~nAnam 3\. spR^ishan \- jighran ##=## spR^isha~njighran 9\.padAnta \ldq{}na\rdq{}chyA puDhe \ldq{}cha\rdq{}\, \ldq{}Cha\rdq{} Ale tara \ldq{}na\rdq{}chyA sthAnI anusvAra va \ldq{}sha\rdq{} yetAta\. \ldq{}Ta\rdq{}\, \ldq{}Tha\rdq{} Ale tara anusvAra ANi \ldq{}Sha\rdq{} yetAta ANi \ldq{}ta\rdq{}\, \ldq{}tha\rdq{} Ale tara anusvAra ANi \ldq{}sa\rdq{} yetAta\. udAharaNArtha 1\. R^iShIn \- cha ##=## R^iShIshcha; 2\. tAn \- tathA ##=## tA.nstathA\, 3\. praj~nAvAdAn\-cha | ##=## praj~nAvAdA.nshcha\, 4\. pumA.nshcharati\, 5\. R^iShI.nshcha\, 6\. uragA.nshcha\, 7\. agatAsU.nshcha\, 8\. prANA.nstyaktvA\, 9\. tA.nstitikShasva ityAdi\. 10\. \ldq{}ta\rdq{} vargApuDhe \ldq{}la\rdq{} AlA tara \ldq{}ta\rdq{} vargAchA \ldq{}la\rdq{} hoto ANi \ldq{}na\rdq{}chyA puDhe \ldq{}la\rdq{} AlA tara mAtra sAnunAsika \ldq{}la\rdq{} hoto\. udAharaNArtha 1\. \, AbrahmabhuvanAt \- lokAH ##=## AbrahmabhuvanAllokAH; 2\. imAn \- lokAn ##=## imAllokAn 3\. shraddhAvAn \- labhate ##=## shraddhAvA.Nllabhate; 4\. shumAn \- lokAn ##=## shumA.NllokAn\. 11\. anunAsikA.nkherIja koNatyAhI padAnta sparsha \- vya.njanApuDhe \ldq{}sha\rdq{} AlA tara tyAchyA vikalpAne \ldq{}Cha\rdq{} hoto\. udAharaNArtha 1\. tasmAt \- shAstram ##=## tasmAchChAstram\, 2\. yat\-shreyaH ##=## yachChreyaH\, 3\. vyAsaprasAdAt\-shrutavAn ##=## vyAsaprasAdAchChutavAn\, 4\. etAt \- shrutam ##=## etachChutam 12\. anunAsikA.nkherIja koNatyAhi \ldq{}sparsha\rdq{} \- vya.njanApuDhe \ldq{}ha\rdq{} AlA tara tyA \ldq{}ha\rdq{}chyA sthAnI vikalpAne mAgIla vya.njanAchyA vargAtIla chauthe\- chavathe vya.njana hote\. udAharaNArtha 1\. etat \- hi ##=## etaddhi\, 2\. dharmyAt\-hi ##=## dharmyAdhdi 13\. visargAchyAmAge \ldq{}a\rdq{} asUna puDhe \ldq{}a\rdq{} ki.nvA mR^iduvya.njana Ale tara \ldq{}a\rdq{} ANi visarga yA donhI.nchA miLUna \ldq{}o\rdq{} hoto\. udAharaNArtha 1\. mantraH\- aham \- ##=## mantro.aham\, 2\. striyaH\- vaishyAH ##=## striyovaishyAH 14\. visargAchyAmAge \ldq{}a\rdq{} yeUna puDhe \ldq{}a\rdq{} kherIjachA koNatAhi \ldq{}svara\rdq{} AlA tara visargAchA lopa hoto ANi urvarita rAhilelyA svarA.nchA sa.ndhi hota nAhI\. udAharaNArtha 1\. akSharaH\- iti ##=## akShara{}iti\, 2\. duHkhayonayaH \- eva ##=## duHkhayonayaeva\, 3\. yaH\- Aste ##=##yAste 15\. visargAchyAmAge \ldq{}A yeUna puDhe koNatAhi \ldq{}svara\rdq{} ki.nvA \ldq{}mR^idu\rdq{} vya.njana Ale tara visargAchA lopa hoto ANi urvarita rAhilelyA svarA.nchA sandhi hota nAhI\. udAharaNArtha 1\. sAttvikAH \- bhAvAH ##=## sAtvikAbhAvAH\,2\. dhArtarAShTrA H\- raNe ##=## dhArtarAShTrAraNe 16\. visargAchyAmAge \ldq{}a\, A\rdq{} kherIja koNatAhI \ldq{}svara\rdq{} yeUna puDhe \ldq{}svara\rdq{} H ki.nvA mR^idu vya.njana Ale tara visargAchA \ldq{}ra\rdq{} hoto\. udAharaNArtha 1\. kevalaiH\- i.ndriyaiH\- api ##=## kevalairindriyairapi\, 2\. tribhiH \- guNamayaH \- bhAvaH ##=## tribhirguNamayairbhAvaiH 17\. visargAchyApuDhe \ldq{}cha\, Cha\rdq{} Ale tara visargAchA \ldq{}sha\rdq{} hoto\, \ldq{}T\, Tha\rdq{} Ale tara \ldq{}Sha\rdq{} hoto ANi \ldq{}t\, th\rdq{} Ale tara \ldq{}s\rdq{} hoto\. udAharaNArtha 1\. akarmaH\- cha ##=## akarmaNashcha\, 2\. draupadeyAH\- cha ##=## draupadeyAshcha\, 3\. kAma \:\-taiH\-taiH ##=## kAmaistaistaiH\. 18\. \ldq{}saH\rdq{} ANi \ldq{}eShaH\rdq{} yA.nchyApuDhe \ldq{}a\rdq{} kherIja koNatAhI \ldq{}varNa\rdq{} AlA tara tyA.nchyA visargAchA lopa hoto\. udAharaNArtha 1\. saH\- yAti ##=## sayAti 2\. kAmaH eShaH krodhaH eShaHH rajoguNasamudbhavaH ##=## kAma eSha krodha eSha rajoguNasamudbhavaH ## Encoded and proofread by Manish Gavkar manishyg at gmail.com \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}