% Text title : bRihadAraNyakopaniShat anvayasahita % File name : brinew-proofed.itx % Category : upanishhat, svara % Location : doc\_upanishhat % Author : Vedic Tradition % Transliterated by : Sunder Hattangadi % Proofread by : Sunder Hattangadi % Latest update : January 5, 2000 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Brihadaranyaka Upanishad ..}## \itxtitle{.. bR^ihadAraNyakopaniShat ..}##\endtitles ## sandhIvigrahasahita ## SF as marked below is Sandhi-free text to aid students## kANva pAThaH . ##A## madhu kANDa ##[##upadesha kANDa##]## adhyAya ##I## brAhmaNa ##i-vi## mantrAH 80 ##1-...## adhyAya ##II## brAhmaNa ##i-vi## mantrAH 66 ##1-...## ##B## muni ##[yAj~navalkya]## kANDa ##[##upapatti kANDa##]## adhyAya ##III## brAhmaNa ##i-ix## mantrAH 92 ##1-...## adhyAya ##IV## brAhmaNa ##i-vi## mantrAH 92 ##1-...## ##C## khila kANDa##[##upAsanA kANDa##]## adhyAya ##V## brAhmaNa ##i-xv## mantrAH 33 ##1-...## adhyAya ##VI## brAhmaNa ##i-v## mantrAH 75 ##1-...## AUM pUrNamadaH pUrNamidaM pUrNAtpUrNamaduchyate . pUrNasya pUrNamAdAya pUrNamevAvashiShyate .. AUM shAntiH shAntiH shAntiH .. atha prathamo.adhyAyaH . prathamaM brAhmaNam . mantra 1 ##[I.i.1]## uShA vA ashvasya medhyasya shiraH . ##SF## uShAs vai ashvasya medhyasya shiras sUryashchakShur ##SF## sUryas chakShus vAtaH prANo ##SF## vAtas prANas vyAttamagnirvaishvAnaraH ##SF## vyAttam agnis vaishvAnaras saMvatsara AtmA.ashvasya medhyasya . dyauH pR^iShTham ##SF## saMvatsaras AtmA ashvasya medhyasya dyaus pR^iShTham antarikShamudaram ##SF## antarikSham udaram pR^ithivI pAjasyam ##SF## pR^ithivI pAjasyam dishaH pArshve ##SF## dishas pArshve avAntaradishaH parshava ##SF## avAntaradishas parshavas R^itavo.a~NgAni ##SF## R^itavas a~NgAni mAsAshchArdhamAsAshcha parvANy ##SF## mAsAs cha ardhamAsAs cha parvANi ahorAtrANi pratiShThA ##SF## ahorAtrANi pratiShThA nakShatrANyasthIni ##SF## nakShatrANi asthIni nabho mA{\m+}sAny ##SF## nabhas mA{\m+}sAni Uvadhya{\m+} sikatAH ##SF## Uvadhyam sikatAs sindhavo gudA ##SF## sindhavas gudAs yakR^ichcha klomAnashcha parvatA ##SF## yakR^it cha klomAnas cha parvatAs oShadhayashcha vanaspatayashcha lomAny ##SF## oShadhayas cha vanaspatayas cha lomAni udyanpUrvArdho ##SF## udyan pUrvArdhas nimlocha~njaghanArdho ##SF## nimlochan jaghanArdhas yadvijR^imbhate ##SF## yad vijR^imbhate tadvidyotate ##SF## tad vidyotate yadvidhUnute ##SF## yad vidhUnute tatstanayati ##SF## tad stanayati yanmehati ##SF## yad mehati tadvarShati ##SF## tad varShati vAgevAsya vAk || 1 || ##SF## vAk eva asya vAk mantra 2 ##[I.i.2]## aharvA ashvaM purastAnmahimA.anvajAyata ##SF## aharvai ashvam purastAd mahimA anvajAyata tasya pUrve samudre yonI ##SF## tasya pUrve samudre yonis rAtrirenaM pashchAnmahimA.anvajAyata ##SF## rAtris enam pashchAd mahimA anvajAyata tasyApare samudre yonir ##SF## tasya apare samudre yonis etau vA ashvaM mahimAnAvabhitaH sambabhUvatur ##SF## etau vai ashvam mahimAnau abhitas sambabhUvatuH hayo bhUtvA devAnavahad ##SF## hayas bhUtvA devAn avahat vAjI gandharvAn ##SF## vAjI gandharvAn arvA.asurAn ##SF## arvA asurAn ashvo manuShyAn ##SF## ashvas manuShyAn samudra evAsya bandhuH ##SF## samudras eva asya bandhus samudro yoniH || 2 || iti prathamaM brAhamaNam .. ##SF## samudras yonis dvitIyaM brAhmaNam . mantra 1 ##[I.I.1]## naiveha ki.nchanAgra AsIn ##SF## na eva iha kim chana agre AsIt mR^ityunaivedamAvR^itamAsIdashanAyayA.ashanAyA hi mR^ityus ##SF## mR^ityunA eva idam AvR^itam AsIt ashanAyayA ashanAyA hi mR^ityuH tanmano.akurutA.a.atmanvI syAmiti | ##SF## tad manas akuruta AtmanvI syAm iti so.archannacharat ##SF## sas archan acharat tasyArchata Apo.ajAyantArchate vai me kamabhUditi | ##SF## tasya archatas Apas ajAyanta archate vai me kam abhUt iti tadevArkyasyArkatvam | ##SF## tad eva arkyasya arkatvam ka{\m+} ha vA asmai bhavati ##SF## kam ha vai asmai bhavati ya evametadarkasyArkatvaM veda || 1 || ##SF## yas evam etad arkyasya arkatvam veda mantra 2 ##[I.I.2]## Apo vA arka ##SF## apas vai arkaH tadyadapA{\m+} shara AsIt ##SF## tad yad apAm sharas AsIt tatsamahanyata | ##SF## tad samahanyata sA pR^ithivyabhavat ##SF## sA pR^ithivI abhavat tasyAmashrAmyat ##SF## tasyAm ashrAmyat tasya shrAntasya taptasya tejo raso niravartatAgniH || 2 || ##SF## tasya shrAntasya taptasya tejas rasas niravartata agnis mantra 3 ##[I.I.3]## sa tredhA.a.atmAnaM vyakurutA.a.adityaM tR^itIyam ##SF## sa tredhA AtmAnam vyakuruta Adityam tR^itIyam vAyuM tR^itIya{\m+} | ##SF## vAyum tR^itIyam sa eSha prANastredhA vihitas ##SF## sa eSha prANas tredhAvihitaH tasya prAchI dikShiro.asau chAsau chermAva ##SF## tasya prAchI dik shiras asau cha asau cha Irmau athAsya pratIchI dikpuchCham ##SF## atha asya pratIchI dik puchCham asau chAsau cha sakthyau ##SF## asau cha asau cha sakthyau dakShiNA chodIchI cha pArshve ##SF## dakShiNA cha udIchI cha pArshve dyauH pR^iShTham ##SF## dyaus pR^iShTham antarikShamudaram ##SF## antarikSham udaram iyamuraH ##SF## iyam uras sa eSho.apsu pratiShThito ##SF## sa eShas apsu pratiShThitas yatra kva chaiti ##SF## yatra kva cha eti tadeva pratitiShThatyevaM vidvAn || 3 || ##SF## tad eva pratitiShThati evam vidvAn mantra 4 ##[I.I.4]## so.akAmayata ##SF## sas akAmayata dvitIyo ma AtmA jAyeteti | ##SF## dvitIyas me AtmA jAyeta iti sa manasA vAchaM mithuna{\m+} samabhavadashanAyA mR^ityus ##SF## sa manasA vAcham mithunam samabhavat ashanAyAm mR^ityuH tadyadreta AsIt ##SF## tad yad retas AsIt sa saMvatsaro.abhavan ##SF## sa saMvatsaras abhavat na ha purA tataH saMvatsara Asa | ##SF## na ha purA tatas saMvatsaras Asa tametAvantaM kAlamabibharyAvAnsaMvatsaras ##SF## tam etAvantam kAlam abibharyAvAn saMvatsaraH tametAvataH kAlasya parastAdasR^ijata | ##SF## tam etAvatas kAlasya parastAd asR^ijata taM jAtamabhivyAdadAt ##SF## tam jAtam abhivyAdadAt sa bhANakarot ##SF## sa bhAN akarot saiva vAgabhavat || 4 || ##SF## sA eva vAg abhavat mantra 5 ##[I.I.5]## sa aikShata ##SF## sas aikShata yadi vA imamabhima{\m+}sye ##SF## yadi vai imam abhima{\m+}sye kanIyo.annaM kariShya iti | ##SF## kanIyas annam kariShye iti sa tayA vAchA tenA.a.atmaneda{\m+} sarvamasR^ijata ##SF## sa tayA vAchA tena AtmanA idam sarvam asR^ijata yadidaM ki~ncharcho yajU{\m+}Shi sAmAni ChandA{\m+}si yaj~nAn prajAH pashUn ##SF## yad idam ki~ncha R^ichas yajU{\m+}Shi sAmAni ChandA{\m+}si yaj~nAn prajAm pashUn sa yadyadevAsR^ijata ##SF## sa yat yat eva asR^ijata tattadattumadhriyata | ##SF## tat tat attum adhriyata sarvaM vA attIti ##SF## sarvam vai atti iti tadaditeradititva{\m+} | ##SF## tad adites adititvam sarvasyaitasyAttA bhavati ##SF## sarvasya attA bhavati sarvamasyAnnaM bhavati ##SF## sarvam asya annam bhavati ya evametadaditeradititvaM veda || 5 || ##SF## yas evam etad adites adititvam veda mantra 6 ##[I.I.6]## so.akAmayata ##SF## sas akAmayata bhUyasA yaj~nena bhUyo yajeyeti | ##SF## bhUyasA yaj~nena bhUyas yajeya iti so.ashrAmyat ##SF## sas ashrAmyat sa tapo.atapyata | ##SF## sa tapas atapyata tasya shrAntasya taptasya yasho vIryamudakrAmat ##SF## tasya shrAntasya taptasya yashas vIryam udakrAmat prANA vai yasho vIryam | ##SF## prANAs vai yashas vIryam tat prANeShUtkrAnteShu sharIra{\m+} shvayitumadhriyata ##SF## tad prANeShu utkrAnteShu sharIram shvayitum adhriyata tasya sharIra eva mana AsIt || 6 || ##SF## tasya sharIre eva manas AsIt mantra 7 ##[I.I.7]## so.akAmayata ##SF## sas akAmayata medhyaM ma ida{\m+} syAd ##SF## medhyam me idam syAt Atmanvyanena syAmiti | ##SF## AtmanvI anena syAm iti tato.ashvaH samabhavad ##SF## tatas ashvas samabhavat yadashvat ##SF## yad ashvat tanmedhyamabhUditi | ##SF## tad medhyam abhUt iti tadevAshvamedhasyAshvamedhatvam ##SF## tad eva ashvamedhasya ashvamedhatvam eSha ha vA ashvamedhaM veda ##SF## eSha ha vai ashvamedham veda ya enamevaM veda | ##SF## yas enam evam veda tamanavarudhyaivAmanyata | ##SF## tam anavarudhya iva amanyata ta{\m+} saMvatsarasya parastAdAtmana Alabhata | ##SF## tam saMvatsarasya parastAd Atmane Alabhata pashUndevatAbhyaH pratyauhat ##SF## pashUn devatAbhyas pratyauhat tasmAtsarvadevatyaM prokShitaM prAjApatyamAlabhanta ##SF## tasmAd sarvadevatyam prokShitam prAjApatyam Alabhante eSha ha vA ashvamedho ya eSha tapati ##SF## eSha vai ashvamedhas yas eSha tapati tasya saMvatsara AtmA.ayamagnirarkas ##SF## tasya saMvatsaras AtmA ayam agnis arkaH tasyeme lokA AtmAnas ##SF## tasya ime lokAs AtmAnaH tAvetAvarkAshvamedhau | ##SF## tau etau arkAshvamedhau so punarekaiva devatA bhavati ##SF## sa punarekA eva devatA bhavati mR^ityurevApa punarmR^ityuM jayati ##SF## mR^ityus eva apa punarmR^ityum jayati nainaM mR^ityurApnoti ##SF## na enam mR^ityus Apnoti mR^ityurasyA.a.atmA bhavaty ##SF## mR^ityus asya AtmA bhavati etAsAM devatAnAmeko bhavati || 7 || iti dvitIyaM brAhmaNam .. ##SF## etAsAm devatAnAm ekas bhavati tR^itIyaM brAhmaNam . mantra 1 ##[I.Ii.1]## dvayA ha prAjApatyA ##SF## dvayAs ha prAjApatyAs devAshchAsurAshcha | ##SF## devAs cha asurAs cha tataH kAnIyasA eva devA ##SF## tatas kAnIyasAs eva devAs jyAyasA asurAs ##SF## jyAyasAs asurAH ta eShu lokeShvaspardhanta | ##SF## te eShu lokeShu aspardhanta te ha devA Uchur ##SF## te ha devAs UchuH hantAsurAnyaj~na udgIthenAtyayAmeti || 1 || ##SF## hanta asurAn yaj~ne udgIthena atyayAma iti mantra 2 ##[I.Ii.1]## te ha vAchamUchus ##SF## te ha vAcham Uchur tvaM na udgAyeti | ##SF## tvam nas udgAya iti tatheti | ##SF## tathA iti tebhyo vAgudagAyad ##SF## tebhyas vAk udagAyat yo vAchi bhogastaM devebhya AgAyad ##SF## yas vAchi bhogas tam devebhyas AgAyat yatkalyANaM vadati tadAtmane | ##SF## yad kalyANam vadati tad Atmane te vidur ##SF## te aviduH anena vai na udgAtrA.atyeShyantIti | ##SF## anena vai nas udgAtrA atyeShyanti iti tamabhidrutya pApmanA.avidhyan ##SF## tam abhidrutya pApmanA avidhyan sa yaH sa pApmA yadevedamapratirUpaM vadati ##SF## sa yas sa pApmA yad eva idam apratirUpam vadati sa eva sa pApmA || 2 || ##SF## sas eva sa pApmA mantra 3 ##[I.Ii.3]## atha ha prANamUchus ##SF## atha ha prANam Uchur tvaM na udgAyeti | ##SF## tvam nas udgAya iti tatheti | ##SF## tathA iti tebhyaH prANa udagAyad ##SF## tebhyas prANas udagAyat yaH prANe bhogastaM devebhya AgAyad ##SF## yas prANe bhogas tam devebhyas AgAyat yatkalyANaM jighrati tadAtmane | ##SF## yad kalyANam jighrati tad Atmane te vidur ##SF## te aviduH anena vai na udgAtrA.atyeShyantIti | ##SF## anena vai nas udgAtrA atyeShyanti iti tamabhidrutya pApmanA.avidhyan ##SF## tam abhidrutya pApmanA avidhyan sa yaH sa pApmA yadevedamapratirUpaM jighrati ##SF## sa yas sa pApmA yad eva idam apratirUpam jighrati sa eva sa pApmA || 3 || ##SF## sas eva sa pApmA mantra 4 ##[I.Ii.4]## atha ha chakShurUchus ##SF## atha ha chakShus Uchur tvaM na udgAyeti | ##SF## tvam nas udgAya iti tatheti | ##SF## tathA iti tebhyashchakShurudagAyad ##SF## tebhyas chakShus udagAyat yashchakShuShi bhogastaM devebhya AgAyad ##SF## yas chakShuShi bhogas tam devebhyas AgAyat yatkalyANaM pashyati tadAtmane | ##SF## yad kalyANam pashyati tad Atmane te vidur ##SF## te aviduH anena vai na udgAtrA.atyeShyantIti | ##SF## anena vai nas udgAtrA atyeShyanti iti tamabhidrutya pApmanA.avidhyan ##SF## tam abhidrutya pApmanA avidhyan sa yaH sa pApmA yadevedamapratirUpaM pashyati ##SF## sa yas sa pApmA yad eva idam apratirUpam pashyati sa eva sa pApmA || 4 || ##SF## sas eva sa pApmA mantra 5 ##[I.Ii.5]## atha ha shrotramUchus ##SF## atha ha shrotram Uchur tvaM na udgAyeti | ##SF## tvam nas udgAya iti tatheti | ##SF## tathA iti tebhyaH shrotramudagAyad ##SF## tebhyas shrotram udagAyat yaH shrotre bhogastaM devebhya AgAyad ##SF## yas shrotre bhogas tam devebhyas AgAyat yatkalyANa{\m+} shR^iNoti tadAtmane | ##SF## yad kalyANam shR^iNoti tad Atmane te vidur ##SF## te aviduH anena vai na udgAtrA.atyeShyantIti | ##SF## anena vai nas udgAtrA atyeShyanti iti tamabhidrutya pApmanA.avidhyan ##SF## tam abhidrutya pApmanA avidhyan sa yaH sa pApmA yadevedamapratirUpa{\m+} shR^iNoti ##SF## sa yas sa pApmA yad eva idam apratirUpam shR^iNoti sa eva sa pApmA || 5 || ##SF## sa eva sa pApmA mantra 6 ##[I.Ii.6]## atha ha mana Uchus ##SF## atha ha manas Uchur tvaM na udgAyeti | ##SF## tvam nas udgAya iti tatheti | ##SF## tathA iti tebhyo mana udagAyad ##SF## tebhyas manas udagAyat yo manasi bhogastaM devebhya AgAyad ##SF## yas manasi bhogas tam devebhyas AgAyat yatkalyANa{\m+} sa~Nkalpayati tadAtmane | ##SF## yad kalyANam sa~Nkalpayati tad Atmane te vidur ##SF## te aviduH anena vai na udgAtrA.atyeShyantIti | ##SF## anena vai nas udgAtrA atyeShyanti iti tamabhidrutya pApmanA.avidhyan ##SF## tam abhidrutya pApmanA avidhyan sa yaH sa pApmA yadevedamapratirUpa{\m+} sa~Nkalpayati ##SF## sa yas sa pApmA yad eva idam apratirUpam sa~Nkalpayati sa eva sa pApmaivamu khalvetA devatAH pApmabhirupAsR^ijan ##SF## sas eva sa pApmA evam u khalu etAs devatAs pApmabhis upAsR^ijan evamenAH pApmanA.avidhyan || 6 || ##SF## evam enAs pApmanA avidhyan mantra 7 ##[I.Ii.7]## atha hemamAsanyaM prANamUchus ##SF## atha ha imam Asanyam prANam Uchur tvaM na udgAyeti | ##SF## tvam nas udgAya iti tatheti | ##SF## tathA iti tebhya eSha prANa udagAyat ##SF## tebhyas eSha prANas udagAyat te vidur ##SF## te aviduH anena vai na udgAtrA.atyeShyantIti | ##SF## anena vai nas udgAtrA atyeShyanti iti tamabhidrutya pApmanAvidhyan | ##SF## tam abhidrutya pApmanA avivyatsan sa yathAshmAnamR^itvA loShTo vidhva{\m+}setaiva{\m+} haiva vidhva{\m+}samAnA viShva~ncho vineshus ##SF## sa yathA ashmAnam R^itvA loShTas vidhva{\m+}seta evam ha eva vidhva{\m+}samAnA viShva~ncho vineshuH tato devA abhavan ##SF## tatas devAs abhavan parA.asurAH | ##SF## para asurAs bhavatyAtmanA ##SF## bhavati AtmanA parA.asya dviShanbhrAtR^ivyo bhavati ##SF## para asya dviShan bhrAtR^ivyas bhavati ya evaM veda || 7 || ##SF## ya evam veda mantra 8 ##[I.Ii.8]## te hochuH ##SF## te ha Uchur kva nu so.abhUd ##SF## kva nu sas abhUt yo na itthamasaktety ##SF## yas nas ittham asakta iti ayamAsye.antariti ##SF## ayam Asye antariti so.ayAsya ##SF## sas ayAsyas A~Ngiraso ##SF## a~Ngirasas .a~NgAnA{\m+} hi rasaH || 8 || ##SF## a~NgAnAm hi rasas mantra 9 ##[I.Ii.9]## sA vA eShA devatA dUrnAma ##SF## sA vai eShA devatA dUrnAma dUra{\m+} hyasyA mR^ityur ##SF## dUram hi asyAs mR^ityus dUra{\m+} ha vA asmAnmR^ityurbhavati ##SF## dUram ha vai asmAd mR^ityus bhavati ya evaM veda || 9 || ##SF## yas evam veda mantra 10 ##[I.Ii.10]## sA vA eShA devataitAsAM devatAnAM pApmAnaM mR^ityumapahatya ##SF## sA vai eShA devatA etAsAm devatAnAm pApmAnam mR^ityum apahatya yatrA.a.asAM dishAmantas ##SF## yatra AsAm dishAm antaH tadgamayAM chakAra ##SF## tad gamayAm chakAra tadAsAM pApmano vinyadadhAt ##SF## tad AsAm pApmanas vinyadadhAt tasmAnna janamiyAn ##SF## tasmAd na janam iyAt nAntamiyAn ##SF## na antam iyAt netpApmAnaM mR^ityumanvavAyAnIti || 10 || ##SF## ned pApmAnam mR^ityum anvavAyAni iti mantra 11 ##[I.Ii.11]## sA vA eShA devataitAsAM devatAnAM pApmAnaM mR^ityumapahatyAthainA mR^ityumatyavahat || 11 || ##SF## sA vai eShA devatA etAsAm devatAnAm pApmAnam mR^ityum apahatya atha enAs mR^ityum atyavahat mantra 12 ##[I.Ii.12]## sa vai vAchameva prathamAmatyavahat ##SF## sA vai vAcham eva prathamAm atyavahat sA yadA mR^ityumatyamuchyata ##SF## sA yadA mR^ityum atyamuchyata so.agnirabhavat ##SF## sas agnis abhavat so.ayamagniH pareNa mR^ityumatikrAnto dIpyate || 12 || ##SF## sas ayam agnis pareNa mR^ityum atikrAntas dIpyate mantra 13 ##[I.Ii.13]## atha prANamatyavahat ##SF## atha prANam atyavahat sa yadA mR^ityumatyamuchyata ##SF## sa yadA mR^ityum atyamuchyata sa vAyurabhavat ##SF## sa vAyus abhavat so.ayaM vAyuH pareNa mR^ityumatikrAntaH pavate || 13 || ##SF## sas ayam vAyus pareNa mR^ityum atikrAntas pavate mantra 14 ##[I.Ii.14]## atha chakShuratyavahat ##SF## atha chakShus atyavahat tadyadA mR^ityumatyamuchyata ##SF## tad yadA mR^ityum atyamuchyata sa Adityo.abhavat ##SF## sa Adityas abhavat so.asAvAdityaH pareNa mR^ityumatikrAntastapati || 14 || ##SF## sas asau Adityas pareNa mR^ityum atikrAntas tapati mantra 15 ##[I.Ii.15]## atha shrotramatyavahat ##SF## atha shrotram atyavahat tadyadA mR^ityumatyamuchyata ##SF## tad yadA mR^ityum atyamuchyata tA disho.abhava{\m+}s ##SF## tAs dishas abhavan tA imA dishaH pareNa mR^ityumatikrAntAH || 15 || ##SF## tAs imAs dishas pareNa mR^ityum atikrAntAs mantra 16 ##[I.Ii.16]## atha mano.atyavahat ##SF## atha manas atyavahat tadyadA mR^ityumatyamuchyata ##SF## tad yadA mR^ityum atyamuchyata sa chandramA abhavat ##SF## sa chandramAs abhavat so.asau chandraH pareNa mR^ityumatikrAnto bhAty ##SF## sas asau chandras pareNa mR^ityum atikrAntas bhAti eva{\m+} ha vA enameShA devatA mR^ityumativahati ##SF## evam ha vai enam eShA devatA mR^ityum ativahati ya evaM veda || 16 || ##SF## yas evam veda mantra 17 ##[I.Ii.17]## athA.a.atmane.annAdyamAgAyad ##SF## atha Atmane annAdyam AgAyat yaddhi ki~nchAnnamadyate ##SF## yad dhi ki~ncha annam adyate .anenaiva tadadyata ##SF## anena eva tad adyate iha pratitiShThati || 17 || ##SF## iha pratitiShThati mantra 18 ##[I.Ii.18]## te devA abruvann ##SF## te devAs abruvan etAvadvA ida{\m+} sarvaM yadannam ##SF## etAvat vai idam sarvam yad annam tadAtmana AgAsIr ##SF## tad Atmane AgAsIs anu no.asminnanna Abhajasveti | ##SF## anu nas asmin anne Abhajasva iti te vai mA.abhisaMvishateti | ##SF## te vai mA abhisaMvishata iti tatheti | ##SF## tathA iti ta{\m+} samantaM pariNyavishanta | ##SF## tam samantam pariNyavishanta tasmAdyadanenAnnamatti ##SF## tasmAd yad anena annam atti tenaitAstR^ipyanty ##SF## tena etAs tR^ipyanti eva{\m+} ha vA ena{\m+} svA abhisaMvishanti ##SF## evam ha vai enam svAs abhisaMvishanti bhartA svAnA{\m+} shreShThaH pura etA bhavatyannAdo.adhipatir ##SF## bhartA svAnAm shreShThas puraetA bhavati annAdas adhipatis ya evaM veda | ##SF## yas evam veda ya u haivaMvida{\m+} sveShu pratipratirbubhUShati ##SF## yas u ha evaMvidam sveShu pratipratis bubhUShati na haivAlaM bhAryebhyo bhavaty ##SF## na ha eva alam bhAryebhyas bhavati atha ya evaitamanubhavati ##SF## atha yas eva etam anubhavati yo vaitamanu bhAryAn bubhUrShati ##SF## yas vA etam anu bhAryAnbubhUrShati sa haivAlaM bhAryebhyo bhavati || 18 || ##SF## sa ha eva alam bhAryebhyas bhavati mantra 19 ##[I.Ii.19]## so.ayAsya A~Ngiraso ##SF## sas ayAsyas A~Ngirasas .a~NgAnA{\m+} hi rasaH | ##SF## a~NgAnAm hi rasas prANo vA a~NgAnA{\m+} rasaH | ##SF## prANas vai a~NgAnAm rasas prANo hi vA a~NgAnA{\m+} rasas ##SF## prANas hi vai a~NgAnAm rasaH tasmAdyasmAtkasmAchchA~NgAtprANa utkrAmati ##SF## tasmAd yasmAd kasmAchcha a~NgAd prANas utkrAmati tadeva tachChuShyaty ##SF## tad eva tad shuShyati eSha hi vA a~NgAnA{\m+} rasaH || 19 || ##SF## eSha hi vai a~NgAnAm rasas mantra 20 ##[I.Ii.20]## eSha u eva bR^ihaspatir ##SF## eShas u eva bR^ihaspatis vAgvai bR^ihatI ##SF## vAk vai bR^ihatI tasyA eSha patis ##SF## tasyAs eSha patiH tasmAdu bR^ihaspatiH || 20 || ##SF## tasmAd u bR^ihaspatis mantra 21 ##[I.Ii.21]## eSha u eva brahmaNaspatir ##SF## eShas u eva brahmaNaspatis vAgvai brahma ##SF## vAk vai brahma tasyA eSha patis ##SF## tasyAs eSha patiH tasmAdu brahmaNaspatiH || 21 || ##SF## tasmAd u brahmaNaspatis mantra 22 ##[I.Ii.22]## eSha u eva sAma ##SF## eShas u eva sAma vAgvai sAmaiSha sA chAmashcheti ##SF## vAk vai sAma eSha sA cha amas cha iti tatsAmnaH sAmatvam | ##SF## tad sAmnas sAmatvam yadveva samaH pluShiNA ##SF## yad u eva samas pluShiNA samo mashakena ##SF## samas mashakena samo nAgena ##SF## samas nAgena sama ebhistribhirlokaiH ##SF## samas ebhis tribhis lokais samo.anena sarveNa ##SF## samas anena sarveNa tasmAdveva sAmAshnute sAmnaH sAyujya{\m+} salokatAm ##SF## tasmAd u eva sAma ashnute sAmnas sAyujyam salokatAm ya evametatsAma veda || 22 || ##SF## yas evam etad sAma veda mantra 23 ##[I.Ii.23]## eSha u vA udgIthaH | ##SF## eShas u vai udgIthas prANo vA ut ##SF## prANas vai ud prANena hIda{\m+} sarvamuttabdham | ##SF## prANena hi idam sarvam uttabdham vAgeva gIthochcha gIthA cheti ##SF## vAk eva gIthA ud cha gIthA cha iti sa udgIthaH || 23 || ##SF## sa udgIthas mantra 24 ##[I.Ii.24]## taddhApi brahmadattashchaikitAneyo rAjAnaM bhakShayannuvAchAyaM tyasya rAjA mUrdhAnaM vipAtayatAd ##SF## tad dha api brahmadattas caikitAneyas rAjAnam bhakShayan uvAcha ayam tyasya rAjA mUrdhAnam vipAtayatAt yadito.ayAsya A~Ngiraso.anyenodagAyaditi | ##SF## yad itas ayAsyas A~Ngirasas anyena udagAyat iti vAchA cha hyeva sa prANena chodagAyaditi || 24 || ##SF## vAchA cha hi eva sa prANena cha udagAyat iti mantra 25 ##[I.Ii.25]## tasya haitasya sAmno yaH svaM veda ##SF## tasya ha etasya sAmnas yas svam veda bhavati hAsya svam | ##SF## bhavati ha asya svam tasya vai svara eva svam | ##SF## tasya vai svaras eva svam tasmAdArtvijyaM kariShyanvAchi svaramichCheta ##SF## tasmAd Artvijyam kariShyan vAchi svaram ichCheta tayA vAchA svarasampannayA.a.artvijyaM kuryAt ##SF## tayA vAchA svarasampannayA Artvijyam kuryAt tasmAdyaj~ne svaravantaM didR^ikShanta evAtho yasya svaM bhavati | ##SF## tasmAd yaj~ne svaravantam didR^ikShante eva atha u yasya svam bhavati bhavati hAsya svam ##SF## bhavati ha asya svam ya evametatsAmnaH svaM veda || 25 || ##SF## yas evam etat sAmnas svam veda mantra 26 ##[I.Ii.26]## tasya haitasya sAmno yaH suvarNaM veda ##SF## tasya ha etasya sAmnas yas suvarNam veda bhavati hAsya suvarNam | ##SF## bhavati ha asya suvarNam tasya vai svara eva suvarNam | ##SF## tasya vai svaras eva suvarNam bhavati hAsya suvarNam ##SF## bhavati ha asya suvarNam ya evametatsAmnaH suvarNaM veda || 26 || ##SF## yas evam etad sAmnas suvarNam veda mantra 27 ##[I.Ii.27]## tasya haitasya sAmno yaH pratiShThAM veda ##SF## tasya ha etasya sAmnas yas pratiShThAm veda prati ha tiShThati | ##SF## prati ha tiShThati tasya vai vAgeva pratiShThA ##SF## tasya vai vAk eva pratiShThA vAchi hi khalveSha etatprANaH pratiShThito gIyate ##SF## vAchi hi khalu eShas etad prANas pratiShThitas gIyate .anna ityu haika AhuH || 27 || ##SF## anne iti u ha eke Ahur mantra 28 ##[I.Ii.28]## athAtaH pavamAnAnAmevAbhyArohaH | ##SF## atha atas pavamAnAnAm eva abhyArohas sa vai khalu prastotA sAma prastauti | ##SF## sa vai khalu prastotA sAma prastauti sa yatra prastuyAt ##SF## sa yatra prastuyAt tadetAni japed ##SF## tad etAni japet asato mA sad gamaya ##SF## asatas mA sat gamaya tamaso mA jyotirgamaya ##SF## tamasas mA jyotis gamaya mR^ityormA.amR^itaM gamayeti | ##SF## mR^ityos mA amR^itam gamaya iti sa yadAhAsato mA sadgamayeti ##SF## sa yad Aha asatas mA sat gamaya iti mR^ityurvA asat ##SF## mR^ityus vai asat sadamR^itam ##SF## sat amR^itam mR^ityormA.amR^itaM gamayAmR^itaM mA kurvityevaitadAha | ##SF## mR^ityos mA amR^itam gamaya amR^itam mA kuru iti eva etad Aha tamaso mA jyotirgamayeti ##SF## tamasas mA jyotis gamaya iti mR^ityurvai tamo ##SF## mR^ityus vai tamas jyotiramR^itam ##SF## jyotis amR^itam mR^ityormAmR^itaM gamayAmR^itaM mA kurvityevaitadAha | ##SF## mR^ityos mA amR^itam gamaya amR^itam mA kuru iti eva etad Aha mR^ityormAmR^itaM gamayeti ##SF## mR^ityos mA amR^itam gamaya iti nAtra tirohitamivAsty ##SF## na atra tirohitam iva asti atha yAnItarANi stotrANi ##SF## atha yAni itarANi stotrANi teShvAtmane.annAdyamAgAyet ##SF## teShu Atmane annAdyam AgAyet tasmAdu teShu varaM vR^iNIta ##SF## tasmAd u teShu varam vR^iNIta yaM kAmaM kAmayeta ##SF## yam kAmam kAmayeta ta{\m+} | ##SF## tam sa eSha evaMvidudgAtA.a.atmane vA yajamAnAya vA yaM kAmaM kAmayate ##SF## sas eShas evaMvid udgAtA Atmane vA yajamAnAya vA yam kAmam kAmayate tamAgAyati | ##SF## tam AgAyati taddhaitallokajideva ##SF## tad dha etad lokajit eva na haivAlokyatAyA AshAsti ##SF## na ha eva alokyatAyAs AshA asti ya evametatsAma veda || 28 || iti tR^itIyaM brAhmaNam .. ##SF## yas evam etad sAma veda chaturthaM brAhmaNam . mantra 1 ##[I.iv.1]## Atmaivedamagra AsItpuruShavidhaH | ##SF## AtmA eva idam agre AsIt puruShavidhas so.anuvIkShya nAnyadAtmano.apashyat ##SF## sas anuvIkShya na anyad Atmanas apashyat so.ahamasmItyagre vyAharat ##SF## sas aham asmi iti agre vyAharat tato.ahannAmAbhavat | ##SF## tatas ahannAma abhavat tasmAdapyetarhyAmantrito ##SF## tasmAd api etarhi Amantritas .ahamayamityevAgra uktvA.athAnyannAma prabrUte yadasya bhavati | ##SF## aham ayam iti eva agre uktvA atha anyad nAma prabrUte yad asya bhavati sa yatpUrvo.asmAtsarvasmAtsarvAnpApmana auShat ##SF## sa yad pUrvas asmAd sarvasmAd sarvAn pApmanas auShat tasmAtpuruShaH | ##SF## tasmAd puruShas oShati ha vai sa tam ##SF## oShati ha vai sa tam yo.asmAtpUrvo bubhUShati ##SF## yas asmAd pUrvas bubhUShati ya evaM veda || 1 || ##SF## yas evam veda mantra 2 ##[I.iv.2]## so.abibhet ##SF## sas abibhet tasmAdekAkI bibheti | ##SF## tasmAd ekAkI bibheti sa hAyamIkShAM chakre ##SF## sa ha ayam IkShAm chakre yanmadanyannAsti ##SF## yad mad anyad na asti kasmAnnu bibhemIti | ##SF## kasmAd nu bibhemi iti tata evAsya bhayaM vIyAya | ##SF## tatas eva asya bhayam vIyAya kasmAddhyabheShyat ##SF## kasmAd dhi abheShyat dvitIyAdvai bhayaM bhavati || 2 || ##SF## dvitIyAd vai bhayam bhavati mantra 3 ##[I.iv.3]## sa vai naiva reme ##SF## sa vai na eva reme tasmAdekAkI na ramate | ##SF## tasmAd ekAkI na ramate sa dvitIyamaichChat ##SF## sa dvitIyam aichChat sa haitAvAnAsa yathA strIpumA{\m+}sau sampariShvaktau | ##SF## sa ha etAvAn Asa yathA strIpumA{\m+}sau sampariShvaktau sa imamevA.a.atmAnaM dvedhA.apAtayat.h| ##SF## sa imam eva AtmAnam dvedhA apAtayat tataH patishcha patnI chAbhavatAm | ##SF## tatas patis cha patnI cha abhavatAm tasmAdidamardhabR^igalamiva sva iti ha smA.a.aha yAj~navalkyas ##SF## tasmAd idam ardhabR^igalam iva svas iti ha sma aha yAj~navalkyaH tasmAdayamAkAshaH striyA pUryata eva | ##SF## tasmAd ayam AkAshas striyA pUryate eva tA{\m+} samabhavat ##SF## tAm samabhavat tato manuShyA ajAyanta || 3 || ##SF## tatas manuShyAs ajAyanta mantra 4 ##[I.iv.4]## so heyamIkShAM chakre ##SF## sA u ha iyam IkShAm chakre kathaM nu mA.a.atmana eva janayitvA sambhavati | ##SF## katham nu mA Atmanas eva janayitvA sambhavati hanta tiro.asAnIti | ##SF## hanta tiras asAni iti sA gaurabhavad ##SF## sA gaus abhavat R^iShabha itaras ##SF## vR^iShabhas itaraH tA{\m+} samevAbhavat ##SF## tAm sam eva abhavat tato gAvo.ajAyanta | ##SF## tatas gAvas ajAyanta vaDavetarA.abhavad ##SF## vaDavA itarA abhavat ashvavR^iSha itaro ##SF## ashvavR^iShas itaras gardabhItarA ##SF## gardabhI itarA gardabha itaras ##SF## gardabhas itaraH tA{\m+} samevAbhavat ##SF## tAm sam eva abhavat tata ekashaphamajAyata ##SF## tata ekashapham ajAyata ajetarA.abhavad ##SF## ajA itarA abhavat vasta itaro ##SF## bastas itaras .aviritarA ##SF## avis itarA meSha itaras ##SF## meShas itaraH tA{\m+} samevAbhavat ##SF## tAm sam eva abhavat tato.ajAvayo.ajAyantaivameva yadidaM ki~ncha mithunamA pipIlikAbhyas ##SF## tatas ajAvayas ajAyanta evam eva yad idam ki~ncha mithunam A pipIlikAbhyaH tatsarvamasR^ijata || 4 || ##SF## tad sarvam asR^ijata mantra 5 ##[I.iv.5]## so.aved ##SF## sas avet ahaM vAva sR^iShTirasmy ##SF## aham vAva sR^iShTis asmi aha{\m+} hIda{\m+} sarvamasR^ikShIti | ##SF## aham hi idam sarvam asR^ikShi iti tataH sR^iShTirabhavat ##SF## tatas sR^iShTis abhavat sR^iShTyA{\m+} hAsyaitasyAM bhavati ##SF## sR^iShTyAm ha asya etasyAm bhavati ya evaM veda || 5 || ##SF## yas evam veda mantra 6 ##[I.iv.6]## athetyabhyamanthat ##SF## atha iti abhyamanthat sa mukhAchcha yonerhastAbhyAM chAgnimasR^ijata | ##SF## sa mukhAd cha yones hastAbhyAm cha agnim asR^ijata tasmAdetadubhayamalomakamantarato ##SF## tasmAd etad ubhayam alomakam antaratas .alomakA hi yonirantaratas ##SF## alomakA hi yonis antaratas tadyadidamAhur ##SF## tad yad idam AhuH amuM yajAmuM yajetyekaikaM devam ##SF## amum yaja amum yaja iti ekaikam devam etasyaiva sA visR^iShTir ##SF## etasya eva sA visR^iShTiH eSha u hyeva sarve devA ##SF## eShas u hi eva sarve devAs. atha yatki~nchedamArdram ##SF## atha yad ki~ncha idam Ardram tadretaso.asR^ijata ##SF## tad retasas asR^ijata tadu somaH | ##SF## tad u somas etAvadvA ida{\m+} sarvamannaM chaivAnnAdashcha ##SF## etAvat vai idam sarvam annam cha eva annadas cha soma evAnnam ##SF## soma eva annam agnirannAdaH | ##SF## agnis annAdas saiShA brahmaNo.atisR^iShTir ##SF## sA eShA brahmaNas atisR^iShTis yachChreyaso devAnasR^ijatAtha yanmartyaH sannamR^itAnasR^ijata ##SF## yad shreyasas devAn asR^ijata atha yad martyas san amR^itAn asR^ijata tasmAdatisR^iShTir ##SF## tasmAd atisR^iShTis atisR^iShTyA{\m+} hAsyaitasyAM bhavati ##SF## atisR^iShTyAm ha asya etasyAm bhavati ya evaM veda || 6 || ##SF## yas evam veda mantra 7 ##[I.iv.7]## taddhedaM tarhyavyAkR^itamAsIt ##SF## tad dha idam tarhi avyAkR^itam AsIt tannAmarUpAbhyAmeva vyAkriyatAsau nAmA.ayamida{\m+}rUpa iti | ##SF## tad nAmarUpAbhyAm eva vyAkriyata asau nAma ayam ida{\m+}rUpas iti tadidamapyetarhi nAmarUpAbhyAmeva vyAkriyate.asau nAmAyamida{\m+}rUpa iti | ##SF## tad idam api etarhi nAmarUpAbhyAm eva vyAkriyate asau nAma ayam ida{\m+}rUpas iti sa eSha iha praviShTa A nakhAgrebhyo ##SF## sas eShas iha praviShTa A nakhAgrebhyas yathA kShuraH kShuradhAne.avahitaH syAd ##SF## yathA kShuras kShuradhAne avahitas syAt vishvambharo vA vishvambharakulAye ##SF## vishvambharas vA vishvambharakulAye taM na pashyanty ##SF## tam na pashyanti akR^itsno hi saH ##SF## akR^itsnas hi sas prANanneva prANo nAma bhavati ##SF## prANan eva prANas nAma bhavati vadanvAk ##SF## vadan vAk pashyaMshchakShuH ##SF## pashyan chakShus shR^iNva~nhrotram ##SF## shR^iNvan shrotram manvAno manas ##SF## manvAnas manaH tAnyasyaitAni karmanAmAnyeva | ##SF## tAni asya etAni karmanAmAni eva sa yo.ata ekaikamupAste ##SF## sa yas atas ekaikam upAste na sa vedAkR^itsno hyeSho.ata ekaikena bhavaty ##SF## na sa veda akR^itsnas hi eShas atas ekaikena bhavati AtmetyevopAsItAtra hyete sarva ekaM bhavanti | ##SF## AtmA iti eva upAsIta atra hi ete sarve ekam bhavanti tadetatpadanIyamasya sarvasya yadayamAtmA.anena hyetatsarvaM veda | ##SF## tad etad padanIyam asya sarvasya yad ayam AtmA anena hi etad sarvam veda yathA ha vai padenAnuvinded ##SF## yathA ha vai padena anuvindet evaM kIrti{\m+} shlokaM vindate ##SF## evam kIrtim shlokam vindate ya evaM veda || 7 || ##SF## yas evam veda mantra 8 ##[I.iv.8]## tadetatpreyaH putrAt ##SF## tad etad preyas putrAd preyo vittAt ##SF## preyas vittAd preyo.anyasmAt sarvasmAd ##SF## preyas anyasmAd sarvasmAd antarataram ##SF## antarataram yadayamAtmA | ##SF## yad ayam AtmA sa yo.anyamAtmanaH priyaM bruvANaM brUyAt ##SF## sa yas anyam Atmanas priyam bruvANam brUyAt priya{\m+} rotsyatItIshvaro ha tathaiva syAd ##SF## priyam rotsyati iti Ishvaras ha tathA eva syAt AtmAnameva priyamupAsIta | ##SF## AtmAnam eva priyam upAsIta sa ya AtmAnameva priyamupAste ##SF## sa yas AtmAnam eva priyam upAste na hAsya priyaM pramAyukaM bhavati || 8 || ##SF## na ha asya priyam pramAyukam bhavati mantra 9 ##[I.iv.9]## tadAhur ##SF## tad AhuH yadbrahmavidyayA sarvaM bhaviShyanto manuShyA manyante ##SF## yad brahmavidyayA sarvam bhaviShyantas manuShyAs manyante kimu tadbrahmAved ##SF## kim u tad brahma avet yasmAttatsarvamabhavaditi || 9 || ##SF## yasmAd tad sarvam abhavat iti mantra 10 ##[I.iv.10]## brahma vA idamagra AsIt ##SF## brahma vai idam agre AsIt tadAtmAnamevAved ##SF## tad AtmAnam eva avet ahaM brahmAsmIti | ##SF## aham brahma asmi iti tasmAttatsarvamabhavat ##SF## tasmAd tad sarvam abhavat tadyo yo devAnAM pratyabudhyata ##SF## tad yas yas devAnAm pratyabudhyata sa eva tadabhavat ##SF## sas eva tad abhavat tatharShINAm ##SF## tathA R^iShInAm tathA manuShyANAm | ##SF## tathA manuShyANAm taddhaitatpashyannR^iShirvAmadevaH pratipede ##SF## tad dha etad pashyan R^iShis vAmadevas pratipede .ahaM manurabhava{\m+} sUryashcheti | ##SF## aham manus abhavam sUryas cha iti tadidamapyetarhi ya evaM vedAhaM brahmAsmIti ##SF## tad idam api etarhi yas evam veda aham brahma asmi iti sa ida{\m+} sarvaM bhavati ##SF## sa idam sarvam bhavati tasya ha na devAshchanAbhUtyA Ishata ##SF## tasya ha na devAs chana abhUtyAs Ishate AtmA hyeShA{\m+} sa bhavaty ##SF## AtmA hi eShAm sa bhavati atha yo.anyAM devatAmupAste ##SF## atha yas anyAm devatAm upAste .anyo.asAv ##SF## anyas asau anyo.ahamasmIti ##SF## anyas aham asmi iti na sa veda | ##SF## na sa veda yathA pashureva{\m+} sa devAnAm | ##SF## yathA pashus evam sa devAnAm yathA ha vai bahavaH pashavo manuShyaM bhu~njyur ##SF## yathA ha vai bahavas pashavas manuShyam bhu~njyuH evamekaikaH puruSho devAnbhunakty ##SF## evam ekaikas puruShas devAn bhunakti ekasminneva pashAvAdIyamAne.apriyaM bhavati ##SF## ekasmin eva pashau AdIyamAne apriyam bhavati kimu bahuShu ##SF## kim u bahuShu tasmAdeShAM tanna priyaM yadetanmanuShyA vidyuH || 10 || ##SF## tasmAd eShAm tad na priyam yad etad manuShyAs vidyur mantra 11 ##[I.iv.11]## brahma vA idamagra AsIdekameva | ##SF## brahma vai idam agre AsIt ekam eva tadeka{\m+} sanna vyabhavat ##SF## tad ekam san na vyabhavat tachChreyo rUpamatyasR^ijata kShatram ##SF## tad shreyas rUpam atyasR^ijata kShatram yAnyetAni devatrA kShatrANIndro varuNaH somo rudraH parjanyo yamo mR^ityurIshAna iti | ##SF## yAni etAni devatrA kShatrANi indras varuNas somas rudras parjanyas yamas mR^ityus IshAnas iti tasmAtkShatrAtparaM nAsti ##SF## tasmAd kShatrAd param na asti tasmAdbrAhmaNaH kShatriyamadhastAdupAste rAjasUye | ##SF## tasmAd brAhmaNas kShatriyam adhastAd upAste rAjasUye kShatra eva tadyasho dadhAti ##SF## kShatre eva tad yashas dadhAti saiShA kShatrasya yoniryadbrahma | ##SF## sA eShA kShatrasya yonis yad brahma tasmAdyadyapi rAjA paramatAM gachChati ##SF## tasmAd yadi api rAjA paramatAm gachChati brahmaivAntata upanishrayati svAM yonim | ##SF## brahma eva antatas upanishrayati svAm yonim ya u ena{\m+} hinasti ##SF## yas u enam hinasti svA{\m+} sa yonimR^ichChati | ##SF## svAm sa yonimR^ichChati sa pApIyAnbhavati ##SF## sa pApIyAn bhavati yathA shreyA{\m+}sa{\m+} hi{\m+}sitvA || 11 || ##SF## yathA shreyA{\m+}sam hi{\m+}sitvA mantra 12 ##[I.iv.12]## sa naiva vyabhavat ##SF## sa na eva vyabhavat sa vishamasR^ijata ##SF## sa visham asR^ijata yAnyetAni devajAtAni gaNasha AkhyAyante ##SF## yAni etAni devajAtAni gaNashas AkhyAyante vasavo rudrA AdityA vishve devA maruta iti || 12 || ##SF## vasavas rudrAs AdityAs vishve devAs marutas iti mantra 13 ##[I.iv.13]## sa naiva vyabhavat ##SF## sa na eva vyabhavat sa shaudraM varNamasR^ijata pUShaNam ##SF## sa shaudram varNam asR^ijata pUShaNam iyaM vai pUSheya{\m+} hIda{\m+} sarvaM puShyati yadidaM ki~ncha || 13 || ##SF## iyam vai pUShA iyam hi idam sarvam puShyati yad idam ki~ncha mantra 14 ##[I.iv.14]## sa naiva vyabhavat ##SF## sa na eva vyabhavat tachChreyo rUpamatyasR^ijata dharmam | ##SF## tad shreyas rUpam atyasR^ijata dharmam tadetatkShatrasya kShatraM yaddharmas ##SF## tad etat kShatrasya kShatram yad dharmaH tasmAddharmAt paraM nAsty ##SF## tasmAd dharmAd param na asti atho abalIyAn balIyA{\m+}samAsha{\m+}sate dharmeNa yathA rAj~naivam | ##SF## atha u abalIyAn balIyA{\m+}sam Asha{\m+}sate dharmeNa yathA rAj~nA evam yo vai sa dharmaH ##SF## yas vai sa dharmas satyaM vai tat ##SF## satyam vai tad tasmAtsatyaM vadantamAhur ##SF## tasmAd satyam vadantam AhuH dharmaM vadatIti ##SF## dharmam vadati iti dharmaM vA vadanta{\m+} ##SF## dharmam vA vadantam satyaM vadatIty ##SF## satyam vadati iti etaddhyevaitadubhayaM bhavati || 14 || ##SF## etad dhi eva etad ubhayam bhavati mantra 15 ##[I.iv.15]## tadetadbrahma kShatraM viT shUdras ##SF## tad etad brahma kShatram viT shUdraH tadagninaiva deveShu brahmAbhavad ##SF## tad agninA eva deveShu brahma abhavat brAhmaNo manuShyeShu ##SF## brAhmaNas manuShyeShu kShatriyeNa kShatriyo ##SF## kShatriyeNa kShatriyas vaishyena vaishyaH ##SF## vaishyena vaishyas shUdreNa shUdras ##SF## shUdreNa shUdraH tasmAdagnAveva deveShu lokamichChante ##SF## tasmAd agnau eva deveShu lokam ichChante brAhmaNe manuShyeShv ##SF## brAhmaNe manuShyeShu etAbhyA{\m+} hi rUpAbhyAM brahmAbhavad ##SF## etAbhyAm hi rUpAbhyAm brahma abhavat atha yo ha vA asmAllokAtsvaM lokamadR^iShTvA praiti ##SF## atha yas ha vai asmAd lokAd svam lokam adR^iShTvA praiti sa enamavidito na bhunakti ##SF## sa enam aviditas na bhunakti yathA vedo vA.ananUkto.anyadvA karmAkR^itam | ##SF## yathA vedas vA ananUktas anyad vA karma akR^itam yadi ha vA apyanevaMvinmahatpuNyaM karma karoti ##SF## yadi ha vai api anevaMvid mahatpuNyam karma karoti taddhAsyAntataH kShIyata evA.a.atmAnameva lokamupAsIta | ##SF## tad dha asya antatas kShIyate eva AtmAnameva lokam upAsIta sa ya AtmAnameva lokamupAste ##SF## sayas AtmAnam eva lokam upAste na hAsya karma kShIyate ##SF## na ha asya karma kShIyate .asmAddhyevA.a.atmano yadyatkAmayate ##SF## asmAd dhi eva Atmanas yat yat kAmayate tattatsR^ijate || 15 || ##SF## tad tad sR^ijate mantra 16 ##[I.iv.16]## atho ayaM vA AtmA sarveShAM bhUtAnAM lokaH ##SF## atha u ayam vai AtmA sarveShAm bhUtAnAm lokas sa yajjuhoti ##SF## sa yad juhoti yadyajate tena devAnAM loko ##SF## yad yajate tena devAnAm lokas .atha yadanubrUte ##SF## atha yad anubrUte tena R^iShINAm ##SF## tena R^iShINAm atha yat pitR^ibhyo nipR^iNAti ##SF## yad pitR^ibhyas nipR^iNAti atha yatprajAmichChate ##SF## atha yad prajAm ichChate tena pitR^iNAm ##SF## tena pitrNAm atha yanmanuShyAnvAsayate ##SF## atha yad manuShyAn vAsayate yadebhyo.ashanaM dadAti ##SF## yad ebhyas ashanam dadAti tena manuShyANAm ##SF## tena manuShyANAm atha yatpashubhyastR^iNodakaM vindati ##SF## atha yad pashubhyas tR^iNodakam vindati tena pashUnAm ##SF## tena pashUnAm yadasya gR^iheShu shvApadA vayA{\m+}syA pipIlikAbhya upajIvanti ##SF## yad asya gR^iheShu shvApadAs vayA{\m+}si A pipIlikAbhyas upajIvanti tena teShAM loko ##SF## tena teShAm lokas yathA ha vai svAya lokAyAriShTimichChed ##SF## yathA ha vai svAya lokAya ariShTim ichChet eva{\m+} haivaMvide sarvadA sarvANi bhUtAnyariShTimichChanti | ##SF## evam ha evaMvide sarvadA sarvANi bhUtAni ariShTim ichChanti tadvA etadviditaM mImA{\m+}sitam || 16 || ##SF## tad vai etad viditam mImA{\m+}sitam mantra 17 ##[I.iv.17]## Atmaivedamagra AsId ##SF## AtmA eva idam agre AsIt eka eva | ##SF## ekas eva so.akAmayata ##SF## sas akAmayata jAyA me syAd ##SF## jAyA me syAt atha prajAyeyAtha vittaM me syAt ##SF## atha prajAyeya atha vittam me syAt atha karma kurvIyety ##SF## atha karma kurvIya iti etAvAnvai kAmo nechCha{\m+}shchanAto bhUyo vindet ##SF## etAvAn vai kAmas na ichChan chana atas bhUyas vindet tasmAdapyetarhyekAkI kAmayate ##SF## tasmAd api etarhi ekAkI kAmayate jAyA me syAd ##SF## jAyA me syAt atha prajAyeyAtha vittaM me syAd ##SF## atha prajAyeya atha vittam me syAt atha karma kurvIyeti | ##SF## atha karma kurvIya iti sa yAvadapyeteShAmekaikaM na prApnoty ##SF## sa yAvat api eteShAm ekaikam na prApnoti akR^itsna eva tAvan manyate | ##SF## akR^itsnas eva tAvanmanyate tasyo kR^itsnatA | ##SF## tasya u kR^itsnatA mana evAsyA.a.atmA ##SF## manas eva asya AtmA vAgjAyA ##SF## vAk jAyA prANaH prajA ##SF## prANas prajA chakShurmAnuShaM vittam ##SF## chakShus mAnuSham vittam chakShuShA hi tadvindate ##SF## chakShuShA hi tad vindati shrotraM daiva{\m+} ##SF## shrotram daivam shrotreNa hi tachChR^iNoty ##SF## shrotreNa hi tad shR^iNoti AtmaivAsya karmA.a.atmanA hi karma karoti | ##SF## AtmA eva asya karma AtmanA hi karma karoti sa eSha pA~Nkto yaj~naH ##SF## sas eSha pA~Nktas yaj~nas pA~NktaH pashuH ##SF## pA~Nktas pashus pA~NktaH puruShaH ##SF## pA~Nktas puruShas pA~Nktamida{\m+} sarvaM yadidaM ki~ncha | ##SF## pA~Nktam idam sarvam yad idam ki~ncha tadida{\m+} sarvamApnoti ##SF## tad idam sarvam Apnoti ya evaM veda || 17 || iti chaturthaM brAhmaNam || ##SF## yas evam veda pa~nchamaM brAhmaNam . mantra 1 ##[I.v.1]## yatsaptAnnAni medhayA ##SF## yad sapta annAni medhayA tapasA.a.ajanayatpitA | ##SF## tapasA ajanayat pitA ekamasya sAdhAraNam ##SF## ekam asya sAdhAraNam dve devAnabhAjayat || ##SF## dve devAn abhAjayat trINyAtmane.akuruta ##SF## trINi Atmane akuruta pashubhya ekaM prAyachChat.h| ##SF## pashubhyas ekam prAyachChat tasmintsarvaM pratiShThitam ##SF## tasmin sarvam pratiShThitam yachcha prANiti yachcha na || ##SF## yachcha prANiti yachcha na kasmAttAni na kShIyante ##SF## kasmAd tAni na kShIyante .adyamAnAni sarvadA | ##SF## adyamAnAni sarvadA yo vai tAmakShitiM veda ##SF## yas vai tAm akShitim veda so.annamatti pratIkena ##SF## sas annam atti pratIkena sa devAnapigachChati ##SF## sa devAn apigachChati sa UrjamupajIvatIti shlokAH || 1 || ##SF## sas UR^ijam upajIvati iti shlokAs mantra 2 ##[I.v.1]## yatsaptAnnAni medhayA tapasA.ajanayatpiteti ##SF## yad sapta annAni medhayA tapasA ajanayat pitA iti medhayA hi tapasAjanayat pitaikamasya sAdhAraNamitIdamevAsya tatsAdhAraNamannam ##SF## medhayA hi tapasA ajanayat pitA ekam asya sAdhAraNam iti idam eva asya tad sAdhAraNam annam yadidamadyate | ##SF## yad idam adyate sa ya etadupAste ##SF## sa yas etad upAste na sa pApmano vyAvartate ##SF## na sa pApmanas vyAvartate mishra{\m+} hyetat | ##SF## mishram hi etad dve devAnabhAjayaditi ##SF## dve devAnabhAjayat iti hutaM cha prahutaM cha ##SF## hutam cha prahutam cha tasmAd devebhyo juhvati cha pra cha juhvaty ##SF## tasmAd devebhyas juhvati cha pra cha juhvati atho Ahur ##SF## atha u AhuH darshapUrNamAsAviti | ##SF## darshapUrNamAsau iti tasmAnneShTiyAjukaH syAt | ##SF## tasmAd na iShTiyAjukas syAt pashubhya ekaM prAyachChaditi ##SF## pashubhyas ekam prAyachChat iti tatpayaH | ##SF## tad payas payo hyevAgre manuShyAshcha pashavashchopajIvanti | ##SF## payas hi eva agre manuShyAs cha pashavas cha upajIvanti tasmAt kumAraM jAtaM ghR^itaM vai vAgre pratilehayanti ##SF## tasmAd kumAram jAtam ghR^itam vA eva agre pratilehayanti stanaM vA.anudhApayanty ##SF## stanam vA anudhApayanti atha vatsaM jAtamAhur ##SF## atha vatsam jAtam AhuH atR^iNAda iti | ##SF## atR^iNAdas iti tasminsarvaM pratiShThita.n ##SF## tasmin sarvam pratiShThitam yachcha prANiti yachcha neti ##SF## yachcha prANiti yachcha na iti payasi hIda{\m+} sarvaM pratiShThitam ##SF## payasi hi idam sarvam pratiShThitam yachcha prANiti yachcha na | ##SF## yachcha prANiti yachcha na tadyadidamAhuH ##SF## tad yad idam Ahur saMvatsaraM payasA juhvadapa punarmR^ityuM jayatIti ##SF## saMvatsaram payasA juhvat apa punarmR^ityum jayati iti na tathA vidyAd ##SF## na tathA vidyAt yadahareva juhoti ##SF## yad ahareva juhoti tadahaH punarmR^ityumapajayatyevaM vidvAn ##SF## tad ahar punarmR^ityum apajayati evam vidvAn sarva{\m+} hi devebhyo.annAdyaM prayachChati | ##SF## sarvam hi devebhyas annAdyam prayachChati kasmAttAni na kShIyante.adyamAnAni sarvadeti ##SF## kasmAd tAni na kShIyante adyamAnAni sarvadA iti puruSho vA akShitiH ##SF## puruShas vai akShitis sa hIdamannaM punaH punarjanayate | ##SF## sa hi idam annam punaH punaH janayate yo vai tAmakShitiM vedeti ##SF## yas vai tAm akShitim veda iti puruSho vA akShitiH | ##SF## puruShas vai akShitis sa hIdamannaM dhiyA dhiyA janayate karmabhir ##SF## sa hi idam annam dhiyA dhiyA janayate karmabhis yaddhaitanna kuryAt ##SF## yad dha etad na kuryAt kShIyeta ha | ##SF## kShIyeta ha so.annamatti pratIkeneti ##SF## sas annam atti pratIkena iti mukhaM pratIkam ##SF## mukham pratIkam mukhenetyetat ##SF## mukhena iti etad sa devAnapigachChati ##SF## sa devAn apigachChati sa UrjamupajIvatIti prasha{\m+}sA || 2 || ##SF## sas Urjam upajIvati iti prasha{\m+}sA mantra 3 ##[I.v.3]## trINyAtmane.akuruteti ##SF## trINi Atmane akuruta iti mano vAchaM prANam ##SF## manas vAcham prANam tAnyAtmane.akurutAnyatramanA abhUvam ##SF## tAni Atmane akuruta anyatramanAs abhUvam nAdarsham ##SF## na adarsham anyatramanA abhUvam ##SF## anyatramanAs abhUvam nAshrauShamiti ##SF## na ashrauSham iti manasA hyeva pashyati ##SF## manasA hi eva pashyati manasA shR^iNoti | ##SF## manasA shR^iNoti kAmaH sa~Nkalpo vichikitsA shraddhA.ashraddhA dhR^itiradhR^itirhrIrdhIrbhIrityetatsarvaM mana eva | ##SF## kAmas sa~Nkalpas vichikitsA shraddhA ashraddhA dhR^itis adhR^itis hrIs dhIs bhIs iti etad sarvam manas eva tasmAdapi pR^iShThata upaspR^iShTo manasA vijAnAti | ##SF## tasmAd api pR^iShThatas upaspR^iShTas manasA vijAnAti yaH kashcha shabdo ##SF## yas kashcha shabdas vAgeva saiShA hyantamAyattaiShA hi na | ##SF## vAk eva sA eShA hi antam AyattA eShA hi na prANo.apAno vyAna udAnaH samAno.ana ityetatsarvaM prANa evaitanmayo vA ayamAtmA ##SF## prANas apAnas vyAnas udAnas samAnas anas iti etad sarvam prANas eva etanmayas vai ayam AtmA vA~Nmayo ##SF## vA~Nmayas manomayaH ##SF## manomayas prANamayaH || 3 || ##SF## prANamayas mantra 4 ##[I.v.4]## trayo lokA eta eva ##SF## trayas lokAs ete eva vAgevAyaM loko ##SF## vAk eva ayam lokas mano.antarikShalokaH ##SF## manas antarikShalokas prANo.asau lokaH || 4 || ##SF## prANas asau lokas mantra 5 ##[I.v.5.]## trayo vedA eta eva ##SF## trayas vedAs ete eva vAgevargvedo ##SF## vAk eva R^igvedas mano yajurvedaH ##SF## manas yajurvedas prANaH sAmavedaH || 5 || ##SF## prANas sAmavedas mantra 6 ##[I.v.6]## devAH pitaro manuShyA eta eva vAgeva devA manaH pitaraH prANo manuShyAH | ##SF## devAs pitaras manuShyAs ete eva vAk eva devAs manas pitaras prANas mAnuShyAs || 6 || mantra 7 ##[I.v.7]## pitA mAtA prajaita eva ##SF## pitA mAtA prajA ete eva mana eva pitA ##SF## manas eva pitA vA~NmAtA ##SF## vAk mAtA prANaH prajA || 7 || ##SF## prANas prajA mantra 8 ##[.I.v.8]## vij~nAtaM vijij~nAsyamavij~nAtameta eva ##SF## vij~nAtam vijij~nAsyam avij~nAtam ete eva yatki~ncha vij~nAtaM vAchastadrUpam ##SF## yad ki~ncha vij~nAtam vAchas tad rUpam vAgghi vij~nAtA ##SF## vAk hi vij~nAtA vAgenaM tadbhUtvA.avati || 8 || ##SF## vAk enam tad bhUtvA avati mantra 9 ##[I.v.9]## yatki~ncha vijij~nAsyaM manasastadrUpam ##SF## yad ki~ncha vijij~nAsyam manasas tad rUpam mano hi vijij~nAsyam ##SF## manas hi vijij~nAsyam mana enaM tadbhUtvA.avati || 9 || ##SF## manas enam tad bhUtvA avati mantra 10 ##[I.v.10]## yatki~nchAvij~nAtaM prANasya tadrUpam ##SF## yad ki~ncha avij~nAtam prANasya tad rUpam prANo hyavij~nAtaH ##SF## prANas hi avij~nAtas prANa enaM tadbhUtvA.avati || 10 || ##SF## prANas enam tad bhUtvA avati mantra 11 ##[I.v.11]## tasyai vAchaH pR^ithivI sharIram ##SF## tasyai vAchas pR^ithivI sharIram jyotI rUpamayamagnis ##SF## jyotis rUpam ayam agniH tadyAvatyeva vAk ##SF## tad yAvatI eva vAk tAvatI pR^ithivI ##SF## tAvatI pR^ithivI tAvAnayamagniH || 11 || ##SF## tAvAn ayam agnis mantra 12 ##[I.v.12]## athaitasya manaso dyauH sharIram ##SF## atha etasya manasas dyaus sharIram jyotIrUpamasAvAdityas ##SF## jyotis rUpam asau AdityaH tadyAvadeva manastAvatI dyaus ##SF## tad yAvat eva manas tAvatI dyauH tAvAnasAvAdityas ##SF## tAvAn asau AdityaH tau mithuna{\m+} samaitAm ##SF## tau mithunam samaitAm tataH prANo.ajAyata | ##SF## tatas prANas ajAyata sa indraH ##SF## sas indras sa eSho.asapatno ##SF## sas eShas asapatnas dvitIyo vai sapatno ##SF## dvitIyas vai sapatnas nAsya sapatno bhavati ##SF## na asya sapatnas bhavati ya evaM veda || 12 || ##SF## yas evam veda mantra 13 ##[I.v.13]## athaitasya prANasyA.a.apaH sharIram ##SF## atha etasya prANasya Apas sharIram jyotIrUpamasau chandras ##SF## jyotis rUpam asau chandraH tadyAvAneva prANas ##SF## tad yAvAn eva prANaH tAvatya Apas ##SF## tAvatyas ApaH tAvAnasau chandraH | ##SF## tAvAn asau chandras ta ete sarva eva samAH ##SF## te ete sarve eva samAs sarve.anantAH | ##SF## sarve anantAs sa yo haitAnantavata upAste ##SF## sa yas ha etAn antavatas upAste .antavanta{\m+} sa lokaM jayaty ##SF## antavantam sa lokam jayati atha yo haitAnanantAnupAste ##SF## atha yas ha etAn anantAn upAste .ananta{\m+} sa lokaM jayati || 13 || ##SF## anantam sa lokam jayati mantra 14 ##[I.v.14]## sa eSha saMvatsaraH prajApatiH ShoDashakalas ##SF## sas eSha saMvatsaras prajApatis shoDashakalaH tasya rAtraya eva pa~nchadasha kalA ##SF## tasya rAtrayas eva pa~nchadasha kalAs dhruvaivAsya ShoDashI kalA | ##SF## dhruvA eva asya shoDashI kalA sa rAtribhirevA.a.a cha pUryate ##SF## sa rAtribhis eva A cha pUryate .apa cha kShIyate | ##SF## apa cha kShIyate so.amAvAsyA{\m+} rAtrimetayA ShoDashyA kalayA sarvamidaM prANabhR^idanupravishya ##SF## sas amAvAsyAm rAtrim etayA shoDashyA kalayA sarvam idam prANabhR^it anupravishya tataH prAtarjAyate | ##SF## tatas prAtarjAyate tasmAdetA{\m+} rAtriM prANabhR^itaH prANaM na vichChindyAdapi kR^ikalAsasyaitasyA eva devatAyA apachityai || 14 || ##SF## tasmAd etAm rAtrim prANabhR^itas prANam na vichChindyAt api kR^ikalAsasya etasyAs eva devatAyAs apachityai mantra 15 ##[I.v.15]## yo vai sa saMvatsaraH prajApatiH ShoDashakalo ##SF## yas vai sa saMvatsaras prajApatis shoDashakAlas .ayameva sa yo.ayamevaMvitpuruShas ##SF## ayam eva sa yas ayam evaMvid puruShaH tasya vittameva pa~nchadasha kalA ##SF## tasya vittam eva pa~nchadasha kalAs AtmaivAsya ShoDashI kalA | ##SF## AtmA eva asya shoDashI kalA sa vittenaivA.a.a cha pUryate ##SF## sa vittena eva A cha pUryate .apa cha kShIyate | ##SF## apa cha kShIyate tadetannabhyaM yadayamAtmA ##SF## tad etad nabhyam yad ayam AtmA pradhirvittam | ##SF## pradhis vittam tasmAdyadyapi sarvajyAniM jIyata ##SF## tasmAd yadi api sarvajyAnim jIyate AtmanA chejjIvati ##SF## AtmanA ched jIvati pradhinA.agAdityevA.a.ahuH || 15 || ##SF## pradhinA agAt iti Ahur mantra 16 ##[I.v.16]## atha trayo vAva lokAH ##SF## atha trayas vAva lokAs manuShyalokA ##SF## manuShyalokas pitR^iloko ##SF## pitR^ilokas devaloka iti | ##SF## devalokas iti so.ayaM manuShyalokaH putreNaiva jayyo ##SF## sas ayam manuShyalokas putreNa eva jayyas nAnyena karmaNA ##SF## na anyena karmaNA karmaNA pitR^iloko ##SF## karmaNA pitR^ilokas vidyayA devaloko ##SF## vidyayA devalokas devaloko vai lokAnA{\m+} shreShThas ##SF## devalokas vai lokAnAm shreShThaH tasmAdvidyAM prasha{\m+}santi || 16 || ##SF## tasmAd vidyAm prasha{\m+}santi mantra 17 ##[I.v.17]## athAtaH samprattir ##SF## atha atas samprattis yadA praiShyanmanyate ##SF## yadA praiShyan manyate .atha putramAha ##SF## atha putram Aha tvaM brahma ##SF## tvam brahma tvaM yaj~nas ##SF## tvam yaj~naH tvaM loka iti | ##SF## tvam lokas iti sa putraH pratyAhAhaM brahmAhaM yaj~no ##SF## sa putras pratyAha aham brahma aham yaj~nas .aham loka iti | ##SF## aham lokas iti yadvai ki~nchAnUktam ##SF## yad vai ki~ncha anUktam tasya sarvasya brahmetyekatA | ##SF## tasya sarvasya brahma iti ekatA ye vai ke cha yaj~nAs ##SF## ye vai kecha yaj~nAH teShA{\m+} sarveShAM yaj~na ityekatA | ##SF## teShAm sarveShAm yaj~nas iti ekatA ye vai kecha lokAs ##SF## ye vai kecha lokAs teShA{\m+} sarveShAM loka ityekataitAvadvA ida{\m+} sarvam ##SF## teShAm sarveShAm lokas iti ekatA etAvat vai idam sarvam etanmA sarva{\m+} sannayamito.abhunajaditi | ##SF## etad mA sarvam san ayam itas bhunajat iti tasmAt putramanushiShTaM lokyamAhus ##SF## tasmAd putram anushiShTam lokyam Ahur tasmAdenamanushAsati | ##SF## tasmAd enam anushAsati sa yadaivaMvidasmAllokAtpraity ##SF## sa yadA evaMvid asmAd lokAd praiti athaibhireva prANaiH saha putramAvishati | ##SF## atha ebhis eva prANais saha putram Avishati sa yadyanena ki~nchidakShNayA.akR^itaM bhavati ##SF## sa yadi anena ki~nchid akShNayA kR^itam bhavati tasmAdena{\m+} sarvasmAtputro mu~nchati | ##SF## tasmAd enam sarvasmAd putras mu~nchati tasmAt putro nAma | ##SF## tasmAd putras nAma sa putreNaivAsmi.n.clloke pratitiShThaty ##SF## sa putreNA eva asmin loke pratitiShThati athainamete daivAH prANA amR^itA Avishanti || 17 || ##SF## atha enam ete devAs prANAs amR^itAs Avishanti mantra 18 ##[I.v.18]## pR^ithivyai chainamagneshcha daivI vAgAvishati | ##SF## pR^ithivyai cha enam agnes cha daivI vAk Avishati sA vai daivI vAgyayA ##SF## sA vai daivI vAk yayA yadyadeva vadati ##SF## yad yad eva vadati tattadbhavati || 18 || ##SF## tat-tad bhavati mantra 19 ##[I.v.19]## divashchainamAdityAchcha daivaM mana Avishati | ##SF## divas cha enam AdityAd cha daivam manas Avishati tadvai daivaM mano yenA.a.anandyeva bhavaty ##SF## tad vai daivam manas yena AnandI eva bhavati atho na shochati || 19 || ##SF## atha u na shochati mantra 20 adbhyashchainaM chandramasashcha daivaH prANa Avishati | ##SF## adbhyas cha enam chandramasas cha daivas prANas Avishati sa vai daivaH prANo yaH sa~nchara{\m+}shchAsa~nchara{\m+}shcha na vyathate ##SF## sa vai daivas prANas yas sa~ncharan cha asa~ncharan cha na vyathate .atho na riShyati | ##SF## atha u na riShyati sa evaMvitsarveShAM bhUtAnAmAtmA bhavati | ##SF## sas eSha evaMvid sarveShAm bhUtAnAm AtmA bhavati yathaiShA devataiva{\m+} sa ##SF## yathA eShA devatA evam sa yathaitAM devatA{\m+} sarvANi bhUtAnyavanty ##SF## yathA etAm devatAm sarvANi bhUtAni avanti eva{\m+} haivaMvida{\m+} sarvANi bhUtAnyavanti | ##SF## evam ha evaMvidam sarvANi bhUtAni avanti yadu ki~nchemAH prajAH shochanty ##SF## yad u ki~ncha imAs prajAs shochanti amaivA.a.asAM tadbhavati ##SF## amA eva AsAm tad bhavati puNyamevAmuM gachChati ##SF## puNyam eva amum gachChati na ha vai devAnpApaM gachChati || 20 || ##SF## na ha vai devAn pApam gachChati mantra 21 ##[I.v.21]## athAto vratamImA{\m+}sA | ##SF## atha atas vratamImA{\m+}sA prajApatirha karmANi sasR^ije | ##SF## prajApatis ha karmANi sasR^ije tAni sR^iShTAnyanyo.anyenAspardhanta ##SF## tAni sR^iShTAni anyas anyena aspardhanta vadiShyAmyevAhamiti vAgdadhre ##SF## vadiShyAmi eva aham iti vAk dadhre drakShyAmyahamiti chakShuH ##SF## drakShyAmi aham iti chakShus shroShyAmyahamiti shrotram.h| ##SF## shroShyAmi aham iti shrotram evamanyAni karmANi yathAkarma | ##SF## evam anyAni karmANi yathAkarma tAni mR^ityuH shramo bhUtvopayeme ##SF## tAni mR^ityus shramas bhUtvA upayeme tAnyApnot ##SF## tAni Apnot tAnyAptvA mR^ityuravArundha | ##SF## tAni AptvA mR^ityuravArunddha tasmAchChrAmyatyeva vAk ##SF## tasmAd shrAmyati eva vAk shrAmyati chakShuH ##SF## shrAmyati chakShus shrAmyati shrotram ##SF## shrAmyati shrotram athemameva nA.a.apnod ##SF## atha imam eva na Apnot yo.ayaM madhyamaH prANas ##SF## yas ayam madhyamas prANas tAni j~nAtuM dadhrire ##SF## tAni j~nAtum dadhrire .ayaM vai naH shreShTho yaH sa~nchara{\m+}shchAsa~nchara{\m+}shcha na vyathate ##SF## ayam vai nas shreShThas yas sa~ncharan cha asa~ncharan cha na vyathate .atho na riShyati | ##SF## atha u na riShyati hantAsyaiva sarve rUpamasAmeti | ##SF## hanta asya eva sarve rUpam bhavAma iti ta etasyaiva sarve rUpamabhava{\m+}s ##SF## te etasya eva sarve rUpam abhavan tasmAdeta etenA.a.akhyAyante prANA iti | ##SF## tasmAd ete etena AkhyAyante prANAs iti tena ha vAva tatkulamAchakShate ##SF## tena ha vAva tad kulam AchakShate yasminkule bhavati ya evaM veda | ##SF## yasmin kule bhavati yas evam veda ya u haivaMvidA spardhate.anushuShyaty ##SF## yas u ha evaMvidA spardhate##k add. mark 1 ## anushuShyati anushuShya haivAntato mriyata ##SF## anushuShya ha eva antatas mriyate ityadhyAtmam || 21 || ##SF## iti adhyAtmam mantra 22 ##[I.v.22]## athAdhidaivatam ##SF## atha adhidevatam jvaliShyAmyevAhamityagnirdadhre ##SF## jvaliShyAmi eva aham iti agnis dadhre tapsyAmyahamityAdityo ##SF## tapsyAmi aham iti Adityas bhAsyAmyahamiti chandramA ##SF## bhAsyAmi aham iti chandramAs evamanyA devatA yathAdaivata{\m+} | ##SF## evam anyAs devatAs yathAdevatam sa yathaiShAM prANAnAM madhyamaH prANa ##SF## sa yathA eShAm prANAnAm madhyamas prANas evametAsAM devatAnAM vAyur ##SF## evam etAsAm devatAnAm vAyus nimlochanti hyanyA devatA ##SF## mlochanti hi anyAs devatAs na vAyuH | ##SF## na vAyus saiShA.anastamitA devatA yadvAyuH || 22 || ##SF## sA eShA anastamitA devatA yad vAyus mantra 23 ##[I.v.23]## athaiSha shloko bhavati ##SF## atha eSha shlokas bhavati yatashchodeti sUryo ##SF## yatas cha udeti sUryas .astaM yatra cha gachChatIti ##SF## astam yatra cha gachChati iti prANAdvA eSha udeti ##SF## prANAd vai eSha udeti prANe.astameti ##SF## prANe astam eti taM devAshchakrire dharma{\m+}, ##SF## tam devAs chakrire dharmam sa evAdya ##SF## sas eva adya sa u shva iti | ##SF## sas u shvas iti yadvA ete.amurhyadhriyanta ##SF## yad vai ete amurhi adhriyanta tadevApyadya kurvanti | ##SF## tad eva api adya kurvanti tasmAdekameva vrataM charet ##SF## tasmAd ekam eva vratam charet prANyAchchaivApAnyAchcha ##SF## prANyAd cha eva apAnyAd cha nenmA pApmA mR^ityurApnavaditi | ##SF## ned mA pApmA mR^ityus Apnavat iti yadyu charet ##SF## yadi u charet samApipayiShet ##SF## samApipayiShet teno etasyai devatAyai sAyujya{\m+} salokatAM jayati || 23 || iti pa~nchamaM brAhmaNam || ##SF## tena u etasyai devatAyai sAyujyam salokatAm jayati ShaShThaM brAhmaNam . mantra 1 ##[I.vi.1]## trayaM vA idam ##SF## trayam vai idam nAma rUpaM karma | ##SF## nAma rUpam karma teShAM nAmnAM vAgityetadeShAmuktham ##SF## teShAm nAmnAm vAk iti etad eShAm uktham ato hi sarvANi nAmAnyuttiShThanti | ##SF## atas hi sarvANi nAmAni uttiShThanti etadeShA{\m+} sAmaitaddhi sarvairnAmabhiH samam ##SF## etad eShAm sAma etad dhi sarvais nAmabhis samam etadeShAM brahmaitaddhi sarvANi nAmAni bibharti || 1 || ##SF## etad eShAm brahma etad dhi sarvANi nAmAni bibharti mantra 2 ##[I.vi.1]## atha rUpANAM chakShurityetadeShAmuktham ##SF## atha rUpANAm chakShus iti etad eShAm uktham ato hi sarvANi rUpANyuttiShThanti | ##SF## atas hi sarvANi rUpANi uttiShThanti etadeShA{\m+} sAmaitaddhi sarvai rUpaiH samam | ##SF## etad eShAm sAma etad dhi sarvais rUpais samam etadeShAM brahmaitaddhi sarvANi rUpANi bibharti || 2 || ##SF## etad eShAm brahma etad dhi sarvANi rUpANi bibharti mantra 3 ##[I.vi.3]## atha karmaNAmAtmetyetadeShAmuktham ##SF## atha karmaNAm AtmA iti etad eShAm uktham ato hi sarvANi karmANyuttiShThanty ##SF## atas hi sarvANi karmANi uttiShThanti etadeShA{\m+} sAmaitaddhi sarvaiH karmabhiH samam ##SF## etad eShAm sAma etad dhi sarvais karmabhis samam etadeShAM brahmaitaddhi sarvANi karmANi bibharti | ##SF## etad eShAm brahma etad dhi sarvANi karmANi bibharti tadetattraya{\m+} sadekamayamAtmA.a.atmo ekaH sannetattrayam | ##SF## tad etad trayam sat ekam ayam AtmA AtmA u ekas san etad trayam tadetadamR^ita{\m+} satyena Channam | ##SF## tad etad amR^itam satyena Channam prANo vA amR^itam ##SF## prANas vai amR^itam nAmarUpe satyam ##SF## nAmarUpe satyam tAbhyAmayaM prANashChannaH || 3 || iti ShaShThaM brAhmaNam || ##SF## tAbhyAm ayam prANas Channas iti bR^ihadAraNyakopaniShadi prathamo.adhyAyaH .. dvitIyo.adhyAyaH . prathamaM brAhmaNam mantra 1 ##[II.i.1]## AUM dR^iptabAlAkirhAnUchAno gArgya Asa | ##SF## dR^iptabAlAkis ha anUchAnas gArgyas Asa sa hovAchAjAtashatruM kAshyam ##SF## sa ha uvAcha ajAtashatrum kAshyam brahma te bravANIti | ##SF## brahma te bravANi iti sa hovAchAjAtashatruH ##SF## sa ha uvAcha ajAtashatrus sahasrametasyAM vAchi dadmo ##SF## sahasram etasyAm vAchi dadmas janako ##SF## janakas janaka iti vai janA dhAvantIti || 1 || ##SF## janakas iti vai janAs dhAvanti iti mantra 2 ##[II.i.2]## sa hovAcha gArgyo ##SF## sa ha uvAcha gArgyas ya evAsAvAditye puruSha ##SF## yas eva asau Aditye puruShas etamevAhaM brahmopAsa iti | ##SF## etam eva aham brahma upAse iti sa hovAchAjAtashatrur ##SF## sa ha uvAcha ajAtashatrus mA maitasminsaMvadiShThA | ##SF## mA mA etasmin saMvadiShThAs atiShThAH sarveShAM bhUtAnAM mUrdhA rAjeti vA ahametamupAsa iti | ##SF## atiShThAs sarveShAm bhUtAnAm mUrdhA rAja iti vai aham etam upAse iti sa ya etamevamupAste ##SF## sa yas etam evam upAste .atiShThAH sarveShAM bhUtAnAM mUrdhA rAjA bhavati || 2 || ##SF## atiShThAs sarveShAm bhUtAnAm mUrdhA rAjA bhavati mantra 3 ##[II.i.3]## sa hovAcha gArgyo ##SF## sa ha uvAcha gArgyas ya evAsau chandre puruSha ##SF## yas eva asau chandre puruShas etamevAhaM brahmopAsa iti | ##SF## etam eva aham brahma upAse iti sa hovAchAjAtashatrur ##SF## sa ha uvAcha ajAtashatrus mA maitasminsaMvadiShThA | ##SF## mA mA etasmin saMvadiShThAs bR^ihan pANDaravAsAH somo rAjeti vA ahametamupAsa iti | ##SF## bR^ihan pANDaravAsAs somas rAjA iti vai aham etam upAse iti sa ya etamevamupAste ##SF## sa yas etam evam upAste .aharaharha sutaH prasuto bhavati ##SF## ahar-aharha sutas prasutas bhavati nAsyAnnaM kShIyate || 3 || ##SF## na asya annam kShIyate mantra 4 ##[II.i.4]## sa hovAcha gArgyo ##SF## sa ha uvAcha gArgyas ya evAsau vidyuti puruSha ##SF## yas eva ayam vidyuti puruShas etamevAhaM brahmopAsa iti | ##SF## etam eva aham brahma upAse iti sa hovAchAjAtashatrur ##SF## sa ha uvAcha ajAtashatrus mA maitasminsaMvadiShThAs ##SF## mA mA etasmin saMvadiShThAH tejasvIti vA ahametamupAsa iti | ##SF## tejasvI iti vai aham etam upAse iti sa ya etamevamupAste ##SF## sa yas etam evam upAste tejasvI ha bhavati ##SF## tejasvI ha bhavati tejasvinI hAsya prajA bhavati || 4 || ##SF## tejasvinI ha asya prajA bhavati mantra 5 ##[II.i.5]## sa hovAcha gArgyo ##SF## sa ha uvAcha gArgyas ya evAyamAkAshe puruSha ##SF## yas eva ayam AkAshe puruShas etamevAhaM brahmopAsa iti | ##SF## etam eva aham brahma upAse iti sa hovAchAjAtashatrur ##SF## sa ha uvAcha ajAtashatrus mA maitasminsaMvadiShThAH | ##SF## mA mA etasmin saMvadiShThAs pUrNamapravartIti vA ahametamupAsa iti | ##SF## pUrNam apravarti iti vai aham etam upAse iti sa ya etamevamupAste ##SF## sa yas etam evam upAste pUryate prajayA pashubhir ##SF## pUryate prajayA pashubhis nAsyAsmAllokAtprajodvartate || 5 || ##SF## na asya asmAd lokAd prajA udvartate mantra 6 ##[II.i.6]## sa hovAcha gArgyo ##SF## sa ha uvAcha gArgyas ya evAyaM vAyau puruSha ##SF## yas eva ayam vAyau puruShas etamevAhaM brahmopAsa iti | ##SF## etam eva aham brahma upAse iti sa hovAchAjAtashatrur ##SF## sa ha uvAcha ajAtashatrus mA maitasminsaMvadiShThA | ##SF## mA mA etasmin saMvadiShThAs indro vaikuNTho.aparAjitA seneti vA ahametamupAsa iti | ##SF## indras vaikuNThas aparAjitA senA iti vai aham etam upAse iti sa ya etamevamupAste ##SF## sa yas etam evam upAste jiShNurhAparAjiShNurbhavatyanyatastyajAyI || 6 || ##SF## jiShNus ha aparAjiShNus bhavati anyatastyajAyI mantra 7 ##[II.i.7]## sa hovAcha gArgyo ##SF## sa ha uvAcha gArgyas ya evAyamagnau puruSha ##SF## yas eva ayam agnau puruShas etamevAhaM brahmopAsa iti | ##SF## etam eva aham brahma upAse iti sa hovAchAjAtashatrur ##SF## sa ha uvAcha ajAtashatrus mA maitasminsaMvadiShThA | ##SF## mA mA etasmin saMvadiShThAs viShAsahiriti vA ahametamupAsa iti | ##SF## viShAsahis iti vai aham etam upAse iti sa ya etamevamupAste ##SF## sa yas etam evam upAste viShAsahirha bhavati ##SF## viShAsahis ha bhavati viShAsahirhAsya prajA bhavati || 7 || ##SF## viShAsahis ha asya prajA bhavati mantra 8 ##[II.i.8]## sa hovAcha gArgyo ##SF## sa ha uvAcha gArgyas ya evAyamapsu puruSha ##SF## yas eva ayam apsu puruShas etamevAhaM brahmopAsa iti | ##SF## etam eva aham brahma upAse iti sa hovAchAjAtashatrur ##SF## sa ha uvAcha ajAtashatrus mA maitasminsaMvadiShThAH | ##SF## mA mA etasmin saMvadiShThAs pratirUpa iti vA ahametamupAsa iti | ##SF## pratirUpas iti vai aham etam upAse iti sa ya etamevamupAste ##SF## sa yas etam evam upAste pratirUpa{\m+} haivainamupagachChati ##SF## pratirUpam ha eva enam upagachChati nApratirUpam ##SF## na apratirUpam atho pratirUpo.asmAjjAyate || 8 || ##SF## atha u pratirupas asmAd jAyate mantra 9 ##[II.i.9]## sa hovAcha gArgyo ##SF## sa ha uvAcha gArgyas ya evAyamAdarshe puruSha ##SF## yas eva ayam Adarshe puruShas etamevAhaM brahmopAsa iti | ##SF## etam eva aham brahma upAse iti sa hovAchAjAtashatrur ##SF## sa ha uvAcha ajAtashatrus mA maitasminsaMvadiShThA | ##SF## mA mA etasmin saMvadiShThAs rochiShNuriti vA ahametamupAsa iti | ##SF## rochiShNus iti vai aham etam upAse iti sa ya etamevamupAste ##SF## sa yas etam evam upAste rochiShNurha bhavati ##SF## rochiShNus ha bhavati rochiShNurhAsya prajA bhavaty ##SF## rochiShNus ha asya prajA bhavati atho yaiH sannigachChati ##SF## atha u yais sannigachChati sarvA{\m+}stAnatirochate || 9 || ##SF## sarvAn tAn atirochate mantra 10 ##[II.i.10]## sa hovAcha gArgyo ##SF## sa ha uvAcha gArgyas ya evAyaM yantaM pashchAChabdo.anUdety ##SF## yas eva ayam yantam pashchAd shabdas anUdeti etamevAhaM brahmopAsa iti | ##SF## etam eva aham brahma upAse iti sa hovAchAjAtashatrur ##SF## sa ha uvAcha ajAtashatrus mA maitasminsa.nvadiShThA | ##SF## mA mA etasmin saMvadiShThAs asuriti vA ahametamupAsa iti | ##SF## asus iti vai aham etam upAse iti sa ya etamevamupAste ##SF## sa yas etam evam upAste sarva{\m+} haivAsmi{\m+}lloka Ayureti ##SF## sarvam ha eva asmin loke Ayus eti nainaM purA kAlAtprANo jahAti || 10 || ##SF## na enam purA kAlAd prANas jahAti mantra 11 ##[II.i.11]## sa hovAcha gArgyo ##SF## sa ha uvAcha gArgyas ya evAyaM dikShu puruSha ##SF## yas eva ayam dikShu puruShas etamevAhaM brahmopAsa iti | ##SF## etam eva aham brahma upAse iti sa hovAchAjAtashatrur ##SF## sa ha uvAcha ajAtashatrus mA maitasminsa.nvadiShThA | ##SF## mA mA etasmin saMvadiShThAs dvitIyo.anapaga iti vA ahametamupAsa iti | ##SF## dvitIyas anapagas iti vai aham etam upAse iti sa ya etamevamupAste ##SF## sa yas etam evam upAste dvitIyavAnha bhavati ##SF## dvitIyavAn ha bhavati nAsmAd gaNashChidyate || 11 || ##SF## na asmAd gaNas Chidyate mantra 12 ##[II.i.12]## sa hovAcha gArgyo ##SF## sa ha uvAcha gArgyas ya evAyaM ChAyAmayaH puruSha ##SF## yas eva ayam ChAyAmayas puruShas etamevAhaM brahmopAsa iti | ##SF## etam eva aham brahma upAse iti sa hovAchAjAtashatrur ##SF## sa ha uvAcha ajAtashatrus mA maitasminsaMvadiShThA | ##SF## mA mA etasmin saMvadiShThAs mR^ityuriti vA ahametamupAsa iti | ##SF## mR^ityus iti vai aham etam upAse iti sa ya etamevamupAste ##SF## sa yas etam evam upAste sarva{\m+} haivAsmi{\m+}lloka Ayureti ##SF## sarvam ha eva asmin loke Ayus eti nainaM purA kAlAnmR^ityurAgachChati || 12 || ##SF## na enam purA kAlAd mR^ityus AgachChati mantra 13 ##[II.i.13]## sa hovAcha gArgyo ##SF## sa ha uvAcha gArgyas ya evAyamAtmani puruSha ##SF## yas eva ayam Atmani puruShas etamevAhaM brahmopAsa iti | ##SF## etam eva aham brahma upAse iti sa hovAchAjAtashatrur ##SF## sa ha uvAcha ajAtashatrus mA maitasminsaMvadiShThA ##SF## mA mA etasmin saMvadiShThAs AtmanvIti vA ahametamupAsa iti | ##SF## AtmanvI iti vai aham etam upAse iti sa ya etamevamupAsta ##SF## sa yas etam evam upAste AtmanvI ha bhavaty ##SF## AtmanvI ha bhavati AtmanvinI hAsya prajA bhavati | ##SF## AtmanvinI ha asya prajA bhavati sa ha tUShNImAsa gArgyaH || 13 || ##SF## sa ha tUShNIm Asa gArgyas mantra 14 ##[II.i.14]## sa hovAchAjAtashatrur ##SF## sa {} ha uvAcha ajAtashatrus etAvannU 3 ity ##SF## etAvan nu iti etAvaddhIti | ##SF## etAvat hi iti naitAvatA viditaM bhavatIti | ##SF## na etAvatA viditam bhavati iti sa hovAcha gArgya ##SF## sa ha uvAcha gArgyas upa tvA yAnIti || 14 || ##SF## upa tvA ayAni iti mantra 15 ##[II.i.15]## sa hovAchAjAtashatruH ##SF## sa ha uvAcha ajAtashatrus pratilomaM chaitadyadbrAhmaNaH kShatriyamupeyAd ##SF## pratilomam vai tad yad brAhmaNas kShatriyam upeyAt brahma me vakShyatIti | ##SF## brahma me vakShyati iti vyeva tvA j~napayiShyAmIti | ##SF## vi eva tvA j~napayiShyAmi iti taM pANAvAdAyottasthau | ##SF## tam pANau AdAya uttasthau tau ha puruSha{\m+} suptamAjagmatus ##SF## tau ha puruSham suptam AjagmatuH tametairnAmabhirAmantrayA.nchakre ##SF## tam etais nAmabhis AmantrayAm chakre bR^ihanpANDaravAsaH ##SF## bR^ihan pANDaravAsas soma rAjanniti | ##SF## soma rAjan iti sa nottasthau | ##SF## sa na uttasthau taM pANinA.a.apeShaM bodhayA.nchakAra | ##SF## tam pANinA ApeSham bodhayAm chakAra sa hottasthau || 15 || ##SF## sa ha uttasthau mantra 16 ##[II.i.16]## sa hovAchAjAtashatrur ##SF## sa ha uvAcha ajAtashatrus yatraiSha etat supto.abhUd ##SF## yatra eShas etad suptas abhUt ya eSha vij~nAnamayaH puruShaH ##SF## yas eSha vij~nAnamayas puruShas kvaiSha tadA.abhUt ##SF## kva eSha tadA abhUt kuta etadAgAditi | ##SF## kutas etad AgAt iti tadu ha na mene gArgyaH || 16 || ##SF## tad u ha na mene gArgyas mantra 17 ##[II.i.17]## sa hovAchAjAtashatrur ##SF## sa ha uvAcha ajAtashatrus yatraiSha etat.supto.abhUd ##SF## yatra eShas etad suptas abhUt ya eSha vij~nAnamayaH puruShas ##SF## yas eSha vij~nAnamayas puruShaH tadeShAM prANAnAM vij~nAnena vij~nAnamAdAya ##SF## tad eShAm prANAnAm vij~nAnena vijnAnam AdAya ya eSho.antarhR^idaya AkAshas ##SF## yas eShas antarhR^idaye AkAshaH tasmi~nChete | ##SF## tasmin shete tAni yadA gR^ihNAti ##SF## tAni yadA gR^ihNAty atha haitatpuruShaH svapiti nAma | ##SF## atha ha etad puruShas svapiti nAma tadgR^ihIta eva prANo bhavati ##SF## tad gR^ihItas eva prANas bhavati gR^ihItA vAg ##SF## gR^ihItA vAk gR^ihItaM chakShur ##SF## gR^ihItam chakShus gR^ihIta{\m+} shrotra.n ##SF## gR^ihItAm shrotram gR^ihItaM manaH || 17 || ##SF## gR^ihItam manas mantra 18 ##[II.i.18]## sa yatraitatsvapnyayA charati ##SF## sa yatra etad svapnyayA charati te hAsya lokAs ##SF## te ha asya lokAH taduteva mahArAjo bhavaty ##SF## tad uta iva mahArAjas bhavati uteva mahAbrAhmaNa ##SF## uta iva mahAbrAhmaNas utevochchAvachaM nigachChati | ##SF## uta iva uchchAvacham nigachChati sa yathA mahArAjo jAnapadAngR^ihItvA sve janapade yathAkAmaM parivartetaivamevaiSha etatprANAngR^ihItvA sve sharIre yathAkAmaM parivartate || 18 || ##SF## sa yathA mahArAjas jAnapadAn gR^ihItvA sve janapade yathAkAmam parivarteta evam eva eShas etad prANAn gR^ihItvA sve sharIre yathAkAmam parivartate mantra 19 ##[II.i.19]## atha yadA suShupto bhavati ##SF## atha yadA suShuptas bhavati yadA na kasyachana veda ##SF## yadA na kasya chana veda hitA nAma nADyo dvAsaptatiH sahasrANi hR^idayAtpurItatamabhipratiShThante | ##SF## hitAs nAma nAdyas dvAsaptatis sahasrANi hR^idayAd purItatam abhipratiShThante tAbhiH pratyavasR^ipya purItati shete | ##SF## tAbhis pratyavasR^ipya purItati shete sa yathA kumAro vA mahArAjo ##SF## sa ##k OM## yathA kumAras ##k add.## vA mahArAjas vA mahAbrAhmaNo vA.atighnImAnandasya gatvA shayItaivamevaiSha etachChete || 19 || ##SF## vA mahAbrAhmaNas vA atighnIm Anandasya gatvA shayIta evam eva eShas etad shete mantra 20 ##[II.i.20]## sa yathorNabhistantunochchared ##SF## sa yathA UrNavAbhis tantunA uchcharet yathA.agneH kShudrA viShphuli~NgA vyuchcharanty ##SF## yathA agnes kShudrAs viShphuli~NgAs vyuchcharanti evamevAsmAdAtmanaH sarve prANAH sarve lokAH sarve devAH sarvANi bhUtAni vyuchcharanti | ##SF## evam eva asmAd Atmanas sarve prANAs sarve lokAs sarve devAs sarvANi bhUtAni sarve ete Atmanas ##k OM## sarve ... vyuchcharanti tasyopaniShatsatyasya satyamiti ##SF## tasya upaniShad satyasya satyam iti prANA vai satya.n ##SF## prANAs vai satyam teShAmeSha satyam || 20 || iti prathamaM brAhmaNam || ##SF## teShAm eSha satyam dvitIyaM brAhmaNam mantra 1 ##[II.I.1]## yo ha vai shishu{\m+} sAdhAna{\m+} sapratyAdhAna{\m+} sasthUNa{\m+} sadAmaM veda ##SF## yas ha vai shishum sAdhAnam sapratyAdhAnam sasthUNam sadAmam veda sapta ha dviShato bhrAtR^ivyAnavaruNaddhy ##SF## sapta ha dviShatas bhrAtR^ivyAn avaruNaddhi ayaM vAva shishuryo.ayaM madhyamaH prANas ##SF## ayam vAva shishus yas ayam madhyamas prANaH tasyedamevA.a.adhAnam ##SF## tasya idam eva AdhAnam idaM pratyAdhAnaM ##SF## idam pratyAdhAnam prANaH sthUNA.annaM dAma || 1 || ##SF## prANas sthUNA annam dAma mantra 2 ##[II.I.2]## tametAH saptAkShitaya upatiShThante ##SF## tam etAs sapta akShitayas upatiShThante tadyA imA akSha{\m+}llohinyo rAjayas ##SF## tad yAs imAs akShan lohinyas rAjayaH tAbhirena{\m+} rudro.anvAyatto ##SF## tAbhis enam rudras anvAyattas .atha yA akShannApas ##SF## atha yAs akShan ApaH tAbhiH parjanyo ##SF## tAbhis parjanyas yA kanInakA ##SF## yA kanInakA tayA.a.adityo ##SF## tayA Adityas yatkR^iShNaM, ##SF## yad shuklam kR^iShNaM tenAgnir ##SF## tena agnis yachChuklaM ##SF## yad kR^iShNam shuklaM tenendro ##SF## tena indras .adharayainaM vartanyA pR^ithivyanvAyattA ##SF## adharayA enam vartanyA pR^ithivI anvAyattA dyauruttarayA | ##SF## dyaus uttarayA nAsyAnnaM kShIyate ##SF## na asya annam kShIyate ya evaM veda || 2 || ##SF## yas evam veda mantra 3 ##[II.I.3]## tadeSha shloko bhavati | ##SF## tad eSha shlokas bhavati arvAgbilashchamasa Urdhvabudhnas ##SF## arvAgbilas chamasas UrdhvabudhnaH tasminyasho nihitaM vishvarUpam | ##SF## tasmin yashas nihitam vishvarUpam.h] tasyA.a.asata R^iShayaH sapta tIre ##SF## tasya Asate R^iShayas sapta tIre vAgaShTamI brahmaNA saMvidAneti | ##SF## vAk aShTamI brahmaNA saMvidAnA iti arvAgbilashchamasa Urdhvabudhna itIdaM tachChiraH ##SF## arvAgbilas chamasas Urdhvabudhnas iti idam tad sharIras eSha hyarvAgbilashchamasa UrdhvabudhnaH | ##SF## eSha hi arvAgbilas chamasas UrdhvabudhnaH tasminyasho nihitaM vishvarUpamiti ##SF## tasmin yashas nihitam vishvarUpam iti prANA vai yasho nihitaM vishvarUpam ##SF## prANAs vai yashas nihitam vishvarUpam prANAnetadAha | ##SF## prANAn etad Aha tasyA.a.asata R^iShayaH sapta tIra iti ##SF## tasya Asate R^iShayas sapta tIre iti prANA vA R^iShayaH ##SF## prANAs vai R^iShayas prANANetadAha | ##SF## prANAN etad Aha vAgaShTamI brahmaNA saMvidAneti ##SF## vAk aShTamI brahmaNA saMvidAnA iti vAgghyaShTamI brahmaNA saMvitte || 3 || ##SF## vAk hi aShTamI brahmaNA saMvitte mantra 4 ##[II.I.4]## imAveva gotamabharadvAjAv ##SF## imau eva gotamabharadvAjau ayameva gotamo ##SF## ayam eva gotamas .ayaM bharadvAja ##SF## ayam bharadvAjas imAveva vishvAmitrajamadagnI ##SF## imau eva vishvAmitrajamadagnI ayameva vishvAmitro ##SF## ayam eva vishvAmitras .ayaM jamadagnir ##SF## ayam jamadagnis imAveva vasiShThakashyapAv ##SF## imau eva vasiShThakashyapau ayameva vasiShTho ##SF## ayam eva vasiShThas .ayaM kashyapo ##SF## ayam kashyapas vAgevAtrir ##SF## vAk eva atris vAchA hyannamadyate ##SF## vAchA hi annam adyate .attirha vai nAmaitadyadatririti | ##SF## attis ha vai nAma etad yad atris iti sarvasyAttA bhavati ##SF## sarvasya attA bhavati sarvamasyAnnaM bhavati ##SF## sarvam asya annam bhavati ya evaM veda || 4 || iti dvitIyaM brAhmaNam || ##SF## yas evam veda tR^itIyaM brAhmaNam . mantra 1 ##[II.Ii.1]## dve vAva brahmaNo rUpe ##SF## dve vAva brahmaNas rUpe mUrtaM chaivAmUrtaM cha ##SF## mUrtam cha eva amUrtam cha martyaM chAmR^itaM cha ##SF## martyam cha amR^itam cha sthitaM cha yachcha ##SF## sthitam cha yat cha sachcha tyachcha || 1 || ##SF## sat cha tyam cha mantra 2 ##[II.Ii.2]## tadetanmUrtaM yadanyadvAyoshchAntarikShAchchaitanmartyam ##SF## tad etan mUrtam yad anyad vAyos cha antarikShAd cha etad martyam etatsthitam ##SF## etad sthitam etatsat | ##SF## etad sat tasyaitasya mUrtasyaitasya martyasyaitasya sthitasyaitasya sata eSha raso ya eSha tapati ##SF## tasya etasya mUrtasya etasya martyasya etasya sthitasya etasya satas eSha rasas yas eSha tapati sato hyeSha rasaH || 2 || ##SF## satas hi eSha rasas mantra 3 ##[II.Ii.3]## athAmUrtaM vAyushchAntarikSha.n chaitadamR^itam ##SF## atha amUrtam vAyus cha antarikShas cha etad amR^itam etadyad ##SF## etad yat etattyat ##SF## etad tyam tasyaitasyAmUrtasyai ##SF## tasya etasya amUrtasya tasyAmR^itasyaitasya yata ##SF## tasya amR^itasya etasya yatas etasya tyasyaiSha raso ya eSha etasminmaNDale puruShas ##SF## etasya tyasya eSha rasas yas eShas etasmin maNDale puruShaH tasya hyeSha rasa | ##SF## tyasya hi eSha rasas ityadhidaivatam || 3 || ##SF## iti adhidevatam mantra 4 ##[II.Ii.4]## athAdhyAtmam ##SF## atha adhyAtmam idameva mUrtaM yadanyatprANAchcha yashchAyamantarAtmannAkAsha ##SF## idam eva mUrtam yad anyad prANAd cha yas cha ayam antarAtman AkAshas etanmartyam ##SF## etad martyam etatsthitam ##SF## etad sthitam etatsat ##SF## etad sat tasyaitasya mUrtasyai ##SF## tasya etasya mUrtasya tasya martyasyaitasya sthitasyaitasya sata eSha raso yachchakShuH ##SF## etasya martyasya etasya sthitasya etasya satas eSha rasas yad chakShus sato hyeSha rasaH || 4 || ##SF## satas hi eSha rasas mantra 5 ##[II.Ii.5]## athAmUrtam ##SF## atha amUrtam prANashcha yashchAyamantarAtmannAkAsha ##SF## prANas cha yas cha ayam antarAtman AkAshas etadamR^itam ##SF## etad amR^itam etadyad ##SF## etad yat etattya.n ##SF## etad tyam tasyaitasyAmUrtasyaitasyAmR^itasyaitasya yata ##SF## tasya etasya amUrtasya etasya amR^itasya etasya yatas etasya tyasyaiSha raso yo.ayaM dakShiNe.akShanpuruShas ##SF## etasya tyasya eSha rasas yas ayam dakShiNe akShan puruShaH tyasya hyeSha rasaH || 5 || ##SF## tyasya hi eSha rasas mantra 6 ##[II.Ii.6]## tasya haitasya puruShasya rUpam | yathA mAhArajanaM vAso ##SF## tasya ha etasya puruShasya rUpam yathA mAhArajanam vAsas yathA pANDvAvikam ##SF## yathA pANDvAvikam yathendragopo ##SF## yathA indragopas yathA.agnyarchir ##SF## yathA agnyarchis yathA puNDarIkam ##SF## yathA puNDarIkam yathA sakR^idvidyutta{\m+} | ##SF## yathA sakR^idvidyuttam sakR^idvidyutteva ha vA asya shrIrbhavati ##SF## sakR^idvidyuttA eva ha vai asya shrIs bhavati ya evaM vedA ##SF## yas evam veda thAta Adesho ##SF## atha atas Adeshas neti neti ##SF## na iti na iti na hyetasmAditi netyanyat paramasty ##SF## na hi etasmAd iti na iti anyad param asti atha nAmadheya{\m+} satyasya satyamiti ##SF## atha nAmadheyam satyasya satyam iti prANA vai satyam ##SF## prANAs vai satyam teShAmeSha satyam || 6 || iti tR^itIyaM brAhmaNam || ##SF## teShAm eSha satyam chaturthaM brAhmaNam . mantra 1 ##[II.iv.1]## maitreyIti hovAcha yAj~navalkya ##SF## maitreyi iti ha uvAcha yAj~navalkyas udyAsyanvA are.ahamasmAtsthAnAdasmi | ##SF## udyAsyan vai are aham asmAd sthAnAd asmi hanta te.anayA kAtyAyanyA.antaM karavANIti || 1 || ##SF## hanta te anayA kAtyAyanyA antam karavANi iti mantra 2 ##[II.iv.1]## sA hovAcha maitreyI ##SF## sA ha uvAcha maitreyI yannu ma iyam ##SF## yad me iyam bhagoH ##SF## bhagos sarvA pR^ithivI vittena pUrNA syAt ##SF## sarvA pR^ithivI vittena pUrNA syAt kathaM tenAmR^itA syAmiti | ##SF## katham tena amR^itA syAm iti neti hovAcha yAj~navalkyo ##SF## na iti ha uvAcha yAj~navalkyas yathaivopakaraNavatAM jIvitam ##SF## yathA eva upakaraNavatAm jIvitam tathaiva te jIvita{\m+} syAd ##SF## tathA eva te jIvitam syAt amR^itatvasya tu nA.a.ashA.asti vitteneti || 2 || ##SF## amR^itatvasya tu na AshA asti vittena iti mantra 3 ##[II.iv.3]## sA hovAcha maitreyI ##SF## sA ha uvAcha maitreyI yenAhaM nAmR^itA syAm ##SF## yena aham na amR^itA syAm kimahaM tena kuryAm | ##SF## kim aham tena kuryAm yadeva bhagavAnveda ##SF## yad eva bhagavAn veda tadeva me brUhIti || 3 || ##SF## tad eva me brUhi iti mantra 4 ##[II.iv.4]## sa hovAcha yAj~navalkyaH ##SF## sa ha uvAcha yAj~navalkyas priyA batAre naH satI priyaM bhAShasa ##SF## priyA vata are bata are nas satI priyam bhAShase ehy ##SF## ehi Assva ##SF## asva assva vyAkhyAsyAmi te | ##SF## vyAkhyAsyAmi te vyAchakShANasya tu me nididhyAsasveti || 4 || ##SF## vyAchakShANasya tu me nididhyAsasva iti mantra 5 ##[II.iv.5]## sa hovAcha ##SF## sa ha uvAcha yAj~navalkyas.h##k OM.## na vA are patyuH kAmAya patiH priyo bhavaty ##SF## na vai are patyur kAmAya patis priyas bhavati Atmanastu kAmAya patiH priyo bhavati | ##SF## Atmanas tu kAmAya patis priyas bhavati na vA are jAyAyai kAmAya jAyA priyA bhavaty ##SF## na vai are jAyAyai kAmAya jAyA priyA bhavati Atmanastu kAmAya jAyA priyA bhavati | ##SF## Atmanas tu kAmAya jAyA priyA bhavati na vA are putrANAM kAmAya putrAH priyA bhavanty ##SF## na vai are putrANAm kAmAya putrAs priyAs bhavanti Atmanastu kAmAya putrAH priyA bhavanti | ##SF## Atmanas tu kAmAya putrAs priyAs bhavanti na vA are vittasya kAmAya vittaM priyaM bhavaty ##SF## na vai are vittasya kAmAya vittam priyam bhavati Atmanastu kAmAya vittaM priyaM bhavati | ##SF## Atmanas tu kAmAya vittam priyam bhavati na vA are brahmaNaH kAmAya brahma priyaM bhavaty ##SF## na vai are brahmaNas kAmAya brahma priyam bhavati Atmanastu kAmAya brahma priyaM bhavati | ##SF## Atmanas tu kAmAya brahma priyam bhavati na vA are kShatrasya kAmAya kShatraM priyaM bhavaty ##SF## na vai are kShatrasya kAmAya kShatram priyam bhavati Atmanastu kAmAya kShatraM priyaM bhavati | ##SF## Atmanas tu kAmAya kShatram priyam bhavati na vA are lokAnAM kAmAya lokAH priyA bhavanty ##SF## na vai are lokAnAm kAmAya lokAs priyAs bhavanti Atmanastu kAmAya lokAH priyA bhavanti | ##SF## Atmanas tu kAmAya lokAs priyAs bhavanti na vA are devAnAM kAmAya devAH priyA bhavanty ##SF## na vai are devAnAm kAmAya devAs priyAs bhavanti Atmanastu kAmAya devAH priyA bhavanti | ##SF## Atmanas tu kAmAya devAs priyAs bhavanti na vA are bhUtAnAM kAmAya bhUtAni priyANi bhavanty ##SF## na vai are bhUtAnAm kAmAya bhUtAni priyANi bhavanti Atmanastu kAmAya bhUtAni priyANi bhavanti | ##SF## Atmanas tu kAmAya bhUtAni priyANi bhavanti na vA are sarvasya kAmAya sarvaM priyaM bhavaty ##SF## na vai are sarvasya kAmAya sarvam priyam bhavati Atmanastu kAmAya sarvaM priyaM bhavaty ##SF## Atmanas tu kAmAya sarvam priyam bhavati AtmA vA are draShTavyaH shrotavyo mantavyo nididhyAsitavyo | ##SF## AtmA vai are draShTavyas shrotavyas mantavyas nididhyAsitavyas maitreyy ##SF## maitreyi Atmano vA are darshanena shravaNena matyA vij~nAneneda{\m+} sarvaM viditam || 5 || ##SF## Atmanas vai are darshanena shravaNena matyA vij~nAnena idam sarvam viditam mantra 6 ##[II.iv.6]## brahma taM parAdAdyo.anyatrA.a.atmano brahma veda ##SF## brahma tam parAdAt yas anyatra Atmanas brahma veda kShatraM taM parAdAdyo.anyatrA.a.atmanaH kShatraM veda ##SF## kShatram tam parAdAt yas anyatra Atmanas kShatram veda lokAstaM parAduryo.anyatrAtmano lokAnveda ##SF## lokAs tam parAduryas anyatra Atmanas lokAn veda devAstaM parAduryo.anyatrAtmano devAnveda ##SF## devAs tam parAduryas anyatra Atmanas devAn veda bhUtAni taM parAduryo.anyatrAtmano bhUtAni veda ##SF## bhUtAni tam parAdur yas anyatra Atmanas bhUtAni veda sarvaM taM parAdAd yo.anyatrAtmanaH sarvaM vededaM brahmedaM kShatram ##SF## sarvam tam parAdAt yas anyatra Atmanas sarvam veda idam brahma idam kShatram ime lokA ##SF## ime lokAs ime devA ##SF## ime devAs imAni bhUtAnIda{\m+} sarvam ##SF## imAni bhUtAni idam sarvam yadayamAtmA || 6 || ##SF## yad ayam AtmA mantra 7 ##[II.iv.7]## sa yathA dundubherhanyamAnasya na bAhyA~nChabdA~nChaknuyAd grahaNAya ##SF## sa yathA dundubhes hanyamAnasya na bAhyAn shabdAn shaknuyAt grahaNAya dundubhestu grahaNena dundubhyAghAtasya vA shabdo gR^ihItaH || 7 || ##SF## dundubhes tu grahaNena dundubhyAghAtasya vA shabdas gR^ihItas mantra 8 ##[II.iv.8]## sa yathA sha~Nkhasya dhmAyamAnasya na bAhyA~nChabdA~nChaknuyAd grahaNAya ##SF## sa yathA Sha~Nkhasya dhmAyamAnasya na bAhyAn shabdAn shaknuyAt grahaNAya sha~Nkhasya tu grahaNena sha~Nkhadhmasya vA shabdo gR^ihItaH || 8 || ##SF## Sha~Nkhasya tu grahaNena Sha~Nkhadhmasya vA shabdas gR^ihItas mantra 9 ##[II.iv.9]## sa yathA vINAyai vAdyamAnAyai na bAhyA~nChabdA~nChaknuyAd grahaNAya ##SF## sa yathA vINAyai vAdyamAnAyai na bAhyAn shabdAn shaknuyAt grahaNAya vINAyai tu grahaNena vINAvAdasya vA shabdo gR^ihItaH || 9 || ##SF## vINAyai tu grahaNena vINAvAdasya vA shabdas grhItas mantra 10 sa yathA.a.ardraidhAgnerabhyAhitAtpR^ithagdhUmA vinishcharanty ##SF## sa yathA ArdraidhAgnes abhyAhitasya abhyAhitAd pR^ithak dhUmAs vinishcharanti eva.n vA are.asya mahato bhUtasya niHshvasitametad yadR^igvedo yajurvedaH sAmavedo.atharvA~Ngirasa itihAsaH purANaM vidyA upaniShadaH shlokAH sUtrANyanuvyAkhyAnAni vyAkhyAnAny ##SF## eva vai are asya mahatas bhUtasya nishvasitam niHshvasitam etad yad R^igvedas yajurvedas sAmavedas atharvA~Ngirasas itihAsas purANam vidyAs upaniShadas shlokAs sUtrANi anuvyAkhyAnAni vyAkhyAnani asyaivaitAni niHshvasitAni || 10 || ##SF## asya eva etAni sarvANi nishvasitAni##k## niHshvasitAni mantra 11 ##[II.iv.11]## sa yathA sarvAsAmapA{\m+} samudra ekAyanam ##SF## sa yathA sarvAsAm apAm samudras ekAyanam eva{\m+} sarveShA{\m+} sparshAnAM tvagekAyanam ##SF## evam sarveShAm sparshAnAm tvak ekAyanam eva{\m+} sarveShAM gandhAnAM nAsikaikAyanam ##SF## evam sarveShAm gandhAnAm nAsike ekAyanam eva{\m+} sarveShA{\m+} rasAnAM jihvaikAyanam ##SF## evam sarveShAm rasAnAm jihvA ekAyanam eva{\m+} sarveShA{\m+} rUpANAM chakShurekAyanam ##SF## evam sarveShAm rUpANAm chakShus ekAyanam eva{\m+} sarveShA{\m+} shabdAnA{\m+} shrotramekAyanam ##SF## evam sarveSham shabdAnAm shrotram ekAyanam eva{\m+} sarveShA{\m+} sa~NkalpAnAM mana ekAyanam ##SF## evam sarveShAm sa~NkalpAnAm manas ekAyanam eva{\m+} sarvAsAM vidyAnA{\m+} hR^idayamekAyanam ##SF## evam sarvAsAm vidyAnAm hR^idayam ekAyanam eva{\m+} sarveShAM karmaNA{\m+} hastAvekAyanam ##SF## evam sarveShAm karmaNAm hastau ekAyanam eva{\m+} sarveShAmAnandAnAmupastha ekAyanam ##SF## evam sarveShAm AnandAnAm upasthas ekAyanam eva{\m+} sarveShAM visargANAM pAyurekAyanam ##SF## evam sarveShAm visargANAm pAyus ekAyanam eva{\m+} sarveShAmadhvanAM pAdAvekAyanam ##SF## evam sarveShAm adhvanAm pAdau ekAyanam eva{\m+} sarveShAM vadAnAM vAgekAyanam || 11 || ##SF## evam sarveShAm vadAnAm vAk ekAyanam mantra 12 ##[II.iv.12]## sa yathA saindhavakhilya udake prAsta udakamevAnuvilIyeta ##SF## sa yathA saindhavakhilyas udake prAstas udakam eva anuvilIyeta na hAsyodgrahaNAyeva na hAsyodgrahaNAyaiva syAd ##SF## na aha asya udgrahaNAya eva na ha asya udgrahaNAya eva syAt yato yatastvAdadIta lavaNamevaivaM vA ara idaM mahad bhUtamanantamapAraM vij~nAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya ##SF## yato-yatas tu AdadIta lavaNam eva evam vai are idam mahat bhUtam anantam apAram vij~nAnaghanas eva etebhyas bhUtebhyas samutthAya tAnyevAnuvinashyati ##SF## tAni eva anuvinashyati na pretya sa~nj~nA.astItyare bravImIti hovAcha yAj~navalkyaH || 12 || ##SF## na pretya sa~nj~nA asti iti are bravImi iti ha uvAcha yAj~navalkyas mantra 13 ##[II.iv.13]## sA hovAcha maitreyy ##SF## sA ha uvAcha maitreyI atraiva mA bhagavAnamUmuhad ##SF## atra eva mA bhagavAn amUmuhan na pretya sa~nj~nA.astIti | ##SF## na pretya sa~nj~nA asti iti sa hovAcha ##SF## sa ha uvAcha yAj~navalkyas.h##k OM.## na vA are.ahaM mohaM bravImy ##SF## na vai are aham moham bravImi alaM vA ara idaM vij~nAnAya || 13 || ##SF## alam vai are idam vij~nAnAya mantra 14 ##[II.iv.14]## yatra hi dvaitamiva bhavati ##SF## yatra hi dvaitam iva bhavati taditara itaraM jighrati ##SF## tad itaras itaram jighrati taditara itaraM pashyati ##SF## tad itaras itaram pashyati taditara itara{\m+} shR^iNoti ##SF## tad itaras itaram shR^iNoti taditara itaramabhivadati ##SF## tad itaras itaram abhivadati taditara itaraM manute ##SF## tad itaras itaram manute taditara itaraM vijAnAti | ##SF## tad itaras itaram vijAnAti yatra vA asya sarvamAtmaivAbhUt ##SF## yatra tu asya sarvam AtmA eva abhUt tatkena kaM jighret ##SF## tad kena kam jighret tatkena kaM pashyet ##SF## tad kena kam pashyet tatkena ka{\m+} shR^iNuyAt ##SF## tad kena kam shR^iNuyAt tatkena kamabhivadet ##SF## tad kena kam abhivadet tatkena kaM manvIta ##SF## tad kena kam manvIta tatkena kaM vijAnIyAt | ##SF## tad kena kam vijAnIyAt yeneda{\m+} sarvaM vijAnAti ##SF## yena idam sarvam vijAnAti taM kena vijAnIyAd ##SF## tam kena vijAnIyAt vij~nAtAramare kena vijAnIyAditi || 14 || iti chaturthaM brAhmaNam || ##SF## vij~nAtAram are kena vijAnIyAt iti pa~nchamaM brAhmaNam mantra 1 ##[II.v.1]## iyaM pR^ithivI sarveShAM bhUtAnAM madhv ##SF## iyam pR^ithivI sarveShAm bhUtAnAm madhu asyai pR^ithivyai sarvANi bhUtAni madhu ##SF## asyai pR^ithivyai sarvANi bhUtAni madhu yashchAyamasyAM pR^ithivyAM tejomayo.amR^itamayaH puruSho ##SF## yas cha ayam asyAm pR^ithivyAm tejomayas amR^itamayas puruShas yashchAyamadhyAtma{\m+} shArIrastejomayo.amR^itamayaH puruShaH ##SF## yas cha ayam adhyAtmam shArIras tejomayas amR^itamayas puruShas ayameva sa yo.ayamAtmedamamR^itam ##SF## ayam eva sa yas ayam AtmA idam amR^itam idaM brahm ##SF## idam brahma eda{\m+} sarvam || 1 || ##SF## idam sarvam mantra 2 ##[II.v.2]## imA ApaH sarveShAM bhUtAnAM madhv ##SF## imAs Apas sarveShAm bhUtAnAm madhu asAmapA{\m+} sarvANi bhUtAni madhu ##SF## asAm apAm sarvANi bhUtAni madhu yashchAyamAsvapsu tejomayo.amR^itamayaH puruShaH ##SF## yas cha ayam Asu apsu tejomayas amR^itamayas puruShas yashchAyamadhyAtma{\m+} raitasastejomayo.amR^itamayaH puruSho ##SF## yas cha ayam adhyAtmam raitasas tejomayas amR^itamayas puruShas .ayameva sa yo.ayamAtmedamamR^itam ##SF## ayam eva sa yas ayam AtmA idam amR^itam idaM brahm ##SF## idam brahma eda{\m+} sarvam || 2 || ##SF## idam sarvam mantra 3 ##[II.v.3]## ayamagniH sarveShAM bhUtAnAM madhv ##SF## ayam agnis sarveShAm bhUtAnAm madhu asyAgneH sarvANi bhUtAni madhu ##SF## asya agnes sarvANi bhUtAni madhu yashchAyamasminnagnau tejomayo.amR^itamayaH puruSho ##SF## yas cha ayam asmin agnau tejomayas amR^itamayas puruShas yashchAyamadhyAtmaM vA~Nmayastejomayo.amR^itamayaH puruSho ##SF## yas cha ayam adhyAtmam vA~Nmayas tejomayas amR^itamayas puruShas .ayameva sa yo.ayamAtmedamamR^itam ##SF## ayam eva sa yas ayam AtmA idam amR^itam idaM brahm ##SF## idam brahma eda{\m+} sarvam || 3 || ##SF## idam sarvam mantra 4 ##[II.v.4]## ayaM vAyuH sarveShAM bhUtAnAM madhv ##SF## ayam vAyus sarveShAm bhUtAnAm madhu asya vAyoH sarvANi bhUtAni madhu ##SF## asya vAyos sarvANi bhUtAni madhu yashchAyamasminvAyau tejomayo.amR^itamayaH puruSho ##SF## yas cha ayam asmin vAyau tejomayas amR^itamayas puruShas yashchAyamadhyAtmaM prANastejomayo.amR^itamayaH puruSho ##SF## yas cha ayam adhyAtmam prANas tejomayas amR^itamayas puruShas .ayameva sa yo.ayamAtmedaM amR^itam. ##SF## ayam eva sa yas ayam AtmA idam amR^itam idaM brahmeda{\m+} sarvam || 4 || ##SF## idam brahma idam sarvam mantra 5 ##[II.v.5]## ayamAdityaH sarveShAM bhUtAnAM madhv ##SF## ayam Adityas sarveShAm bhUtAnAm madhu asyA.a.adityasya sarvANi bhUtAni madhu ##SF## asya Adityasya sarvANi bhUtAni madhu yashchAyamasminnAditye tejomayo.amR^itamayaH puruSho ##SF## yas cha ayam asmin Aditye tejomayas amR^itamayas puruShas yashchAyamadhyAtmaM chAkShuShastejomayo.amR^itamayaH puruSho ##SF## yas cha ayam adhyAtmam chAkShuShas tejomayas amR^itamayas puruShas .ayameva sa yo.ayamAtmedamamR^itam ##SF## ayam eva sa yas ayam AtmA idam amR^itam idaM brahmeda{\m+} sarvam || 5 || ##SF## idam brahma idam sarvam mantra 6 ##[II.v.6]## imA dishaH sarveShAM bhUtAnAM madhv ##SF## imAs dishas sarveShAm bhUtAnAm madhu AsAM dishA{\m+} sarvANi bhUtAni madhu ##SF## asAm dishAm sarvANi bhUtAni madhu yashchAyamAsu dikShu tejomayo.amR^itamayaH puruSho ##SF## yas cha ayam Asu dikShu tejomayas amR^itamayas puruShas yashchAyamadhyAtma{\m+} shrautraH prAtishrutkastejomayo.amR^itamayaH puruSho ##SF## yas cha ayam adhyAtmam shrautras prAtishrutkas tejomayas amR^itamayas puruShas .ayameva sa yo.ayamAtmedamamR^itam ##SF## ayam eva sa yas ayam AtmA idam amR^itam idaM brahmeda{\m+} sarvam || 6 || ##SF## idam brahma idam sarvam mantra 7 ##[II.v.7]## ayaM chandraH sarveShAM bhUtAnAM madhv ##SF## ayam chandras sarveShAm bhUtAnAm madhu asya chandrasya sarvANi bhUtAni madhu ##SF## asya chandrasya sarvANi bhUtAni madhu yashchAyamasmi.nshchandre tejomayo.amR^itamayaH puruSho ##SF## yas cha ayam asmin chandre tejomayas amR^itamayas puruShas yashchAyamadhyAtmaM mAnasastejomayo.amR^itamayaH puruSho ##SF## yas cha ayam adhyAtmam mAnasas tejomayas amR^itamayas puruShas .ayameva sa yo.ayamAtmedamamR^itam ##SF## ayam eva sa yas ayam AtmA idam amR^itam idaM brahmeda{\m+} sarvam || 7 || ##SF## idam brahma idam sarvam mantra 8 ##[II.v.8]## iyaM vidyutsarveShAM bhUtAnaM madhv ##SF## iyam vidyut sarveShAm bhUtAnam madhu asyai vidyutaH sarvANi bhUtAni madhu ##SF## asyai vidyutas sarvANi bhUtAni madhu yashchAyamasyAM vidyuti tejomayo.amR^itamayaH puruSho ##SF## yas cha ayam asyAm vidyuti tejomayas amR^itamayas puruShas yashchAyamadhyAtmaM taijasastejomayo.amR^itamayaH puruSho ##SF## yas cha ayam adhyAtmam taijasas tejomayas amR^itamayas puruShas .ayameva sa yo.ayamAtmedamamR^itam ##SF## ayam eva sa yas ayam AtmA idam amR^itam idaM brahmeda{\m+} sarvam || 8 || ##SF## idam brahma idam sarvam mantra 9 ##[II.v.9]## aya{\m+} stanayitnuH sarveShAM bhUtAnAM madhv ##SF## ayam stanayitnus sarveShAm bhutAnAm madhu asya stanayitnoH sarvANi bhUtAni madhu ##SF## asya stanayitnos sarvANi bhUtAni madhu yashchAyamasminstanayitnau tejomayo.amR^itamayaH puruSho ##SF## yas cha ayam asmin stanayitnau tejomayas amR^itamayas puruShas yashchAyamadhyAtma{\m+} shAbdaH sauvarastejomayo.amR^itamayaH puruSho ##SF## yas cha ayam adhyAtmam shAbdas sauvaras tejomayas amR^itamayas puruShas .ayameva sa yo.ayamAtmedamamR^itam ##SF## ayam eva sa yas ayam AtmA idam amR^itam idaM brahmeda{\m+} sarvam || 9 || ##SF## idam brahma idam sarvam mantra 10 ##[II.v.10]## ayamAkAshaH sarveShAM bhUtAnAM madhv ##SF## ayam AkAshas sarveShAm bhUtAnAm madhu asyA.a.akAshasya sarvANi bhUtAni madhu ##SF## asya AkAshasya sarvANi bhUtAni madhu yashchAyamasminnAkAshe tejomayo.amR^itamayaH puruSho ##SF## yas cha ayam asmin AkAshe tejomayas amR^itamayas puruShas yashchAyamadhyAtma{\m+} hR^idyAkAshastejomayo.amR^itamayaH puruShaH ##SF## yas cha ayam adhyAtmam hR^idi AkAshas tejomayas amR^itamayas puruShas .ayameva sa yo.ayamAtmedamamR^itam ##SF## ayam eva sa yas ayam AtmA idam amR^itam idaM brahmeda{\m+} sarvam || 10 || ##SF## idam brahma idam sarvam mantra 11 ##[II.v.11]## ayaM dharmaH sarveShAM bhUtAnAM madhv ##SF## ayam dharmas sarveShAm bhUtAnAm madhu asya dharmasya sarvANi bhUtAni madhu ##SF## asya dharmasya sarvANi bhUtAni madhu yashchAyamasmindharme tejomayo.amR^itamayaH puruSho ##SF## yas cha ayam asmin dharme tejomayas amR^itamayas puruShas yashchAyamadhyAtmaM dhArmastejomayo.amR^itamayaH puruSho ##SF## yas cha ayam adhyAtmam dhArmas tejomayas amR^itamayas puruShas .ayameva sa yo.ayamAtmedamamR^itam ##SF## ayam eva sa yas ayam AtmA idam amR^itam idaM brahmeda{\m+} sarvam || 11 || ##SF## idam brahma idam sarvam mantra 12 ##[II.v.12]## ida{\m+} satya{\m+} sarveShAM bhUtAnAM madhv ##SF## idam satyam sarveShAm bhUtAnAm madhu asya satyasya sarvANi bhUtAni madhu ##SF## asya satyasya sarvANi bhUtAni madhu yashchAyamasminsatye tejomayo.amR^itamayaH puruSho ##SF## yas cha ayam asmin satye tejomayas amR^itamayas puruShas yashchAyamadhyAtma{\m+} sAtyastejomayo.amR^itamayaH puruSho ##SF## yas cha ayam adhyAtmam sAtyas tejomayas amR^itamayas puruShas .ayameva sa yo.ayamAtmedamamR^itam ##SF## ayam eva sa yas ayam AtmA idam amR^itam idaM brahmeda{\m+} sarvam || 12 || ##SF## idam brahma idam sarvam mantra 13 ##[II.v.13]## idaM mAnuSha{\m+} sarveShAM bhUtAnAM madhv ##SF## idam mAnuSham sarveShAm bhUtAnAm madhu asya mAnuShasya sarvANi bhUtAni madhu ##SF## asya mAnuShasya sarvANi bhUtAni madhu yashchAyamasminmAnuShe tejomayo.amR^itamayaH puruSho ##SF## yas cha ayam asmin mAnuShe tejomayas amR^itamayas puruShas yashchAyamadhyAtmaM mAnuShastejomayo.amR^itamayaH puruSho ##SF## yas cha ayam adhyAtmam mAnuShas tejomayas amR^itamayas puruShas .ayameva sa yo.ayamAtmedamamR^itam ##SF## ayam eva sa yas ayam AtmA idam amR^itam idaM brahmeda{\m+} sarvam || 13 || ##SF## idam brahma idam sarvam mantra 14 ##[II.v.14]## ayamAtmA sarveShAM bhUtAnAM madhv ##SF## ayam AtmA sarveShAm bhUtAnAm madhu asyA.a.atmanaH sarvANi bhUtAni madhu ##SF## asya Atmanas sarvANi bhUtAni madhu yashchAyamasminnAtmani tejomayo.amR^itamayaH puruSho ##SF## yas cha ayam asmin Atmani tejomayas amR^itamayas puruShas yashchAyamAtmA tejomayo.amR^itamayaH puruSho ##SF## yas cha ayam AtmA tejomayas amR^itamayas puruShas .ayameva sa yo.ayamAtmedamamR^itam ##SF## ayam eva sa yas ayam AtmA idam amR^itam idaM brahmeda{\m+} sarvam || 14 || ##SF## idam brahma idam sarvam mantra 15 ##[II.v.15]## sa vA ayamAtmA sarveShAM bhUtAnAmadhipatiH ##SF## sa vai ayam AtmA sarveShAm adhipatis sarveShAM bhUtAnA{\m+} rAjA | ##SF## sarveShAm bhUtAnAm rAjA tadyathA rathanAbhau cha rathanemau chArAH sarve samarpitA ##SF## tad yathA rathanAbhau cha rathanemau cha arAs sarve samarpitAs evamevAsminnAtmani sarvANi bhUtAni sarve devAH sarve lokAH sarve prANAH sarva eta AtmAnaH samarpitAH || 15 || ##SF## evam eva asmin Atmani sarvANi bhUtAni sarve devAs sarve lokAs sarve prANAs sarve ete AtmAnas samarpitAs mantra 16 ##[II.v.16]## idaM vai tanmadhu dadhya~N~NAtharvaNo.ashvibhyAmuvAcha | ##SF## idam vai tad madhu dadhya~N atharvaNas AshvibhyAm uvAcha tadetadR^iShiH pashyannavochat . ##SF## tad etad R^iShis pashyan avochat tadvAm ##SF## tad vAM narA ##SF## narA sanaye da{\m+}sa ugram ##SF## sanaye da{\m+}sas ugram AviShkR^iNomi ##SF## avis kR^iNomi tanyaturna vR^iShTim | ##SF## tanyatus na vR^iShTim dadhya~N ha yanmadhvAtharvaNo vAm ##SF## dadhya~N ha yad madhu atharvaNas vAm ashvasya shIrShNA pra yadImuvAcheti || 16 || ##SF## ashvasya shIrShNA pra yad Im uvAcha iti mantra 17 ##[II.v.17]## idaM vai tanmadhu dadhya~N~NAtharvaNo.ashvibhyAmuvAcha | ##SF## idam vai tad madhu dadhya~N atharvaNas AshvibhyAm uvAcha tadetadR^iShiH pashyannavochat . ##SF## tad etad R^iShis pashyan avochat AtharvaNAyAshvinau dadhIche.ashvya{\m+} shiraH pratyairayatam | ##SF## atharvaNAya AshvinA dadhIche ashvyam shiras prati airayatam sa vAM madhu pravochadR^itAyan ##SF## sa vAm madhu pra vochat R^itAyan tvAShTraM yad ##SF## tvAShTram yad dasrAv ##SF## dasrau api kakShyaM vAmiti || 17 || ##SF## apikakShyam vAm iti mantra 18 ##[II.v.18]## idaM vai tanmadhu dadhya~N~NAtharvaNo.ashvibhyAmuvAcha | ##SF## idam vai tad madhu dadhya~N atharvaNas AshvibhyAm uvAcha tadetadR^iShiH pashyannavochat ##SF## tad etad R^iShis pashyan avochat . purashchakre dvipadaH ##SF## puras chakre dvipadas purashchakre chatuShpadaH | ##SF## puras chakre chatuShpadas puraH sa ##SF## puras sa pakShI bhUtvA ##SF## pakShI bhutvA puraH puruSha Avishaditi | ##SF## puras puruShas Avishat iti sa vA ayaM puruShaH sarvAsu pUrShu purishayo ##SF## sa vai ayam puruShas sarvAsu pUrShu purishayas nainena ki.nchanAnAvR^itam ##SF## na enena kim chana anAvR^itam nainena ki.nchanAsa.nvR^itam || 18 || ##SF## na enena kim chana asaMvR^itam mantra 19 ##[II.v.19]## idaM vai tanmadhu dadhya~N~NAtharvaNo.ashvibhyAmuvAcha | ##SF## idam vai tad madhu dadhya~N atharvaNas AshvibhyAm uvAcha tadetadR^iShiH pashyannavochat . ##SF## tad etad R^iShis pashyan avochat rUpa{\m+}rUpaM pratirUpo babhUva ##SF## rUpa{\m+}-rUpam pratirUpas babhUva tadasya rUpaM pratichakShaNAya . ##SF## tad asya rUpam pratichakShaNAya indro mAyAbhiH pururUpa Iyate ##SF## indras mAyAbhis pururUpas Iyate yuktA hyasya harayaH shatA dashetiy ##SF## yuktAs hi asya harayas shatA dasha iti ayaM vai harayo ##SF## ayam vai harayas .ayaM vai dasha cha sahasraNi bahUni chAnantAni cha | ##SF## ayam vai dasha cha sahasraNi bahUni cha anantAni cha tadetadbrahmApUrvamanaparamanantaramabAhyam ##SF## tad etad brahma apUrvam anaparam anantaram abAhyam ayamAtmA brahma sarvAnubhUrityanushAsanam || 19 || iti pa~nchamaM brAhmaNam || ##SF## ayam AtmA brahma sarvAnubhUs ShaShThaM brAhmaNam mantra 1 ##[II.vi.1]## atha va{\m+}shaH ##SF## atha va{\m+}shas pautimAShyo gaupavanAd ##SF## pashutimAShyas gaupavanAd gaupavanaH pautimAShyAt ##SF## gaupavanas pashutimAShyAd pautimAShyo gaupavanAd ##SF## pashutimAShyas gaupavanAd gaupavanaH kaushikAt ##SF## gaupavanas kaushikAd kaushikaH kauNDinyAt ##SF## kaushikas kauNDinyAd kauNDinyaH shANDilyAch ##SF## kauNDinyas hANDilyAd ChANDilyaH kaushikAchcha gautamAchcha ##SF## hANDilyas kaushikAd cha gautamAd cha gautamaH || 1 || ##SF## gautamas mantra 2 ##[II.vi.2]## AgniveshyAd ##SF## agniveshyAd agniveshyaH shANDilyAchchAnabhimlAtAchch ##SF## agniveshyas hANDilyAd cha anabhimlAtAd cha AnabhimlAta AnabhimlAtAd ##SF## anabhimlAtas anabhimlAtAd anabhimlAta anabhimlAtAd ##SF## anabhimlAtas anabhimlAtAd anabhimlAto gautamAd ##SF## anabhimlAtas gautamAd gautamaH saitavaprAchInayogyAbhyA{\m+}, ##SF## gautamas shaitavaprAchInayogyAbhyAm saitavaprAchInayogyau pArAsharyAt ##SF## shaitavaprAchInayogyau pArAsharyAd pArAsharyo bhAradvAjAd ##SF## pArAsharyas bhAradvAjAd bhAradvAjo bhAradvAjAchcha gautamAchcha ##SF## bhAradvAjas bhAradvAjAd cha gautamAd cha gautamo bhAradvAjAd ##SF## gautamas bhAradvAjAd bhAradvAjaH pArAsharyAt ##SF## bhAradvAjas pArAsharyAd pArAsharyo vaijavApAyanAd ##SF## pArAsharyas vaijavApAyanAd vaijavApAyanaH kaushikAyaneH ##SF## vaijavApAyanas kaushikAyanes kaushikAyaniH || 2 || ##SF## kaushikAyanis mantra 3 ##[II.vi.3]## ghR^itakaushikAd ##SF## ghR^itakaushikAd ghR^itakaushikaH pArAsharyAyaNAt ##SF## ghR^itakaushikas prAsharyAyaNAd pArasharyAyaNaH pArAsharyAt ##SF## pArasharyAyaNas pArAsharyAd pArAsharyo jAtUkarNyAj ##SF## pArAsharyas jAtUkarNyAd jAtUkarNya AsurAyaNAchcha yAskAchch ##SF## jAtUkarNyas asurAyaNAd cha yAskAd cha .a.asurAyaNastraivaNes ##SF## asurAyaNas traivaNes traivaNiraupajandhaner ##SF## traivaNis Aupajandhanes aupajandhanirAsurr ##SF## aupajandhanis asures AsurirbhAradvAjAd ##SF## asuris bhAradvAjAd bhAradvAja AtreyAd ##SF## bhAradvAjas atreyAd atreyo mANTer ##SF## atreyas mANTes mANTirgautamAd ##SF## mANTis gautamAd gautamo gautamAd ##SF## gautamo vAtsyAd ##SF## gautamas vAtsyAd vAtsyaH shANDilyAch ##SF## vAtsyas hANDilyAd ChANDilyaH kaishoryAtkApyAt ##SF## hANDilyas kaishoryAd kApyAd kaishoryaH kApyaH kumArahAritAt ##SF## kaishoryas kApyas kumArahAritAd kumArahArito gAlavAd ##SF## kumArahAritas gAlavAd gAlavo vidarbhIkauNDinyAd ##SF## gAlavas vidarbhIkauNDinyAd vidarbhIkauNDinyo vatsanapAto bAbhravAd ##SF## vidarbhIkauNDinyas vatsanapAtas bAbhravAd vatsanapAdbAbhravaH pathaH saubharAt ##SF## vatsanapAd bAbhravas pathas shaubharAd panthAH saubharo.ayAsyAdA~NgirasAd ##SF## panthAs shaubharas AyAsyAd a~NgirasAd ayAsya A~Ngirasa AbhUtestvAShTrAd ##SF## ayAsyas a~Ngirasas abhUtes tvAShTrAd AbhUtistvAShTro vishvarUpAttvAShTrAd ##SF## abhUtis tvAShTras vishvarUpAd tvAShTrAd vishvarUpastvAShTro.ashvibhyAm ##SF## vishvarUpas tvAShTras AshvibhyAm ashvinau dadhIcha AtharvaNAd ##SF## ashvinau dadhIchas atharvaNAd dadhya~N~NAtharvaNo.atharvaNo daivAd ##SF## dadhya~N atharvaNas AtharvaNas daivAd atharvA daivo mR^ityoH prAdhva{\m+}sanAn ##SF## atharvA daivas mR^ityos prAdhva{\m+}sanAd mR^ityuH prAdhva{\m+}sanaH pradhva{\m+}sanAt ##SF## mR^ityus prAdhva{\m+}sanas pradhva{\m+}sanAd pradhva{\m+}sana ekarSheH ##SF## pradhva{\m+}sanas ekarShes ekarShirviprachitter ##SF## ekarShis viprachittes viprachittirvyaShTer ##SF## viprachittis vyaShTes vyaShTiH sanAroH ##SF## vyaShTis shanAros sanAruH sanAtanAt ##SF## shanArus shanAtanAd sanAtanaH sanagAt ##SF## shanAtanas shanagAd sanagaH parameShThinaH ##SF## shanagas parameShThinas parameShThI brahmaNo ##SF## parameShThI brahmaNas brahma svayambhu ##SF## brahma svayambhu brahmaNe namaH || 3 || iti ShaShThaM brAhmaNam || ##SF## brahmaNe namas || iti bR^ihadAraNyakopaniShadi dvitIyo.adhyAyaH || atha tR^itIyodhyAyaH .. prathamaM brAhmaNam . mantra 1 ##[III.i.1]## AUM janako ha vaideho bahudakShiNena yaj~neneje | ##SF## janakas ha vaidehas bahudakShiNena yaj~nena Ije tatra ha kurupa~nchAlAnAM brAhmaNA abhisametA babhUvus ##SF## tatra ha kurupa~nchAlAnAm brAhmaNAs abhisametAs babhUvuH tasya ha janakasya vaidehasya vijij~nAsA babhUva ##SF## tasya ha janakasya vaidehasya vijij~nAsA babhUva kaH svideShAM brAhmaNAnAmanUchAnatama iti | ##SF## kas svid eShAm brAhmaNAnAm anUchAnatamas iti sa ha gavA{\m+} sahasramavarurodha ##SF## sa ha gavAm sahasram avarurodha dashadasha pAdA ekaikasyAH shR^i~NgayorAbaddhA babhUvuH || 1 || ##SF## dasha-dasha pAdAs ekaikasyAs shR^i~Ngayos AbaddhAs babhUvuH mantra 2 ##[III.i.2]## tAnhovAcha ##SF## tAn ha uvAcha brAhmaNA bhagavanto ##SF## brAhmaNAs bhagavantas yo vo brahmiShThaH ##SF## yas vas brahmiShThas sa etA gA udajatAmiti | ##SF## sas etAs gAs udajatAm iti te ha brAhmaNA na dadhR^iShur ##SF## te ha brAhmaNAs na dadhR^iShur atha ha yAj~navalkyaH svameva brahmachAriNamuvAchaitAH ##SF## atha ha yAj~navalkyas svam eva brahmachAriNam uvAcha etAs saumyodaja ##SF## saumya udaja sAmashravA3 iti | ##SF## shAmashrava iti tA hodAchakAra | ##SF## tAs ha udAchakAra te ha brAhmaNAshchukrudhuH ##SF## te ha brAhmaNAs chukrudhur kathaM nu no brahmiShTho bruvItety ##SF## katham nu nas brahmiShThas bruvIta iti atha ha janakasya vaidehasya hotA.ashvalo babhUva | ##SF## atha ha janakasya vaidehasya hotA Ashvalas babhUva sa hainaM paprachCha ##SF## sa ha enam paprachCha tvaM nu khalu no ##SF## tvam nu khalu nas yAj~navalkya ##SF## yAj~navalkya brahmiShTho.asI3 iti | ##SF## brahmiShThas asi iti sa hovAcha ##SF## sa ha uvAcha namo vayaM brahmiShThAya kurmo ##SF## namas vayam brahmiShThAya kurmas gokAmA eva vaya{\m+} sma iti | ##SF## gokAmAs eva vayam smas iti ta{\m+} ha tata eva praShTuM dadhre hotA.ashvalaH || 2 || ##SF## tam ha tatas eva praShTum dadhre hotA Ashvalas mantra 3 ##[III.i.3]## yAj~navalkyeti hovAcha ##SF## yAj~navalkya iti ha uvAcha yadida{\m+} sarvaM mR^ityunA.a.apta{\m+}, ##SF## yad idam sarvam mR^ityunA Aptam sarvaM mR^ityunA.abhipanna.n ##SF## sarvam mR^ityunA abhipannam kena yajamAno mR^ityorAptimatimuchyata iti | ##SF## kena yajamAnas mR^ityos Aptim atimuchyate iti hotrartvijA.ainA vAchA ##SF## hotrA R^itvijA agninA vAchA vAgvai yaj~nasya hotA | ##SF## vAk vai yaj~nasya hotA tadyeyaM vAk so.ayamagniH sa hotA sA muktiH sA.atimuktiH || 3 || ##SF## tad yA iyam vAk sas ayam agnis sa hotA sA muktis sA atimuktiH mantra 4 ##[III.i.4]## yAj~navalkyeti hovAcha ##SF## yAj~navalkya iti ha uvAcha yadida{\m+} sarvamahorAtrAbhyAmApta{\m+}, ##SF## yad idam sarvam ahorAtrAbhyAm Aptam sarvamahorAtrAbhyAmabhipanna.n ##SF## sarvam ahorAtrAbhyAm abhipannam kena yajamAno.ahorAtrayorAptimatimuchyata ity ##SF## kena yajamAnas ahorAtrayos Aptim atimuchyate iti adhvaryuNartvijA chakShuShA.a.adityena ##SF## adhvaryuNA R^itvijA chakShuShA Adityena chakShurvai yaj~nasyAdhvaryus ##SF## chakShus vai yaj~nasya adhvaryuH tadyadidaM chakShuH ##SF## tad yad idam chakShus so.asAvAdityaH ##SF## sas asau Adityas so.adhvaryuH sA muktiH sA.atimuktiH || 4 || ##SF## sas adhvaryus sA muktis sA atimuktis mantra 5 ##[III.i.5]## yAj~navalkyeti hovAcha ##SF## yAj~navalkya iti ha uvAcha yadida{\m+} sarvaM pUrvapakShAparapakShAbhyAmApta{\m+}, ##SF## yad idam sarvam pUrvapakShAparapakShAbhyAm Aptam sarvaM pUrvapakShAparapakShAbhyAmabhipanna.n ##SF## sarvam pUrvapakShAparapakShAbhyAm abhipannam kena yajamAnaH pUrvapakShAparapakShayorAptimatimuchyata ity ##SF## kena yajamAnas pUrvapakShAparapakShayos Aptim atimuchyate iti udgAtrartvijA vAyunA prANena ##SF## brahmaNA R^itvijA manasA chandreNa prANo vai yaj~nasyodgAtA | ##SF## manas vai yaj~nasya brahmA tadyo.ayaM prANaH ##SF## tad yad idam manas sa vAyuH sa udgAtA sA muktiH sA.atimuktiH || 5 || ##SF## sas asau chandras sa brahmA sA muktis sA atimuktis mantra 6 ##[III.i.6]## yAj~navalkyeti hovAcha ##SF## yAj~navalkya iti ha uvAcha yadidamantarikShamanArambaNamiva ##SF## yad idam antarikSham anArambaNam iva kenA.a.akramena yajamAnaH svarga.n lokamAkramata iti ##SF## kena AkrameNa yajamAnas svargam lokam Akramate iti brahmaNartvijA manasA chandreNa ##SF## udgAtrA R^itvijA vayunA prANena mano vai yaj~nasya brahmA | ##SF## prANas vai yaj~nasya udgAtA tadyadidaM manaH so.asau chandraH sa brahmA sA muktiH sAtimuktir ##SF## tad yas ayam prANas sa vAyus sas udgAtA sA muktis sA atimuktis ityatimokShA ##SF## iti atimokShAs atha sampadaH || 6 || ##SF## atha sampadas mantra 7 ##[III.i.7]## yAj~navalkyeti hovAcha ##SF## yAj~navalkya iti ha uvAcha katibhirayamadyargbhirhotAsminyaj~ne kariShyatIti | ##SF## katibhis ayam adya R^igbhis hotA asmin yaj~ne kariShyati iti tisR^ibhiriti | ##SF## tisR^ibhis iti katamAstAstisra iti | ##SF## katamAs tAs tisras iti puronuvAkyA cha yAjyA cha shasyaiva tR^itIyA | ##SF## puronuvAkyA cha yAjyA cha shasyA eva tR^itIyA kiM tAbhirjayatIti | ##SF## kim tAbhis jayati iti yat ki~nchedaM prANabhR^id iti || 7 || ##SF## yad ki~ncha idam prANabhR^it iti mantra 8 ##[III.i.8]## yAj~navalkyeti hovAcha ##SF## yAj~navalkya iti ha uvAcha katyayamadyAdhvaryurasminyaj~na AhutIrhoShyatIti | ##SF## kati ayam adya adhvaryus asmin yaj~na AhutIs hoShyati iti tisra iti | ##SF## tisras iti katamAstAstisra iti | ##SF## katamAs tAs tisras iti yA hutA ujjvalanti ##SF## yAs hutAs ujjvalanti yA hutA atinedante ##SF## yAs hutAs atinedanti yA hutA adhisherate | ##SF## yAs hutAs adhisherate kiM tAbhirjayatIti | ##SF## kim tAbhis jayati iti yA hutA ujjvalanti ##SF## yAs hutAs ujjvalanti devalokameva tAbhirjayati ##SF## devalokam eva tAbhis jayati dIpyata iva hi devaloko | ##SF## dIpyate iva hi devalokas yA hutA atinedante ##SF## yAs hutAs atinedanti pitR^ilokameva tAbhirjayaty ##SF## manuShyalokam pitR^ilokam eva tAbhis jayati atIva hi pitR^iloko | ##SF## ati iva hi manuShyalokas pitR^ilokas yA hutA adhisherate ##SF## yAs hutAs adhisherate manuShyalokameva tAbhirjayaty ##SF## pitR^ilokam manuShyalokam eva tAbhis jayati adha iva hi manuShyalokaH || 8 || ##SF## adhas iva hi pitR^ilokas manuShyalokas mantra 9 ##[III.i.9]## yAj~navalkyeti hovAcha ##SF## yAj~navalkya iti ha uvAcha katibhirayamadya brahmA yaj~naM dakShiNato devatAbhirgopAyatIty ##SF## katibhis ayam adya brahmA yaj~nam dakShiNatas devatAbhis gopAyiShyati iti gopAyati iti ekayeti | ##SF## ekayA iti katamA saiketi | ##SF## katamA sA ekA iti mana evety ##SF## manas eva iti anantaM vai mano ##SF## anantam vai manas .nantA vishve devA ##SF## anantAs vishve devAs anantameva sa tena lokaM jayati || 9 || ##SF## anantam eva sa tena lokam jayati mantra 10 ##[III.i.10]## yAj~navalkyeti hovAcha ##SF## yAj~navalkya iti ha uvAcha katyayamadyodgAtA.asminyaj~ne stotriyAH stoShyatIti | ##SF## kati ayam adya udgAtA asmin yaj~ne stotriyAs stoShyati iti tisra iti | ##SF## tisras iti katamAstAstisra iti | ##SF## katamAs tAs tisras iti puronuvAkyA cha yAjyA cha shasyaiva tR^itIyA ##SF## puronuvAkyA cha yAjyA cha shasyA eva tR^itIyA adhidevatam katamAstA yA adhyAtmamiti | ##SF## katamAs tAs yAs adhyAtmam iti prANa eva puronuvAkyA.apAno yAjyA ##SF## prANas eva puronuvAkyA apAnas yAjyA vyAnaH shasyA | ##SF## vyAnas shasyA kiM tAbhirjayatIti | ##SF## kim tAbhis jayati iti pR^ithivIlokameva puronuvAkyayA jayaty ##SF## pR^ithivIlokam eva puronuvAkyayA jayati antarikShalokaM yAjyayA ##SF## antarikShalokam yAjyayA dyuloka{\m+} shasyayA ##SF## dyulokam shasyayA tato ha hotA.ashvala upararAma || 10 || iti prathamaM brAhmaNam || ##SF## tatas ha hotA Ashvalas upararAma dvitIyaM brAhmaNam . mantra 1 ##[III.I.1]## atha hainaM jAratkArava ArtabhAgaH paprachCha | ##SF## atha ha enam jAratkAravas ArtabhAgas paprachCha yAj~navalkyeti hovAcha ##SF## yAj~navalkya iti ha uvAcha kati grahAH ##SF## kati grahAs katyatigrahA ity ##SF## kati atigrahAs iti aShTau grahA ##SF## aShTau grahAs aShTAvatigrahA iti ##SF## aShTau atigrahAs iti ye te.aShTau grahA ##SF## ye te aShTau grahAs aShTAvatigrahAH ##SF## aShTau atigrahAs katame ta iti || 1 || ##SF## katame te iti mantra 2 ##[III.I.2]## prANo vai grahaH | ##SF## prANas vai grahas so.apAnenAtigrAheNa gR^ihIto ##SF## sas apAnena atigraheNa sa gandhena atigrahena gR^ihItas .apAnena hi gandhA~njighrati || 2 || ##SF## apAnena prANena hi gandhAn jighrati mantra 3 ##[III.I.3]## vAgvai grahaH | ##SF## vAk vai grahas sa nAmnAtigrAheNa gR^ihIto ##SF## sa nAmnA atigraheNa gR^ihItas vAchA hi nAmAnyabhivadati || 3 || ##SF## vAchA hi nAmAni abhivadati mantra 4 ##[III.I.4]## jihvA vai grahaH | ##SF## jihvA vai grahas sa rasenAtigrAheNa gR^ihIto ##SF## sa rasena atigraheNa gR^ihItas jihvayA hi rasAnvijAnAti || 4 || ##SF## jihvayA hi rasAn vijAnAti mantra 5 [##III.I.5]## chakShurvai grahaH | ##SF## chakShus vai grahas sa rUpeNAtigrAheNa gR^ihItash ##SF## sa rUpeNa atigraheNa gR^ihItas chakShuShA hi rUpANi pashyati || 5 || ##SF## chakShuShA hi rUpANi pashyati mantra 6 ##[III.I.6]## shrotraM vai grahaH | ##SF## shrotram vai grahas sa shabdenAtigrAheNa gR^ihItaH ##SF## sa shabdena atigraheNa gR^ihItas shrotreNa hi shabdA~nshR^iNoti | ##SF## shrotreNa hi shabdAn shR^iNoti mantra 7 ##[III.I.7]## mano vai grahaH | ##SF## manas vai grahas sa kAmenAtigrAheNa gR^ihIto ##SF## sa kAmena atigraheNa gR^ihItas manasA hi kAmAnkAmayate || 7 || ##SF## manasA hi kAmAn kAmayate mantra 8 ##[III.I.8]## hastau vai grahaH | ##SF## hastau vai grahas sa karmaNA.atigrAheNa gR^ihIto ##SF## sa karmaNA atigraheNa gR^ihItas hastAbhyA{\m+} hi karma karoti || 8 || ##SF## hastAbhyAm hi karma karoti mantra 9 ##[II.I.9]## tvagvai grahaH | ##SF## tvak vai grahas sa sparshenAtigrAheNa gR^ihItas ##SF## sa sparshena atigraheNa gR^ihItaH tvachA hi sparshAnvedayata | ##SF## tvachA hi sparshAn vedayate ityete.aShTau grahA ##SF## iti aShTau grahAs aShTAvatigrahAH || 9 || ##SF## aShTau atigrahAs mantra 10 ##[III.I.10]## yAj~navalkyeti hovAcha ##SF## yAj~navalkya iti ha uvAcha yadida{\m+} sarvaM mR^ityoranna.n ##SF## yad idam sarvam mR^ityos annam kA svitsA devatA ##SF## kA svit sA devatA yasyA mR^ityurannamity ##SF## yasyAs mR^ityus annam iti agnirvai mR^ityuH ##SF## agnis vai mR^ityus so.apAmannam ##SF## sas apAm annam apa punarmR^ityuM jayati || 10 || ##SF## apa punarmR^ityum jayati mantra 11 ##[III.I.11]## yAj~navalkyeti hovAcha ##SF## yAj~navalkya iti ha uvAcha yatrAyaM puruSho mriyata ##SF## yatra ayam puruShas mriyate udasmAtprANAH krAmanty ##SF## ud asmAd prANAs krAmanti aho3 neti ##SF## aho na iti neti hovAcha yAj~navalkyo ##SF## na iti ha uvAcha yAj~navalkyas .atraiva samavanIyante ##SF## atra eva samavanIyante sa uchChvayaty ##SF## sa uchChvayati AdhmAyati ##SF## adhmAyati AdhmAto mR^itaH shete || 11 || ##SF## adhmAtas mR^itas shete mantra 12 [##III.I.12]## yAj~navalkyeti hovAcha ##SF## yAj~navalkya iti ha uvAcha yatrAyaM puruSho mriyate ##SF## yatra ayam puruShas mriyate kimenaM na jahAtIti | ##SF## kim enam na jahAti iti nAmety ##SF## nAma iti anantaM vai nAmAnantA vishve devA ##SF## anantam vai nAma anantAs vishve devAs anantameva sa tena lokaM jayati || 12 || ##SF## anantam eva sa tena lokam jayati mantra 13 ##[III.I.13]## yAj~navalkyeti hovAcha ##SF## yAj~navalkya iti ha uvAcha yatrAsya puruShasya mR^itasyAgniM vAgapyeti ##SF## yatra asya puruShasya mR^itasya agnim vAtaM prANash ##SF## vAk apyeti vAtam prANas chakShurAdityam ##SF## chakShus Adityam manashchandra.n ##SF## manas chandram dishaH shrotram ##SF## dishas shrotram pR^ithivI{\m+} sharIram ##SF## pR^ithivIm sharIram AkAshamAtmauShadhIrlomAni ##SF## akAsham AtmA oShadhIs lomAni vanaspatInkeshA ##SF## vanaspatIn keshAs apsu lohitaM cha retashcha nidhIyate ##SF## apsu lohitam cha retas cha nidhIyate kvAyaM tadA puruSho bhavatIty ##SF## kva ayam tadA puruShas bhavati iti ahara ##SF## ahara saumya ##SF## saumya hastam ##SF## hastam ArtabhAgeti hovA.a.achAvAmevaitasya vediShyAvo ##SF## artabhAga iti ha uvAcha##k OM. ##iti ha uvAcha avAm eva etad ##k ## eva etasya vediShyAvas na nAvetatsajana iti | ##SF## na nau etad sajana iti tau hotkramya mantrayAM chakrAte ##SF## tau ha utkramya mantrayAm chakratus ##k ## chakrAte tau ha yadUchatuH ##SF## tau ha yad Uchatur karma haiva tadUchatur ##SF## karma ha eva tad Uchatur atha ha yatprasha{\m+}satuH ##SF## atha ha yad prasha{\m+}satur karma haiva tat prasha{\m+}satuH ##SF## karma ha eva tad prasha{\m+}satur puNyo vai puNyena karmaNA bhavati ##SF## puNyas vai puNyena karmaNA bhavati pApaH pApeneti | ##SF## pApas pApena iti tato ha jAratkArava ArtabhAga upararAma || 13 ||iti dvitIyaM rAhmaNam .. ##SF## tatas ha jAratkAravas ArtabhAgas upararAma tR^itIyaM brAhmaNam . mantra 1 ##[III.Ii.1]## atha hainaM bhujyurlAhyAyaniH paprachCha | ##SF## atha ha enam bhujyus lAhyAyanis paprachCha yAj~navalkyeti hovAcha ##SF## yAj~navalkya iti ha uvAcha madreShu charakAH paryavrajAma ##SF## madreShu charakAs paryavrajAma te pata~nchalasya kApyasya gR^ihAnaima | ##SF## te pata~nchalasya kApyasya gR^ihAn aima tasyA.a.asId duhitA gandharvagR^ihItA ##SF## tasya AsIt duhitA gandharvagR^ihItA tamapR^ichChAma ##SF## tam apR^ichChAma ko.asIti | ##SF## kas asi iti so.abravIt ##SF## sas abravIt sudhanvA.a.a~Ngirasa iti | ##SF## shudhanvA a~Ngirasas iti taM yadA lokAnAmantAnapR^ichChAmAthaitadathainamabrUma ##SF## tam yadA lokAnAm antAn apR^ichChAma atha etad atha enam abrUma kva pArikShitA abhavanniti ##SF## kva pArikShitAs abhavan iti kva pArikShitA abhavan ##SF## kva pArikShitAs abhavan iti ##k ## abhavan sa tvA pR^ichChAmi ##SF## tad sa tvA pR^ichChAmi yAj~navalkya ##SF## yAj~navalkya kva pArikShitA abhavanniti || 1 || ##SF## kva pArikShitAs abhavan iti mantra 2 ##[III.Ii.2]## sa hovAchovAcha vai so ##SF## sa ha uvAcha uvAcha vai sa tad .agachChanvai te tad ##SF## agachChan vai te tatra yatrAshvamedhayAjino gachChantIti | ##SF## yatra ashvamedhayAjinas gachChanti iti kva nvashvamedhayAjino gachChantIti | ##SF## kva nu ashvamedhayAjinas gachChanti iti dvAtri{\m+}shata.n vai devarathAhnyAnyayaM lokas ##SF## dvAtri{\m+}shata vai devarathAhnyAni ayam lokaH ta{\m+} samantaM pR^ithivI dvistAvatparyeti ##SF## tam samantam lokam dvistAvat pR^ithivI samantam pR^ithivI dvistAvat paryeti tA{\m+} samantaM pR^ithivI dvistAvatsamudraH paryeti | ##SF## tAm tAm samantam pR^ithivIm dvistAvat samudras paryeti tadyAvatI kShurasya dhArA ##SF## tad yAvatI kShurasya dhArA yAvadvA makShikAyAH patra.n ##SF## yAvat vA makShikAyAs pattram tAvAnantareNA.a.akAshas ##SF## tAvAn antareNa AkAshaH tAn indraH suparNo bhUtvA vAyave prAyachChat ##SF## tAn 9ndras suparNas bhUtvA vAyave prAyachChat tAn vAyurAtmani dhitvA tatrAgamayadyatra ashvamedhayAjino.abhavannity ##SF## tAn vAyus Atmani dhitvA tatra agamayat yatra parikShitAs ashvamedhayAjinas abhavan iti evamiva vai sa vAyumeva prashasha{\m+}sa ##SF## evam iva vai sa vAyum eva prashasha{\m+}sa tasmAdvAyureva vyaShTir ##SF## tasmAd vAyus eva vyaShTis vAyuH samaShTir ##SF## vAyus samaShTis apa punarmR^ityuM jayati ##SF## apa punarmR^ityum jayati ya evaM veda | ##SF## yas evam veda tato ha bhujyurlAhyAyanirupararAma || 2 || iti tR^itIyaM brAhmaNam .. ##SF## tatas ha bhujyus lAhyAyanis upararAma chaturthaM brahmaNam . mantra 1 ##[III.iv.1]## atha hainamUShastashchAkrAyaNaH paprachCha | ##SF## atha ha enam UShastas cAkrAyaNas paprachCha yAj~navalkyeti hovAcha ##SF## yAj~navalkya iti ha uvAcha yatsAkShAdaparokShAdbrahma ya AtmA sarvAntaras ##SF## yad sAkShAd aparokShAd brahma yas AtmA sarvAntaraH taM me vyAchakShvety ##SF## tam me vyAchakShva iti eSha ta AtmA sarvAntaraH | ##SF## eSha te AtmA sarvAntaras katamo ##SF## katamas yAj~navalkya ##SF## yAj~navalkya sarvAntaro | ##SF## sarvAntaras yaH prANena prANiti ##SF## yas prANena prANiti sa ta AtmA sarvAntaro ##SF## sa te AtmA sarvAntaras yo.apAnenApAniti ##SF## yas apAnena apAniti sa ta AtmA sarvAntaro ##SF## sa te AtmA sarvAntaras yo vyAnena vyAniti ##SF## yas vyAnena vyaniti sa ta AtmA sarvAntaro ##SF## sa te AtmA sarvAntaras ya udAnenodAniti ##SF## yas udAnena udaniti sa ta AtmA sarvAntara eSha ta AtmA sarvAntaraH || 1 || ##SF## sa te AtmA sarvAntaras mantra 2 ##[III.iv.2]## sa hovAchoShastashchAkrAyaNaH ##SF## sa ha uvAcha UShastas cAkrAyaNas yathA vibrUyAdasau gaur ##SF## yathA vai brUyAt asau gaus asAvashva ity ##SF## asau ashvas iti evamevaitadvyapadiShTaM bhavati | ##SF## evam eva etad vyapadiShTam bhavati yadeva sAkShAdaparokShAd brahma ya AtmA sarvAntaraH ##SF## yad eva sAkShAd aparokShAd brahma yas AtmA sarvAntaraH taM me vyAchakShveti | ##SF## tam me vyAchakShva iti eSha ta AtmA sarvAntaraH | ##SF## eSha te AtmA sarvAntaras katamo ##SF## katamas yAj~navalkya ##SF## yAj~navalkya sarvAntaro | ##SF## sarvAntaras na dR^iShTerdraShTAraM pashyer ##SF## na dR^iShTes draShTAram pashyes na shruteH shrotAra{\m+} shR^iNuyA ##SF## na shrutes shrotAram shR^iNuyAs na matermantAraM manvIthA ##SF## na mates mantAram manvIthAs na vij~nAtervij~nAtAraM vijAnIyA ##SF## na vij~nAtes vij~nAtAram vijAnIyAs eSha ta AtmA sarvAntaro ##SF## eSha te AtmA sarvAntaras .ato.anyadArta.n ##SF## atas anyad Artam tato hoShastaschAkrAyaNa upararAma || 2 || iti chaturthaM brAhmaNam .. ##SF## tatas ha UShastas cAkrAyaNa upararAma pa~nchamaM brAhmaNam . mantra 1 ##[III.v.1]## atha hainaM kaholaH kauShItakeyaH paprachCha ##SF## atha ha enam kahoDas kaholas kauShItakeyas paprachCha yAj~navalkyeti hovAcha ##SF## yAj~navalkya iti ha uvAcha yadeva sAkShAdaparokShAdbrahma ya AtmA sarvAntaras ##SF## yad.h##k add. mark 1 ## eva sAkShAd aparokShAd brahma yas AtmA sarvAntaraH taM me vyAchakShvety ##SF## tam me vyAchakShva iti eSha ta AtmA sarvAntaraH | ##SF## eSha te AtmA sarvAntaras katamo ##SF## katamas yAj~navalkya ##SF## yAj~navalkya sarvAntaro | ##SF## sarvAntaras yo.ashanAyApipAse shokaM mohaM jarAM mR^ityumatyety ##SF## yas ashanAyApipAse shokam moham jarAm mR^ityum atyeti etaM vai tamAtmAnaM viditvA ##SF## etam vai tam AtmAnam viditvA brAhmaNAH putraiShaNAyAshcha vittaiShaNAyAshcha lokaiShaNAyAshcha vyutthAyAtha bhikShAcharyaM charanti | ##SF## brAhmaNAs putraiShaNAyAs cha vittaiShaNAyAs cha lokaiShaNAyAs cha vyutthAya atha bhikShAcharyam charanti yA hyeva putraiShaNA sA vittaiShaNA ##SF## yA hi eva putraiShaNA sA vittaiShaNA yA vittaiShaNA sA lokaiShaNobhe hyete eShaNe eva bhavatas ##SF## yA vittaiShaNA sA lokaiShaNA ubhe hi ete eShaNe eva bhavataH tasmAdbrAhmaNaH ##SF## tasmAd paNDitas brAmaNas pANDityaM nirvidya ##SF## pANDityam nirvidya bAlyena tiShThAset.h| ##SF## bAlyena tiShThAset bAlyaM cha pANDityaM cha nirvidyAtha munir ##SF## bAlyam cha pANDityam cha nirvidya atha munis amaunaM cha maunaM cha nirvidyAtha brAhmaNaH | ##SF## amaunam cha maunam cha nirvidya atha brAhmaNas sa brAhmaNaH kena syAd ##SF## sa brAhmaNas kena syAt yena syAt ##SF## yena syAt tenedR^isha evAto.anyadArtam | ##SF## tena IdR^isha eva bhavati ya evaM veda evAto.anyadArtam | ##SF## yas evam veda eva atas anyad Artam tato ha kaholaH kauShItakeya upararAma || 1 || iti pa~nchamaM brAhmaNam .. ##SF## tatas ha kahoDas kaholas kauShItakeyas upararAma ShaShThaM brAhmaNam . mantra 1 ##[III.vi.1]## atha hainaM gArgI vAchaknavI paprachCha ##SF## atha hainaM gArgI vAchaknavI paprachCha yAj~navalkyeti hovAcha ##SF## yAj~navalkya iti hovAcha yadida{\m+} sarvamapsvotaM cha protaM cha ##SF## yad idam sarvam apsu otam cha protam cha kasminnu khalvApa otAshcha protAshcheti | ##SF## kasmin nu nu khalu apas otAs cha protAs cha iti vAyau ##SF## vAyau gArgIti | ##SF## gArgi iti kasminnu khalu vAyurotashcha protashchety ##SF## kasmin nu nu khalu vAyus otas cha protas cha iti antarikShalokeShu ##SF## akAshe eva antarikShalokeShu gArgIti | ##SF## gArgi iti kasminnu khalvantarikShalokA otAshcha protAshcheti | ##SF## kasmin nu AkAshas nu khalu antarikShalokAs otas cha protas cha iti gandharvalokeShu ##SF## antarikShalokeShu gandharvalokeShu gArgIti | ##SF## gArgi iti kasminnu gandharvalokA otAshcha protAshchety ##SF## kasmin nu khalu antarikShalokAs gandharvalokAs otAs cha protAs cha iti AdityalokeShu ##SF## adityalokeShu gArgIti | ##SF## gArgi iti kasmin nu khalvAdityalokA otAshcha protAshcheti | ##SF## kasmin nu khalu AdityalokAs otAs cha protAs cha iti chandralokeShu ##SF## chandralokeShu gArgIti | ##SF## gArgi iti kasminnu khalu chandralokA otAshcha protAshcheti | ##SF## kasmin nu khalu chandralokAs otAs cha protAs cha iti nakShatralokeShu ##SF## nakShatralokeShu gArgIti | ##SF## gArgi iti kasminnu khalu nakShatralokA otAshcha protAshcheti | ##SF## kasmin nu khalu nakShatralokAs otAs cha protAs cha iti devalokeShu ##SF## devalokeShu gArgIti | ##SF## gArgi iti kasminnu khalu devalokA otAshcha protAshcheti ##SF## kasmin nu khalu devalokAs otAs cha protAs cha iti indralokeShu ##SF## gandharvalokeShu indralokeShu gArgIti | ##SF## gArgi iti kasminnu khalvindralokA otAshcha protAshcheti | ##SF## kasmin nu khalu gandharvalokAs indralokAs otAs cha protAs cha iti prajApatilokeShu ##SF## prajApatilokeShu gArgIti | ##SF## gArgi iti kasminnu khalu prajApatilokA otAshcha protAshcheti | ##SF## kasmin nu khalu prajApatilokAs otAs cha protAs cha iti brahmalokeShu ##SF## brahmalokeShu gArgIti | ##SF## gArgi iti kasminnu khalu brahmalokA otAshcha protAshcheti | ##SF## kasmin nu khalu brahmalokAs otAs cha protAs cha iti sa hovAcha ##SF## sa hovAcha gArgi ##SF## gArgi mAtiprAkShIr ##SF## mA atiprAkShIs mA te mUrdhA vyapaptad ##SF## mA te mUrdhA vyapaptat vipaptat anatiprashnyAM vai devatAmatipR^ichChasi | ##SF## anatiprashnyAm vai devatAm atipR^ichChasi gArgi ##SF## gArgi mA.atiprAkShIriti | ##SF## mA atiprAkShIs iti tato ha gArgI vAchaknavyupararAma || 1 || iti ShaShThaM brAhmaNam || ##SF## tatas ha gArgI vAchaknavI upararAma saptamaM brAhmaNam . mantra 1 ##[III.vI.1]## atha hainamUddAlaka AruNiH paprachCha ##SF## atha enam UddAlakas AruNis paprachCha yAj~navalkyeti hovAcha ##SF## yAj~navalkya iti ha uvAcha madreShvavasAma pata~nchalasya kApyasya gR^iheShu ##SF## madreShu avasAma pata~nchalasya kApyasya gR^iheShu yaj~namadhIyAnAs ##SF## yaj~nam adhIyAnAH tasyA.a.asIdbhAryA gandharvagR^ihItA | ##SF## tasya AsIt bhAryA gandharvagR^ihItA tamapR^ichChAma ##SF## tam apR^ichChAma ko.asIti | ##SF## kas asi iti so.abravIt ##SF## sas abravIt kabandha AtharvaNa iti | ##SF## kabandhas atharvaNas iti so.abravItpata~nchalaM kApyaM yAj~nikA{\m+}shcha ##SF## sas abravIt pata~nchalam kApyam yAj~nikAn cha vettha nu tvam ##SF## vettha nu tvam kApya ##SF## kApya tatsUtraM yenAyaM cha lokaH parashcha lokaH sarvANi cha bhUtAni sandR^ibdhAni bhavantIti | ##SF## tad sUtram yasmin ayam cha lokas paras cha lokas sarvANi cha bhUtAni sandR^ibdhAni bhavanti iti so.abravItpata~nchalaH kApyo ##SF## sas abravIt pata~nchalas kApyas nAhaM tad ##SF## na aham tad bhagavan ##SF## bhagavan vedeti | ##SF## veda iti so.abravIt pata~nchalaM kApyaM yAj~nikA{\m+}shchaH ##SF## sas abravIt pata~nchalam kApyam yAj~nikAn cha vettha nu tvam ##SF## vettha nu tvam kApya ##SF## kApya tamantaryAmiNam ##SF## tam antaryAmiNam ya imaM cha lokaM paraM cha loka{\m+} sarvANi cha bhUtAni yo.antaro yamayatIti | ##SF## yas imam cha lokam param cha lokam sarvANi cha bhUtAni antaras yamayati iti so.abravIt pata~nchalaH kApyo ##SF## sas abravIt pata~nchalas kApyas nAhaM taM ##SF## na aham tam bhagavan ##SF## bhagavan vedeti | ##SF## veda iti so.abravIt pata~nchalaM kApyaM yAj~nikA{\m+}shcha ##SF## sas abravIt pata~nchalam kApyam yAj~nikAn cha yo vai tat ##SF## yas vai tad kApya ##SF## kApya sUtraM vidyAttaM chAntaryAmiNamiti ##SF## sUtram vidyAt tam cha antaryAmiNam sa brahmavit ##SF## sa brahmavid sa lokavit ##SF## sa lokavid sa devavit ##SF## sa devavid sa vedavit ##SF## sa vedavid sa bhUtavit ##SF## sa bhUtavid sa Atmavit ##SF## sa Atmavid sa sarvaviditi tebhyo.abravIt ##SF## sa sarvavid iti tebhyas abravIt tadahaM veda | ##SF## tad aham veda tachchettvam ##SF## tad ched tvam yAj~navalkya ##SF## yAj~navalkya sUtramavidvA{\m+}staM chAntaryAmiNaM brahmagavIrudajase ##SF## sUtram avidvAn tam cha antaryAmiNam brahmagavIs udajase mUrdhA te vipatiShyatIti | ##SF## mUrdhA te vipatiShyati iti veda vA aham ##SF## veda vai aham gautama ##SF## gautama tatsUtraM taM chAntaryAmiNamiti | ##SF## tad sUtram tam cha antaryAmiNam iti yo vA idaM kashchidbrUyAt ##SF## yas vai idam kashcha brUyAt veda vedeti | ##SF## veda veda iti yathA vettha ##SF## yathA vettha tathA brUhIti || 1 || ##SF## tathA brUhi iti mantra 2 ##[III.vI.2]## sa hovAcha vAyurvai ##SF## sa hovacha vAyus vai gautama ##SF## gautama tatsUtram ##SF## tad sUtram vAyunA vai ##SF## vAyunA vai gautama ##SF## gautama sUtreNAyaM cha lokaH parashcha lokaH sarvANi cha bhUtAni sandR^ibdhAni bhavanti | ##SF## sUtreNa ayam cha lokas paras cha lokas sarvANi cha bhUtAni sandR^ibdhAni bhavanti tasmAdvai ##SF## tasmAd vai gautama ##SF## gautama puruShaM pretamAhur ##SF## puruSham pretam Ahur vyasra{\m+}siShatAsyA~NgAnIti ##SF## vyasra{\m+}siShata asya a~NgAni iti vAyunA hi ##SF## vAyunA hi gautama ##SF## gautama sUtreNa sa.ndR^ibdhAni bhavantIty ##SF## sUtreNa samdR^ibdhAni bhavanti iti evamevaitad ##SF## evam eva##k OM. ##etad yAj~navalkyAntaryAmiNaM brUhIti || 2 || ##SF## yAj~navalkya antaryAmiNam brUhi iti mantra 3 ##[III.vI.3]## yaH pR^ithivyAM tiShThanpR^ithivyA antaro ##SF## yas pR^ithivyAm tiShThan pR^ithivyAs antaras yaM pR^ithivI na veda ##SF## yam pR^ithivI na veda yasya pR^ithivI sharIra.n ##SF## yasya pR^ithivI sharIram yaH pR^ithivImantaro yamayaty ##SF## yas pR^ithivIm antaras yamayati eSha ta AtmA.antaryAmyamR^itaH || 3 || ##SF## sa eSha te AtmA antaryAmI amR^itas mantra 4 ##[III.vI.4]## yo.apsu tiShThannadbhyo.antaro ##SF## yas apsu tiShThan adbhyas antaras yamApo na viduH ##SF## yam Apas na vidur yasyApaH sharIram ##SF## yasyA.a.apas sharIram yo.apo.antaro yamayaty ##SF## yas apas antaras yamayati eSha ta AtmA.antaryAmyamR^itaH || 4 || ##SF## sa eSha te AtmA antaryAmI amR^itas mantra 5 ##[III.vI.5]## yo.agnau tiShThannagnerantaro ##SF## yas agnau tiShThan agnes antaras yamagnirna veda ##SF## yam agnis na veda yasyAgniH sharIram ##SF## yasya agnis sharIram yo.agnimantaro yamayati ##SF## yas agnim antaras yamayati eSha ta AtmAntaryAmyamR^itaH || 5 || ##SF## sa##k## eSha te AtmA antaryAmI amR^itas mantra 6 ##[III.vI.6]## yo.antarikShe tiShThannantarikShAdantaro ##SF## yas antarikShe tiShThan antarikShAd antaras yamantarikShaM na veda ##SF## yam antarikSham na veda yasyAntarikSha{\m+} sharIra.n ##SF## yasya antarikSham sharIram yo.antarikShamantaro yamayaty ##SF## yas antarikSham antaras yamayati eSha ta AtmA.antaryAmyamR^itaH || 6 || ##SF## sa eSha te AtmA antaryAmI amR^itas mantra 7 ##[III.vI.7]## yo vAyau tiShThanvAyorantaro ##SF## yas vAyau tiShThan vAyos antaras yaM vAyurna veda ##SF## yam vAyus na veda yasya vAyuH sharIra.n ##SF## yasya vAyus sharIram yo vAyumantaro yamayaty ##SF## yas vAyum antaras yamayati eSha ta AtmA.antaryAmyamR^itaH || 7 || ##SF## sa eSha te AtmA antaryAmI amR^itas mantra 8 ##[III.vI.8]## yo divi tiShThandivo.antaro ##SF## yas divi tiShThan divas antaras yaM dyaurna veda ##SF## yam dyaus na veda yasya dyauH sharIra.n ##SF## yasya dyaus sharIram yo divamantaro yamayaty ##SF## yas divam antaras yamayati eSha ta AtmA.antaryAmyamR^itaH || 8 || ##SF## eSha te AtmA antaryAmI amR^itas mantra 9 ##[III.vI.9]## ya Aditye tiShThannAdityAdantaro ##SF## yas Aditye tiShThan AdityAd antaras yamAdityo na veda ##SF## yam Adityas na veda yasyA.a.adityaH sharIram ##SF## yasya Adityas sharIram ya Adityamantaro yamayaty ##SF## yas Adityam antaras yamayati eSha ta AtmA.antaryAmyamR^itaH || 9 || ##SF## sa eSha te AtmA antaryAmI amR^itas mantra 10 ##[III.vI.10]## yo dikShu tiShThandigbhyo.antaro ##SF## yas dikShu tiShThan digbhyas antaras yaM disho na vidur ##SF## yam dishas na viduH yasya dishaH sharIra.n ##SF## yasya dishas sharIram yo disho.antaro yamayaty ##SF## yas dishas antaras yamayati eSha ta AtmA.antaryAmyamR^itaH || 10 || ##SF## sa eSha te AtmA antaryAmI amR^itas mantra 11 ##[III.vI.11]## yashchandratArake tiShTha{\m+}chandratArakAdantaro ##SF## yas chandratArake tiShThan chandratArakAd antaras yaM chandratArakaM na veda ##SF## yam chandratArakam na veda yasya chandratAraka{\m+} sharIra.n ##SF## yasya chandratArakam sharIram yashchandratArakamantaro yamayaty ##SF## yas chandratArakam antaras yamayati eSha ta AtmA.antaryAmyamR^itaH || 11 || ##SF## sa eSha te AtmA antaryAmI amR^itas mantra 12 ##[III.vI.12]## ya AkAshe tiShThannAkAshAdantaro ##SF## yas AkAshe tiShThan AkAshAd antaras yamAkAsho na veda ##SF## yam AkAshas na veda yasyA.a.akAshaH sharIra.n ##SF## yasya AkAshas sharIram ya AkAshamantaro yamayaty ##SF## yas AkAsham antaras yamayati eSha ta AtmA.antaryAmyamR^itaH || 12 || ##SF## eSha te AtmA antaryAmI amR^itas mantra 13 ##[III.vI.13]## yastamasi tiShTha{\m+}stamaso.antaro ##SF## yas tamasi tiShThan tamasas antaro yaM tamo na veda ##SF## yam tamas na veda yasya tamaH sharIra.n ##SF## yasya tamas sharIram yastamo.antaro yamayaty ##SF## yas tamas antaras yamayati eSha ta AtmAntaryAmyamR^itaH || 13 || ##SF## sa ##k ## eSha te AtmA antaryAmI amR^itas mantra 14 ##[III.vI.14]## yastejasi tiShTha{\m+}stejaso.antaro ##SF## yas tejasi tiShThan tejasaH antaraH yaM tejo na veda ##SF## yam tejas na veda yasya tejaH sharIram ##SF## yasya tejaH sharIram yastejo.antaro yamayaty ##SF## yas tejaH antaraH yamayati sa eSha ta AtmA.antaryAmyamR^ita ##SF## sa eSha ta AtmA antaryAmI amR^itas ityadhidaivatam ##SF## athAdhibhUtam || 14 || ##SF## mantra 15 ##[III.vI.15]## yaH sarveShu bhUteShu tiShThansarvebhyo bhUtebhyo.antaro ##SF## yas sarveShu bhUteShu tiShThan sarvebhyas bhUtebhyas antaras ya{\m+} sarvANi bhUtAni na vidur ##SF## yam sarvANi bhUtAni na viduH yasya sarvANi bhutAni sharIra.n ##SF## yasya sarvANi bhutAni sharIram yaH sarvANi bhUtAnyantaro yamayaty ##SF## yas sarvANi bhUtAni antaras yamayati eSha ta AtmA.antaryAmyamR^ita ##SF## sa eSha te AtmA antaryAmI amR^itas ityadhibhUtam ##SF## iti u eva adhibhUtam.h##k OM. ##u eva athAdhyAtmam || 15 || ##SF## atha adhyAtmam mantra 16 ##[III.vI.16]## yaH prANe tiShThanprANAdantaro ##SF## yas prANe tiShThan prANAd antaras yaM prANo na veda ##SF## yam prANas na veda yasya prANaH sharIra.n ##SF## yasya prANas sharIram yaH prANamantaro yamayaty ##SF## yas prANam antaras yamayati eSha ta AtmA.antaryAmyamR^itaH || 16 || ##SF## sa eSha te AtmA antaryAmI amR^itas mantra 17 ##[III.vI.17]## yo vAchi tiShThanvAcho.antaro ##SF## yas vAchi tiShThan vAchas antaras yaM vA~Nna veda ##SF## yam vAk na veda yasya vAk sharIra.n ##SF## yasya vAk sharIram yo vAchamantaro yamayaty ##SF## yas vAcham antaras yamayati eSha ta AtmA.antaryAmyamR^itaH || 17 || ##SF## sa eSha te AtmA antaryAmI amR^itas mantra 18 ##[III.vI.18]## yashchakShuShi tiShTha{\m+}shchakShuSho.antaro ##SF## yas chakShuShi tiShThan chakShuShas antaras yaM chakShurna veda ##SF## yam chakShus na veda yasya chakShuH sharIra.n ##SF## yasya chakShus sharIram yashchakShurantaro yamayaty ##SF## yas chakShus antaras yamayati eSha ta AtmA.antaryAmyamR^itaH || 18 || ##SF## sa eSha te AtmA antaryAmI amR^itas mantra 19 ##[III.vI.19]## yaH shrotre tiShTha~nChrotrAdantaro ##SF## yas shrotre tiShThan shrotrAd antaras ya{\m+} shrotraM na veda ##SF## yam shrotram na veda yasya shrotra{\m+} sharIra.n ##SF## yasya shrotram sharIram yaH shrotramantaro yamayaty ##SF## yas shrotram antaras yamayati sa eSha ta AtmA.antaryAmyamR^itaH || 19 || ##SF## sa eSha te AtmA antaryAmI amR^itas mantra 20 ##[III.vI.20]## yo manasi tiShThanmanaso.antaro ##SF## yas manasi tiShThan manasas antaras yaM mano na veda ##SF## yam manas na veda yasya manaH sharIram ##SF## yasya manas sharIra.n yo mano.antaro yamayaty ##SF## yas manas antaras yamayati eSha ta AtmA.antaryAmyamR^itaH || 20 || ##SF## sa eSha te AtmA antaryAmI amR^itas mantra 21 ##[III.vI.21]## yastvachi tiShTha{\m+}stvacho.antaro ##SF## yas tvachi tiShThan tvachas antaras yaM tva~Nna veda ##SF## yam tvak na veda yasya tvak sharIram ##SF## yasya tvak sharIram yastvachamantaro yamayaty ##SF## yas tvacham antaras yamayati eSha ta AtmA.antaryAmyamR^itaH || 21 || ##SF## sa eSha te AtmA antaryAmI amR^itas mantra 22 ##[III.vI.22]## yo vij~nAne tiShThanvij~nAnAdantaro ##SF## yas vij~nAne tiShThan vij~nAnAd antaras ya{\m+} vij~nAnaM na veda ##SF## yam vij~nAnam na veda yasya vij~nAna{\m+} sharIra.n ##SF## yasya vij~nAnam sharIram yo vij~nAnamantaro yamayaty ##SF## yas vij~nAnam antaras yamayati eSha ta AtmA.antaryAmyamR^itaH || 22 || ##SF## eSha te AtmA antaryAmI amR^itas mantra 23 ##[III.vI.23]## yo retasi tiShThan retaso.antaro ##SF## yas retasi tiShThan retasas antaras ya{\m+} reto na veda ##SF## yam retas na veda yasya retaH sharIram ##SF## yasya retas sharIra.n yo reto.antaro yamayaty ##SF## yas retas antaras yamayati eSha ta AtmA.antaryAmyamR^ito ##SF## sa ##k ## eSha te AtmA antaryAmI amR^itas .adR^iShTo draShTA.ashrutaH shrotA.amato mantA.avij~nato vij~nAtA | ##SF## adR^iShTas draShTA ashrutas shrotA amatas mantA avij~natas vij~nAtA nAnyo.ato.asti draShTA ##SF## na anyas atas asti draShTA nAnyo.ato.asti shrotA ##SF## na anyas atas asti shrotA nAnyo.ato.asti mantA ##SF## na anyas atas asti mantA nAnyo.ato.asti vij~nAtaiSha ta AtmA.antaryAmyamR^ito ##SF## na anyas atas asti vij~nAtA eSha te AtmA antaryAmI amR^itas .ato.anyadArta.n ##SF## atas anyad Artam tato hoddAlaka AruNirupararAma || 23 || iti saptamaM brAhmaNam .. ##SF## tatas ha UddAlakas AruNis upararAma aShTamaM brAhmaNam . mantra 1 ##[III.vIi.1]## atha ha vAchaknavyuvAcha ##SF## atha ha vAchaknavI uvAcha brAhmaNA bhagavanto ##SF## brAhmaNAs bhagavantas hantAhamimaM dvau prashnau prakShyAmi ##SF## hanta aham imam yAj~navalkyam.h##k OM. ##dvau prashnau prakShyAmi tau chenme vakShyati ##SF## tau ched me vivakShyati ##k om.## vi na vai jAtu yuShmAkamimaM kashchidbrahmodyaM jeteti | ##SF## na vai##k OM. ##jAtu yuShmAkam imam kashchid pR^ichCha gArgIti || 1 || ##SF## pR^ichCha gArgi iti mantra 2 ##[III.vIi.2]## sA hovAchAhaM vai tvA yAj~navalkya ##SF## sA ha uvAcha aham vai tvA yAj~navalkya {} yathA kAshyo vA vaideho vograputra ##SF## yathA kAshyas vA vaidehas vA Ugraputras ujjyaM dhanuradhijyaM kR^itvA ##SF## ujjyam dhanus adhijyam kR^itvA dvau bANavantau sapatnAtivyAdhinau haste kR^itvopottiShThed ##SF## dvau bANavantau sapatnAtivyAdhinau haste kR^itvA upottiShThed evamevAhaM tvA dvAbhyAM prashnAbhyAmupodasthAm | ##SF## evam eva aham tvA dvAbhyAm prashnAbhyAm upodasthAm tau me brUhIti | ##SF## tau me brUhi iti pR^ichCha gArgIti || 2 || ##SF## pR^ichCha gArgi iti mantra 3 ##[III.vIi.3]## sA hovAcha ##SF## sA ha uvAcha yadUrdhvam ##SF## yad Urdhvam yAj~navalkya ##SF## yAj~navalkya divo ##SF## divas yadavAkpR^ithivyA ##SF## yad avAk pR^ithivyAs yadantarA dyAvApR^ithivI ime ##SF## yad antarA dyAvApR^ithivI ime yadbhUtaM cha bhavachcha bhaviShyachchetyAchakShate ##SF## yad bhUtam cha bhavat cha bhaviShyat cha iti AchakShate kasmi{\m+}stadotaM cha protaM cheti || 3 || ##SF## kasmin tad otam cha protam cha iti mantra 4 ##[III.vIi.4]## sa hovAcha ##SF## sa ha uvAcha yadUrdhvam ##SF## yad Urdhvam gArgi ##SF## gArgi divo ##SF## divas yadavAkpR^ithivyA ##SF## yad avAk pR^ithivyAs yadantarA dyAvApR^ithivI ime ##SF## yad antarA dyAvApR^ithivI ime yadbhUtaM cha bhavachcha bhaviShyachchetyAchakShata ##SF## yad bhUtam cha bhavat cha bhaviShyat cha iti AchakShate AkAshe tadotaM cha protaM cheti || 4 || ##SF## akAshe tad otam cha protam cha iti mantra 5 ##[III.vIi.5]## sA hovAcha ##SF## sA ha uvacha namaste.astu ##SF## namas te##k add. mark 1 ## astu yAj~navalkya ##SF## yAj~navalkya yo ma etaM vyavocho ##SF## yas me etam vyavochas .aparasmai dhArayasveti | ##SF## aparasmai dhArayasva iti pR^ichCha gArgIti || 5 || ##SF## pR^ichCha gArgi iti mantra 6 ##[III.vIi.6]## sA hovAcha ##SF## sA ha uvAcha yadUrdhvam ##SF## yad Urdhvam yAj~navalkya ##SF## yAj~navalkya divo ##SF## divas yadavAk pR^ithivyAH ##SF## yad avAk pR^ithivyAs yadantarA dyAvApR^ithivI ime ##SF## yad antarA dyAvApR^ithivI ime yadbhUtaM cha bhavachcha bhaviShyachchetyAchakShate ##SF## yad bhUtam cha bhavat cha bhaviShyat cha iti AchakShate kasmi{\m+}stadotaM cha protaM cheti || 6 || ##SF## kasmin tad otam cha protam cha iti mantra 7 ##[III.vIi.7]## sa hovAcha ##SF## sa ha uvAcha yadUrdhvam ##SF## yad Urdhvam gArgi ##SF## gArgi divo ##SF## divas yadavAkpR^ithivyA ##SF## yad avAk pR^ithivyAs yadantarA dyAvApR^ithivI ime ##SF## yad antarA dyAvApR^ithivI ime yadbhUtaM cha bhavachcha bhaviShyachchetyAchakShata ##SF## yad bhUtam cha bhavat cha bhaviShyat cha iti AchakShate AkAsha eva tadotaM cha protaM cheti | ##SF## akAshe eva tad otam cha protam cha iti kasminnu khalvAkAsha otashcha protashcheti || 7 || ##SF## kasmin nu khalu AkAshas otas cha protas cha iti mantra 8 ##[III.vIi.8]## sa hovAchaitadvai tadakShara.a ##SF## sa ha uvAcha etad vai tad akSharam gArgi ##SF## gArgi brAhmaNA abhivadanty ##SF## brAhmaNAs abhivadanti asthUlamanaNv ##SF## asthUlam anaNu ahrasvamadIrgham ##SF## ahrasvam adIrgham alohitamasneham ##SF## alohitam asneham achChAyamatamo ##SF## achChAyam atamas .avAyvanAkAsham ##SF## avAyu anAkAsham asa~Ngam ##SF## asa~Ngam achakShuShkam ##SF## achakShuShkam ashrotram ##SF## ashrotram avAg ##SF## avAg amano ##SF## amanas .atejaskam ##SF## atejaskam aprANam ##SF## aprANam amukham ##SF## amukham amAtram ##SF##amAtram anantaram ##SF##anantaram abAhya.n ##SF## abAhyam na tadashnAti kiM chana ##SF## na tad ashnoti##k## ashnAti kam chana ##k## kim chana na tadashnAti kashchana | ##SF## na tad ashnoti ##k ## ashnAti kas chana mantra 9 ##[III.vIi.9]## etasya vA akSharasya prashAsane ##SF## etasya vai akSharasya prashAsane gArgi ##SF## gArgi sUryAchandramasau vidhR^itau tiShThata ##SF## sUryachandramasau vidhR^itau tiShThatas etasya vA akSharasya prashAsane gArgi ##SF## etasya vai akSharasya prashAsane dyAvApR^ithivyau vidhR^ite tiShThata ##SF## dyAvApR^ithivI vidhR^ite tiShThatas etasya vA akSharasya prashAsane ##SF## etasya vai akSharasya prashAsane gArgi ##SF## gArgi nimeShA muhUrtA ahorAtrANyardhamAsA mAsA R^itavaH saMvatsarA iti vidhR^itAstiShThanty ##SF## nimeShA muhUrtA ahorAtrANi ardhamsA mAsA R^itavaH saMvatsarA iti vidhR^itAs tiShThanti etasya vA akSharasya prashAsane ##SF## etasya vai akSharasya prashAsane gArgi ##SF## gArgi prAchyo.anyA nadyaH syandante shvetebhyaH parvatebhyaH ##SF## prAchyas anyAs nadyas syandante shvetebhyas parvatebhyas pratIchyo.anyA ##SF## pratIchyas anyAs yAM yAM cha dishamanv ##SF## yAMyAm cha disham##k add. mark 1 ## anu etasya vA akSharasya prashAsane ##SF## etasya vai akSharasya prashAsane gArgi ##SF## gArgi dadato manuShyAH prasha{\m+}santi ##SF## dadatam k dadatas manuShyAs prashasanti yajamAnaM devA ##SF## yajamAnaM devAs darvIM pitaro.anvAyattAH || 9 || ##SF## darvyam ##k ## darvIm pitaras anvAyattAs mantra 10 ##[III.vIi.10]## yo vA etadakShara.n ##SF## yas vai etad akSharam aviditvA gArgyaviditvA ##SF## gArgi ##k ## gArgi aviditvA .asmi{\m+}lloke juhoti ##SF## asmin loke juhoti yajate ##SF## dadAti##k ## yajate tapastapyate bahUni varShasahasrANy antavadevAsya tadbhavati ##SF## tapasyati api##k## tapas tapyate bahUni varShasahasrANi antavan ##k## antavad evAsya sa loko ##k## tad pro sa loko bhavati yo vA etadakSharam ##SF## yas vai etad akSharam aviditvA gArgyaviditvA.asmAllokAtpraiti ##SF## gArgi ##k ## gArgi aviditvA asmAd lokAd praiti sa kR^ipaNo ##SF## sa kR^ipaNas .atha ya etadakShara.n ##SF## atha yas etad akSharam gArgi ##SF## gArgi viditvA.asmAllokAtpraiti ##SF## viditvA asmAd lokAd praiti sa brAhmaNaH || 10 || ##SF## sa brAhmaNas mantra 11 ##[III.vIi.11]## tadvA etadakShara.n ##SF## tad vai etad akSharam gArgy ##SF## gArgi adR^iShTaM draShTR^ishruta{\m+} shrottramataM mantravij~nAtaM vij~nAtR^i ##SF## adR^iShTam draShTR^i ashrutam shrotR^i amatam mantR^i avij~nAtam vij~nAtR^i nAnyadato.asti draShTR^i ##SF## na anyad##k add. mark 1 ## atas asti draShTR^i nAnyadato.asti shrotR^i ##SF## na anyad##k add. mark 1 ## atas asti shrotR^i nAnyadato.asti mantR^i ##SF## na anyad##k add. mark 1 ## atas asti mantR^i nAnyadato.asti vij~nAttr ##SF## na anyad##k add. mark 1 ## atas asti vij~nAtR^i etasminnu khalvakShare gArgy ##SF## yasmin ##k ## vij~natR^i etasmin nu khalu akShare gArgi AkAsha otashcha protashcheti || 11 || ##SF## akAshas otas cha protas cha mantra 12 ##[III.vIi.12]## sA hovAcha ##SF## sA ha uvAcha brAhmaNA bhagavantas ##SF## brAhmaNAs bhagavantaH tadeva bahu manyedhvam ##SF## tad eva bahu manyadhvam yadasmAnnamaskAreNa muchyedhvam ##SF## yad asmAn namaskAreNa muchyAdhvaM ##k ## muchedhvam na vai jAtu yuShmAkamimaM kashchidbrahmodyaM jeteti ##SF## na vai jAtu yuShmAkam imaM kashchid brahmodyaM jeteti | tato ha vAchaknavyupararAma || 12 || ityaShTamaM brAhmaNam .. ##SF## tatas ha vAchaknavI upararAma navamaM brAhmaNam mantra 1 ##[III.ix.1]## atha hainaM vidagdhaH shAkalyaH paprachCha ##SF## atha ha enaM vidagdhas hAkalyas paprachCha kati devA ##SF## kati devAs yAj~navalkyeti | ##SF## yAj~navalkya iti sa haitayaiva nividA pratipede ##SF## sa ha etayA eva nividA pratipede yAvanto vaishvadevasya nividyuchyante trayashcha trI cha shatA trayashcha trI cha sahasrety ##SF##yAvantas vaishvadevasya nividi uchyante trayas cha tri cha shatA trayas cha trI cha sahasra iti omiti hovAcha ##SF## om iti ha uvAcha katyeva devA ##SF## kati eva devAs yAj~navalkyeti | ##SF## yAj~navalkya iti trayastri{\m+}shadity ##SF## trayastri{\m+}shad iti omiti hovAcha | ##SF## om iti ha uvAcha katyeva devA ##SF## kati eva devAs yAj~navalkyeti | ##SF## yAj~navalkya iti ShaDity ##SF## ShaT iti omiti hovAcha | ##SF## om iti ha uvAcha katyeva devA ##SF## kati eva devAs yAj~navalkyeti | ##SF## yAj~navalkya iti traya ity ##SF## trayas iti omiti hovAcha | ##SF## om iti ha uvAcha katyeva devA ##SF## kati eva devAs yAj~navalkyety ##SF## yAj~navalkya iti dvAvity ##SF## dvau iti omiti hovAcha | ##SF## om iti ha uvAcha katyeva devA ##SF## kati eva devAs yAj~navalkyety ##SF## yAj~navalkya iti adhyardha ity ##SF## adhyardhas iti omiti hovAcha | ##SF## om iti ha uvAcha katyeva devA ##SF## kati eva devAs yAj~navalkyety ##SF## yAj~navalkya iti eka ity ##SF## ekas iti omiti hovAcha | ##SF## om iti ha uvAcha katame te trayashcha trI cha shatA trayashcha trI cha sahasreti || 1 || ##SF## katame te trayas cha trI cha shatA trayas cha trI cha sahasra iti mantra 2 ##[III.ix.2]## sa hovAcha ##SF## sa ha uvAcha mahimAna evaiShAmete ##SF## mahimAnas eva eShAm ete trayastri{\m+}shattveva devA iti ##SF## trayastriMshad tu eva devAs iti katame te trayastri{\m+}shadity ##SF## katame te trayastri{\m+}shad iti aShTau vasava ##SF## aShTau vasavas ekAdasha rudrA ##SF## ekAdasha rudrAs dvAdashA.a.adityAs ##SF## dvAdasha adityAH te ekatri{\m+}shad ##SF## te ekatriMshad indrashchaiva prajApatishcha trayastri{\m+}shAviti || 2 || ##SF## 9ndras cha eva prajApatis cha trayastriMshau iti mantra 3 ##[III.ix.3]## katame vasava ity ##SF## katame vasavas iti agnishcha pR^ithivI cha vAyushchAntarikShaM chA.a.adityashcha dyaushcha candramAshcha nakShatrANi chaite vasava ##SF## agnis cha pR^ithivI cha vAyus cha AntarikSham cha adityas cha dyaus cha candramAs cha nakShatrANi cha ete vasavas eteShu hIda.n vasu sarva{\m+} hitamiti ##SF## eteShu hi idam sarvam vasu ##k OM## hitam.h##k add## iti tasmAdvasava iti || 3 || ##SF## tasmAd vasavas iti mantra 4 ##[III.ix.4]## katame rudrA iti | ##SF## katame rudrAs iti dasheme puruShe prANA ##SF## dasha ime puruShe prANAs AtmaikAdashas ##SF## AtmA ekAdashaH te yadA.asmAchCharIrAnmartyAdutkrAmanty ##SF## te yadA asmAd martyAd sharIrAd sharIrAd martyAd utkrAmanti atha rodayanti ##SF## atha rodayanti tadyadrodayanti ##SF## tad yad rodayanti tasmAdrudrA iti || 4 || ##SF## tasmAd rudrAs iti mantra 5 ##[III.ix.5]## katama AdityA iti | ##SF## katame adityAs iti dvAdasha vai mAsAH saMvatsarasyaita AdityA ##SF## dvAdasha##k add. mark 1 ## vai mAsAs saMvatsarasya ete adityAs ete hIda{\m+} sarvamAdadAnA yanti ##SF## ete hi idam sarvam AdadAnAs yanti te yadida{\m+} sarvamAdadAnA yanti ##SF## tad te yad idam sarvam AdadAnAs yanti tasmAdAdityA iti || 5 || ##SF## tasmAd adityAs iti mantra 6 ##[III.ix.6]## katama indraH ##SF## katamas 9ndras katamaH prajApatiriti | ##SF## katamas prajApatis iti stanayitnurevendro ##SF## stanayitnus eva 9ndras yaj~naH prajApatiriti | ##SF## yaj~nas prajApatis iti katamaH stanayitnurity ##SF## katamas stanayitnus iti ashaniriti | ##SF## ashanis iti katamo yaj~na iti | ##SF## katamas yaj~nas iti pashava iti || 6 || ##SF## pashavas iti mantra 7 ##[III.ix.7]## katame ShaDity ##SF## katame ShaD iti agnishcha pR^ithivI cha vAyushchAntarikSha.n chA.a.adityashcha dyaushchaite ShaD ##SF## agnis cha pR^ithivI cha vAyus cha AntarikShas cha adityas cha dyaus cha ete ShaT iti##k OM. ##iti ete hIda{\m+} sarvaM ShaDiti || 7 || ##SF## ete hi eva idam hi idam sarvam ShaT iti mantra 8 ##[III.ix.8]## katame te trayo devA iti ##SF## katame te trayas devAs iti ima eva trayo lokA ##SF## ime eva trayas lokAs eShu hIme sarve devA iti | ##SF## eShu hi ime sarve devAs iti katamau tau dvau devAvity ##SF## katamau##k add. mark 1 ## tau dvau devau iti annaM chaiva prANashcheti | ##SF## annam cha eva prANas cha iti katamo.adhyardha iti | ##SF## katamas adhyardhas iti yo.ayaM pavata iti || 8 || ##SF## yas ayam pavate iti mantra 9 ##[III.ix.9]## tadAhur ##SF## tad Ahur yadayameka eva eka ivaiva pavate ##SF## yad ayam ekas.h##k add. mark 1 ## iva eva pavate .Atha kathamadhyardha iti | ##SF## atha katham adhyardhas iti yadasminnida{\m+} sarvamadhyArdhnot ##SF## yad asmin idam sarvam adhyArdhnot tenAdhyardha iti | ##SF## tena adhyardhas iti katama eko deva iti | ##SF## katamas ekas devas iti prANa iti sa brahma tyadityAchakShate || 9 || ##SF## prANas iti sa brahma tyad iti AchakShate mantra 10 ##[III.ix.10]## pR^ithivyeva yasyA.a.ayatanam ##SF## pR^ithivI eva yasya Ayatanam agnirloko ##SF## chakShus agnis lokas mano jyotir ##SF## manas jyotis yo vai taM puruShaM vidyAtsarvasyA.a.atmanaH parAyaNa{\m+}, ##SF## yas vai tam puruSham vidyAt sarvasya Atmanas parAyaNam sa vai veditA syAd ##SF## sa vai veditA syAt yAj~navalkya | ##SF## yAj~navalkya veda vA ahaM taM puruSha{\m+} sarvasyA.a.atmanaH parAyaNam ##SF## veda vai aham tam puruSham sarvasya Atmanas parAyaNam yamAttha ##SF## yam Attha ya evAya{\m+} shArIraH puruShaH ##SF## yas eva ayam shArIras puruShas sa eSha | ##SF## sas eSha vadaiva ##SF## vada eva shAkalya ##SF## hAkalya tasya kA devatety ##SF## tasya kA devatA iti amR^itam ##SF## striyas amR^itam iti hovAcha || 10 || ##SF## iti ha uvAcha mantra 11 ##[III.ix.11]## kAma eva yasyA.a.ayatana{\m+} ##SF## kAmas eva yasya Ayatanam hR^idayaM loko ##SF## chakShus hR^idayam lokas mano jyotir ##SF## manas jyotis yo vai taM puruShaM vidyAtsarvasyA.a.atmanaH parAyaNa{\m+}, ##SF## yas vai tam puruSham vidyAt sarvasya Atmanas parAyaNam sa vai veditA syAd ##SF## sa vai veditA syAt yAj~navalkya | ##SF## yAj~navalkya veda vA ahaM taM puruSha{\m+} sarvasyA.a.atmanaH parAyaNam ##SF## veda vai aham tam puruSham sarvasya Atmanas parAyaNam yamAttha ##SF## yam Attha ya evAyaM kAmamayaH puruShaH ##SF## yas eva asau chandre eva ayam kAmamayas puruShas sa eSha ##SF## sas eSha vadaiva ##SF## vada eva shAkalya ##SF## hAkalya tasya kA devateti | ##SF## tasya kA devatA iti striya iti hovAcha || 11 || ##SF## manas striyas iti ha uvAcha mantra 12 ##[III.ix.12]## rUpANyeva yasyA.a.ayatanam ##SF## rUpANi eva yasya Ayatanam chakShurloko ##SF## chakShus lokas mano jyotir ##SF## manas jyotis yo vai taM puruShaM vidyAtsarvasyA.a.atmanaH parAyaNa{\m+}, ##SF## yas vai tam puruSham vidyAt sarvasya Atmanas parAyaNam sa vai veditA syAd ##SF## sa vai veditA syAt yAj~navalkya | ##SF## yAj~navalkya veda vA ahaM taM puruSha{\m+} sarvasyA.a.atmanaH parAyaNam ##SF## veda vai aham tam puruSham sarvasya Atmanas parAyaNam yamAttha ##SF## yam Attha ya evAsAvAditye puruShaH ##SF## yas eva asau Aditye puruShas sa eSha ##SF## sas eSha vadaiva ##SF## vada eva shAkalya ##SF## hAkalya tasya kA devateti | ##SF## tasya kA devatA iti satyamiti hovAcha || 12 || ##SF## chakShus satyam iti ha uvAcha mantra 13 ##[III.ix.13]## AkAsha eva yasyA.a.ayatana{\m+} ##SF## akashas eva yasya Ayatanam shrotraM loko ##SF## chakShus shrotram lokas mano jyotir ##SF## manas jyotis yo vai taM puruShaM vidyAtsarvasyA.a.atmanaH parAyaNa{\m+}, ##SF## yas vai tam puruSham vidyAt sarvasya Atmanas parAyaNam sa vai veditA syAd ##SF## sa vai veditA syAt yAj~navalkya | ##SF## yAj~navalkya veda vA ahaM taM puruSha{\m+} sarvasyA.a.atmanaH parAyaNam ##SF## veda vai aham tam puruSham sarvasya Atmanas parAyaNam yamAttha ##SF## yam Attha ya evAya{\m+} shrautraH prAtishrutkaH puruShaH ##SF## yas eva ayam vAyau shrautas prAtishrutas puruShas sa eSha ##SF## sas eSha vadaiva ##SF## vada eva shAkalya ##SF## hAkalya tasya kA devateti | ##SF## tasya kA devatA iti disha iti hovAcha || 13 || ##SF## prANas dishas iti hovacha mantra 14 ##[III.ix.14]## tama eva yasyA.a.ayatana{\m+} ##SF## tamas eva yasya Ayatanam hR^idayaM loko ##SF## chakShus hR^idayam lokas mano jyotir ##SF## manas jyotis yo vai taM puruShaM vidyAtsarvasyA.a.atmanaH parAyaNa{\m+}, ##SF## yas vai tam puruSham vidyAt sarvasya Atmanas parAyaNam sa vai veditA syAd ##SF## sa vai veditA syAt yAj~navalkya | ##SF## yAj~navalkya veda vA ahaM taM puruSha{\m+} sarvasyA.a.atmanaH parAyaNam ##SF## veda vai aham tam puruSham sarvasya Atmanas parAyaNam yamAttha ##SF## yam Attha ya evAyaM ChAyAmayaH puruShaH ##SF## yas eva ayam ChAyAmayas puruShas sa eSha ##SF## sas eSha vadaiva ##SF## vada eva shAkalya ##SF## hAkalya tasya kA devateti | ##SF## tasya kA devatA iti mR^ityuriti hovAcha || 14 || ##SF## mR^ityus iti ha uvAcha mantra 15 ##[III.ix.15]## rUpANyeva yasyA.a.ayatanam ##SF## rUpANi eva yasya Ayatanam chakShurloko ##SF## chakShus lokas mano jyotir ##SF## manas jyotis yo vai taM puruShaM vidyAtsarvasyA.a.atmanaH parAyaNa{\m+}, ##SF## yas vai tam puruSham vidyAt sarvasya Atmanas parAyaNam sa vai veditA syAd ##SF## sa vai veditA syAt yAj~navalkya | ##SF## yAj~navalkya veda vA ahaM taM puruSha{\m+} sarvasyA.a.atmanaH parAyaNa.n ##SF## veda vai aham tam puruSham sarvasya Atmanas parAyaNam yamAttha ##SF## yam Attha ya evAyamAdarshe puruShaH ##SF## yas eva asau Aditye puruShas sa eSha ##SF## sas eSha vadaiva ##SF## vada eva shAkalya ##SF## hAkalya tasya kA devatety ##SF## tasya kA devatA iti asuriti hovAcha || 15 || ##SF## chakShus satyam iti ha uvAcha mantra 16 ##[III.ix.16]## Apa eva yasyA.a.ayatana{\m+} ##SF## apas eva yasya Ayatanam hR^idayaM loko ##SF## chakShus hR^idayam lokas mano jyotir ##SF## manas jyotis yo vai taM puruShaM vidyAtsarvasyA.a.atmanaH parAyaNa{\m+}, ##SF## yas vai tam puruSham vidyAt sarvasya Atmanas parAyaNam sa vai veditA syAd ##SF## sa vai veditA syAt yAj~navalkya | ##SF## yAj~navalkya veda vA ahaM taM puruSha{\m+} sarvasyA.a.atmanaH parAyaNam ##SF## veda vai aham tam puruSham sarvasya Atmanas parAyaNam yamAttha ##SF## yam Attha ya evAyamapsu puruShaH ##SF## yas eva ayam apsu puruShas sa eSha ##SF## sas eSha vadaiva ##SF## vada eva shAkalya ##SF## hAkalya tasya kA devateti | ##SF## tasya kA devatA iti varuNa iti hovAcha || 16 || ##SF## varuNas iti ha uvAcha mantra 17 ##[III.ix.17]## reta eva yasyA.a.ayatana{\m+} ##SF## retas eva yasya Ayatanam hR^idayaM loko ##SF## chakShus hR^idayam lokas mano jyotir ##SF## manas jyotis yo vai taM puruShaM vidyAtsarvasyA.a.atmanaH parAyaNa{\m+}, ##SF## yas vai tam puruSham vidyAt sarvasya Atmanas parAyaNam sa vai veditA syAd ##SF## sa vai veditA syAt yAj~navalkya | ##SF## yAj~navalkya veda vA ahaM taM puruSha{\m+} sarvasyA.a.atmanaH parAyaNam ##SF## veda vai aham tam puruSham sarvasya Atmanas parAyaNam yamAttha ##SF## yam Attha ya evAyaM putramayaH puruShaH ##SF## yas eva ayam putramayas puruShas sa eSha ##SF## sas eSha vadaiva ##SF## vada eva shAkalya ##SF## hAkalya tasya kA devateti | ##SF## tasya kA devatA iti prajApatiriti hovAcha || 17 || ##SF## prajApatis iti ha uvAcha mantra 18 ##[III.ix.18]## shAkalyeti hovAcha yAj~navalkyas ##SF## hAkalya iti ha uvAcha yAj~navalkyaH tvA{\m+} svidime brAhmaNA a~NgArAvakShayaNamakratA3 iti || 18 || ##SF## tvAm svid ime brAhmaNAs a~NgArAvakShayaNam akrata iti mantra 19 ##[III.ix.19]## yAj~navalkyeti hovAcha shAkalyo ##SF## yAj~navalkya iti ha uvAcha hAkalyas yadidaM kurupa~nchAlAnAM brAhmaNAnatyavAdIH ##SF## yad idam kurupa~nchAlAnAm brAhmanAn atyavAdIs kiM brahma vidvAniti | ##SF## kim brahma vidvAn iti disho veda sadevAH sapratiShThA iti | ##SF## dishas veda sadevAs sapratiShThAs iti yaddisho vettha sadevAH sapratiShThAH || 19 || ##SF## yad dishas vettha sadevAs sapratiShThAs mantra 20 ##[III.ix.20]## kindevato.asyAM prAchyAM dishyasIty ##SF## kindevatas asyAm prAchyAm dishi asi iti Adityadevata iti | ##SF## Adityadevatas iti sa AdityaH kasminpratiShThita iti | ##SF## sas Adityas kasmin pratiShThitas iti chakShuShIti | ##SF## chakShuShi iti kasminnu chakShuH pratiShThitamiti| ##SF## kasmin nu chakShus pratiShThitam bhavati##k OM. ##bhavati iti rUpeShviti ##SF## rUpeShu iti chakShuShA hi rUpANi pashyati | ##SF## chakShuShA hi rUpANi pashyati kasminnu rUpANi pratiShThitAnIti | ##SF## kasmin nu rUpANi pratiShThitAni bhavanti##k OM. ##bhavanti iti hR^idaya iti hovAcha ##SF## hR^idaye iti ha uvAcha hR^idayena hi rUpANi jAnAti ##SF## hR^idayena hi rUpANi jAnAti hR^idaye hyeva rUpANi pratiShThitAni bhavantIty ##SF## hR^idaye hi eva rUpANi pratiShThitAni bhavanti iti evamevaitad ##SF## evam eva etad yAj~navalkya || 20 || ##SF## yAj~navalkya mantra 21 ##[III.ix.21]## kindevato.asyAM dakShiNAyAM dishyasIti | ##SF## kindevatas asyAm dakShiNAyAm dishi asi iti yamadevata iti | ##SF## yamadevatas iti sa yamaH kasminpratiShThita iti | ##SF## sa yamas kasmin pratiShThitas iti yaj~na iti | ##SF####k add. mark 1 ## yaj~ne iti kasminnu yaj~naH pratiShThita iti. ##SF## kasmin nu yaj~nas pratiShThitas iti dakShiNAyAmiti | ##SF## dakShiNAyAm iti kasminnu dakShiNA pratiShThiteti ##SF## kasmin nu dakShiNA pratiShThitA bhavati##k OM. ##bhavati iti shraddhAyAmiti ##SF## shraddhAyAm iti yadA hyeva shraddhatte ##SF## yadA hi eva shraddhatte .atha dakShiNAM dadAti ##SF## atha dakShiNAm dadAti shraddhAyA{\m+} hyeva dakShiNA pratiShThiteti ##SF## shraddhAyAm hi eva dakShiNA pratiShThitA bhavati##k OM.## bhavati iti kasminnu shraddhA pratiShThiteti ##SF## kasmin nu shraddhA pratiShThitA bhavati##k OM. ##bhavati iti hR^idaya iti hovAcha ##SF## hR^idaye iti ha uvAcha hR^idayena hi shraddhAM jAnAti ##SF## hR^idayena hi shraddhatte shraddhAm jAnAti hR^idaye hyeva shraddhA pratiShThitA bhavatIty ##SF## hR^idaye hi eva shraddhA pratiShThitA {} bhavati iti evamevaitad ##SF## evam eva etad yAj~navalkya || 21 || ##SF## yAj~navalkya mantra 22 ##[III.ix.22]## kindevato.asyAM pratIchyAM dishyasIti | ##SF## kindevatas asyAm pratIchyAm dishi asi iti varuNadevata iti | ##SF## varuNadevatas iti sa varuNaH kasmin pratiShThita ity ##SF## sa varuNas kasmin pratiShThitas iti apsviti | ##SF## apsu iti kasminnvApaH pratiShThiteti ##SF## kasmin nu Apas pratiShThitAs bhavanti##k OM. ##bhavanti iti retasIti | ##SF## retasi iti kasminnu retaH pratiShThiteti ##SF## kasmin nu retas pratiShThitam bhavati##k OM. ##bhavanti iti hR^idaya ##SF## hR^idaye iti ##SF## iti##k add. mark 1 ## ha uvAcha tasmAdapi pratirUpaM jAtamAhur ##SF## tasmAd api pratirUpam jAtam Ahur hR^idayAdiva sR^ipto ##SF## hR^idayAd iva sR^iptas hR^idayAdiva nirmita iti ##SF## hR^idayAd iva nirmitas iti hR^idaye hyeva retaH pratiShThitaM bhavatIty ##SF## hR^idaye hi eva retas pratiShThitam bhavati iti evamevaitad ##SF## evam eva etad yAj~navalkya || 22 || ##SF## yAj~navalkya mantra 23 ##[III.ix.23]## kindevato.asyAmudIchyAM dishyasIti | ##SF## kindevatas asyAm udIchyAm dishi asi iti somadevata iti | ##SF## somadevatas iti sa somaH kasminpratiShThita iti | ##SF## sa somas kasmin pratiShThitas iti dIkShAyAmiti | ##SF## dIkShAyAm iti kasminnu dIkShA pratiShThiteti ##SF## kasmin nu dikShA pratiShThitA bhavati##k OM. ##bhavati iti satya iti ##SF## satye iti tasmAdapi dIkShitamAhuH ##SF## tasmAd api dIkShitam Ahur satyaM vadeti ##SF## satyam vada iti satye hyeva dIkShA pratiShThiteti ##SF## satye hi eva dIkShA pratiShThitA bhavati##k OM. ##bhavati iti kasminnu satyaM pratiShThitamiti ##SF## kasmin nu satyam pratiShThitam bhavati##k OM. ##bhavati iti hR^idaya iti hovAcha ##SF## hR^idaye iti##k add. mark 1 ## ha uvAcha hR^idayena hi satyaM jAnAti ##SF## hR^idayena hi satyam jAnAti hR^idaye hyeva satyaM pratiShThitaM bhavatIty ##SF## hR^idaye hi eva satyam pratiShThitam bhavati iti evamevaitad ##SF## evam eva etad yAj~navalkya || 23 || ##SF## yAj~navalkya mantra 24 ##[III.ix.24]## kindevato.asyAM dhruvAyAM dishyasIty ##SF## kindevatas asyAm dhruvAyAm dishi asi iti agnidevata iti | ##SF## agnidevatas iti so.agniH kasminpratiShThita iti ##SF## sas agnis kasmin pratiShThitas bhavati##k OM.## bhavati iti vAchIti | ##SF## vAchi iti kasminnu vAkpratiShThiteti ##SF## kasmin nu vAk pratiShThitA bhavati##k OM. ##bhavati iti hR^idaya iti | ##SF## manasi iti hR^idaye iti || 24 || kasminnu hR^idayaM pratiShThitamiti ##SF## kasmin nu manas hR^idayam pratiShThitam bhavati ##k om.##bhavati iti mantra 25 ##[III.ix.25]## ahalliketi hovAcha yAj~navalkyo ##SF## ahallika iti ha uvAcha yAj~navalkyas yatraitadanyatrAsmanmanyAsai | ##SF## yatra etad anyatra asmad manyAsai yaddhyetadanyatrAsmatsyAch ##SF## yatra etad yad dhi etad anyatra asmad syAt ChvAno vainadadyur ##SF## shvAnas vA enad adyuH vayA{\m+}si vainadvimathnIranniti || 25 || ##SF## vayA{\m+}si vA enad vimathnIran iti mantra 26 ##[III.ix.26]## kasminnu tvaM chAtmA cha pratiShThitau {} stha iti | ##SF## kasmin nu tvam cha AtmA cha pratiShThitau {} sthas iti prANa iti | ##SF## prANe iti kasminnu prANaH pratiShThita ity ##SF## kasmin nu prANas pratiShThitas iti apAna iti | ##SF## apAne iti kasminnvapAnaH pratiShThita iti | ##SF## kasmin nu apAnas pratiShThitas iti vyAna iti | ##SF## vyAne iti kasminnu vyAnaH pratiShThita ity ##SF## kasmin nu vyAnas pratiShThitas iti udAna iti | ##SF## udAne iti kasminnUdAnaH pratiShThita iti | ##SF## kasmin nu udAnas pratiShThitas iti samAna iti | ##SF## samAne iti sa eSha ##SF## sas eSha neti ##SF## na iti netyAtmA.agR^ihyo ##SF## na iti AtmA agR^ihyas na hi gR^ihyate ##SF## na hi gR^ihyate .ashIryo ##SF## ashIryas na hi shIryate ##SF## na hi shIryate .asa~Ngo na hi sajyate ##SF## asa~Ngas asitas na sajyate .asito na vyathate ##SF## asitas na vyathate na riShyaty ##SF## na riShyati etAnyaShTAvAyatanAny ##SF## etAni aShTau AyatanAni aShTau lokA ##SF## aShTau lokAs aShTau devA ##SF## ##k add. ## aShTau devAs aShTau puruShAH | ##SF## aShTau puruShAs sa yastAnpuruShAnniruhya pratyuhyAtyakrAmat ##SF## sa yas tAn puruShAn vyuduhya niruhya pratyuhya atyakrAmIt taM tvaupaniShadaM puruShaM pR^ichChAmi | ##SF## tam tvA aupaniShadam puruSham pR^ichChAmi taM chenme na vivakShyasi ##SF## tam ched me na vivakShyasi mUrdhA te vipatiShyatIti | ##SF## mUrdhA te vipatiShyati iti ta{\m+} ha na mene shAkalyas ##SF## tam ha hAkalyas na mene tam ha na mene hAkalyas tasya ha mUrdhA vipapAta ##SF## tasya ha mUrdhA vipapAta api hAsya parimoShiNo.asthInyapajahrur ##SF## tasya ha api anyad manyamAnAs parimoShiNas asthIni apajahrur ##k ## api ha asya parimoShiNas asthIni anyanmanyamAnAH || 26 || ##SF## apajahrur anyad manyamAnAs mantra 27 ##[III.ix.27]## atha hovAcha ##SF## atha yAj~navalkyas ha uvAcha ha uvAcha yAj~navalkyas brAhmaNA bhagavanto ##SF## brAhmaNAs bhagavantas yo vaH kAmayate ##SF## yas vas kAmayate sa mA pR^ichChatu ##SF## sa mA pR^ichChatu sarve vA mA pR^ichChata ##SF## sarve vA mA pR^ichChata yo vaH kAmayate ##SF## yas vas kAmayate taM vaH pR^ichChAmi ##SF## tam vas pR^ichChAmi sarvAnvA vaH pR^ichChAmIti | ##SF## sarvAn vA vas pR^ichChAmi iti te ha brAhmaNA na dadhR^iShuH || 27 || ##SF## te ha brAhmaNAs na dadhR^iShur mantra 28 ##[III.ix.28]## tAnhaitaiH shlokaiH paprachCha ##SF## tAn ha etais shlokais paprachCha yathA vR^ikSho vanaspatis ##SF## yathA vR^ikShas vanaspatiH tathaiva puruSho.amR^iShA ##SF## tathA eva puruShas amR^iShA tasya lomAni parNAni ##SF## tasya parNAni lomAni lomAni parNAni tvagasyotpATikA bahiH || 1 || ##SF## tvak asya utpATikA bahiH tvacha evAsya rudhiraM ##SF## tvachas eva asya rudhiram prasyandi tvacha utpaTaH ##SF## prasyandi tvachas utpaTaH tasmAttadatR^iNNAtpraiti ##SF## tasmAd tad atunnAd atR^iNNAd praiti raso vR^ikShAdivA.a.ahatAt || 2 || ##SF## rasas vR^ikShAd iva AhatAd mA{\m+}sAnyasya shakarANi ##SF## mA{\m+}sAni asya shakarANi kinATa{\m+} snAva ##SF## kinATam snAva tatsthiram.h| ##SF## tad sthiram asthInyantarato dArUNi ##SF## asthIni antaratas dAruNi majjA majjopamA kR^itA || 3 || ##SF## majjA majjopamA kR^itA yadvR^ikSho vR^ikNo rohati ##SF## yad vR^ikShas vR^ikNas rohati mUlAnnavataraH punaH ##SF## mUlAd navataras punaH martyaH svinmR^ityunA vR^ikNaH ##SF## martyas svid mR^ityunA vR^ikNas kasmAnmUlAtprarohati || 4 || ##SF## kasmAd mUlAd prarohati retasa iti mA vochata ##SF## retasas iti mA vochata jIvatastatprajAyate ##SF## jIvatas tad prajAyate dhAnAruha iva vai vR^ikSho ##SF## dhAnAruha##k add. mark 1 ## iva vai vR^ikShas .a~njasA pretya sambhavaH || 5 || ##SF## anyatas.h##k## a~njasA pretya sambhavas yatsamUlamAvR^iheyur ##SF## yad samUlam udvR^iheyur avR^iheyur vR^ikSham ##SF## vR^ikSham na punarAbhavet.h| ##SF## na punarAbhavet martyaH svinmR^ityunA vR^ikNaH ##SF## martyas svin mR^ityunA vR^ikNas kasmAnmUlAtprarohati || 6 || ##SF## kasmAd mUlAd prarohati jAta eva na jAyate ##SF## jAtas eva na jAyate ko nvenaM janayetpunaH ##SF## kas nu enam janayet punaH vij~nAnamAnandaM brahma ##SF## vij~nAnam Anandam brahma rAtirdAtuH ##SF## rAtes.h##k## rAtis dAtur parAyaNam ##SF## parAyaNam tiShThamAnasya tadvida iti || 7 || || 28 || iti navamaM brAhmaNam .. ##SF## tiShThamAnasya tadvidas iti iti bR^ihadAraNyakopaniShadi tR^itIyo.adhyAyaH .. atha chaturto.adhyAyaH . prathamaM brAhmaNam mantra 1 ##[IV.i.1]## AUM janako ha vaideha AsAM chakre ##SF## janakas ha vaidehas AsAm chakre .atha ha yAj~navalkya AvavrAja | ##SF## atha ha yAj~navalkya AvavrAja ta{\m+} hovAcha ##SF## sa ha uvAcha janakas vaidehas tam ha uvAcha yAj~navalkya ##SF## yAj~navalkya kimarthamachArIH ##SF## kim artham achArIs pashUnichChannaNvantAnity ##SF## pashUn ichChan aNvantAni iti ubhayameva ##SF## ubhayam eva samrAD ##SF## sa{\m+}rAT iti hovAcha || 1 || ##SF## iti ha uvAcha mantra 2 ##[IV.i.2]## yatte kashchidabravIt ##SF####k add. mark 1 ## yad te kashchid abravIt tachChR^iNavAmety ##SF## tad shR^iNavAmeti abravIn me jitvA shailinirvAgvai brahmeti | ##SF## abravIt me jitvA hailinas hailinirvAk vai brahma iti yathA mAtR^imAnpitR^imAnAchAryavAnbrUyAt ##SF## yathA mAtR^imAn pitR^imAn AchAryavAn brUyAt tathA tachChailirabravId ##SF## tathA tad hailinas Hailinis abravIt vAgvai brahmety ##SF## vAk vai brahma iti avadato hi ki{\m+} syAdity ##SF## avadatas hi kim syAt iti abravIttu te tasyA.a.ayatanaM pratiShThAm | ##SF## abravIt tu te tasya Ayatanam pratiShThAm na me.abravIdity ##SF## na me abravIt iti ekapAdvA etat ##SF## ekapAd vai etad samrAD ##SF## samrAT iti | ##SF## iti sa vai no brUhi ##SF## sa vai nas brUhi yAj~navalkya | ##SF## yAj~navalkya vAgevA.a.ayatanam ##SF## vAk eva Ayatanam AkAshaH pratiShThA ##SF## akAshas pratiShThA praj~netyenadupAsIta | ##SF## praj~nA iti enad upAsIta kA praj~natA ##SF## kA praj~natA yAj~navalkya | ##SF## yAj~navalkya vAgeva ##SF## vAk eva samrAD ##SF## samrAT iti hovAcha ##SF## iti ha uvAcha vAchA vai ##SF## vAchA vai samrAD ##SF## samrAT bandhuH praj~nAyata ##SF## bandhus praj~nAyate R^igvedo yajurvedaH sAmavedo.atharvA~Ngirasa itihAsaH purANaM vidyA upaniShadaH shlokAH sUtrANyanuvyAkhyAnAni vyAkhyAnAnIShTa{\m+} hutamAshitaM pAyitamayaM cha lokaH parashcha lokaH sarvANi cha bhUtAni vAchaiva ##SF## R^igvedas yajurvedas sAmavedas atharvA~Ngirasas itihAsas purANam vidyA upaniShadas shlokAs sUtrANi anuvyAkhyAnAni vyAkhyAnAni##k add. mark 1 ## iShTam hutam Ashitam pAyitam ayam cha lokas paras cha lokas sarvANi cha bhUtAni vAchA eva samrAT ##SF## saMrAT praj~nAyante ##SF## praj~nAyante vAgvai ##SF## vAk vai samrAT ##SF## samrAT paramaM brahma ##SF## paramam brahma nainaM vAgjahAti ##SF## na enam vAk jahAti sarvANyenaM bhUtAnyabhikSharanti | ##SF## sarvANi enam bhUtAni abhikSharanti devo bhUtvA devAnapyeti ##SF## devas bhUtvA devAn apyeti ya evaM vidvAnetadupAste | ##SF## yas evam vidvAn etad upAste hastyR^iShabha{\m+} sahasraM dadAmIti hovAcha janako vaidehaH | ##SF## hastyShabham sahasram dadAmi iti ha uvAcha janakas vaidehas sa hovAcha yAj~navalkyaH ##SF## sa ha uvAcha yAj~navalkyas pitA me.amanyata ##SF## pitA me amanyata nAnanushiShya hareteti || 2 || ##SF## na ananushiShya hareta iti mantra 3 ##[IV.i.3]## yadeva te kashchidabravIttachChR^iNavAmety ##SF## ##k add. ## yad eva te kashchid abravIt tad shR^iNavAma iti abravInma Uda~NkaH shaulbAyanaH ##SF## abravIt me Uda~Nkas haulvAyanas haulbAyanaH prANo vai brahmeti | ##SF## prANas vai brahma iti yathA mAtR^imAnpitR^imAnAchAryavAnbrUyAt ##SF## yathA mAtR^imAn pitR^imAn AchAryavAn brUyAt tathA tachChaulvAyano.abravIt ##SF## tathA tad haulvAyanas HaulbAyanas abravIt prANo vai brahmety ##SF## prANas vai brahma iti aprANato hi ki{\m+} syAdity ##SF## aprANatas hi kim syAt iti abravIttu te tasyA.a.ayatanaM pratiShThAm | ##SF## abravIt tu te tasya Ayatanam pratiShThAm na me.abravIdity ##SF## na me abravIt iti ekapAdvA etat ##SF## ekapAd vai etad samrAD ##SF## samrAT iti | ##SF## iti sa vai no brUhi ##SF## sa vai nas brUhi yAj~navalkya | ##SF## yAj~navalkya prANa evA.a.ayatanam ##SF## sa##k## prANas eva Ayatanam AkAshaH pratiShThA ##SF## akAshas pratiShThA priyamityenadupAsIta | ##SF## priyam iti enad upAsIta kA priyatA ##SF## kA priyatA yAj~navalkya | ##SF## yAj~navalkya prANa eva ##SF## prANas eva samrAD ##SF## samrAT iti hovAcha ##SF## iti ha uvAcha prANasya vai ##SF## prANasya vai samrAT ##SF## samrAT kAmAyAyAjyaM yAjayaty ##SF## kAmAya AyAjyam yAjayati apratigR^ihyasya pratigR^ihNAty ##SF## apratigR^ihyasya pratigR^ihNAti api tatra vadhAsha~NkaM bhavati ##SF## api tatra vadhASha~NgA vadhASha~NkA bhavati yAM dishameti prANasyaiva ##SF## yAm disham eti prANasya eva samrAT ##SF## samrAT kAmAya ##SF## kAmAya prANo vai ##SF## prANas vai samrAT ##SF## samrAT paramaM brahma | ##SF## paramam brahma nainaM prANo jahAti ##SF## na enam prANas jahAti sarvANyenaM bhUtAnyabhikSharanti | ##SF## sarvANi enam bhUtAni abhikSharanti devo bhUtvA devAnapyeti ##SF## devas bhUtvA devAn apyeti ya evaM vidvAnetadupAste | ##SF## yas evam vidvAn etad upAste hastyR^iShabha{\m+} sahasraM dadAmIti hovAcha janako vaidehaH | ##SF## hastyShabham sahasram dadAmi iti ha uvAcha janakas vaidehas sa hovAcha yAj~navalkyaH ##SF## sa ha uvAcha yAj~navalkyas pitA me.amanyata ##SF## pitA me amanyata nAnanushiShya hareteti || 3 || ##SF## na ananushiShya hareta iti mantra 4 ##[IV.i.4]## yadeva te kashchidabravIt ##SF####k add. mark 1 ## yad eva te kashchid abravIt tachChR^iNavAmety ##SF## tad shR^iNavAma iti abravInme barkurvArShNash ##SF## abravIt me barkus vArShNas chakShurvai brahmeti | ##SF## chakShus vai brahma iti yathA mAtR^imAnpitR^imAnAchAryavAn brUyAt ##SF## yathA mAtR^imAn pitR^imAn AchAryavAn brUyAt tathA tadvArShNo.abravItch ##SF## tathA tad vArShNas abravIt chakShurvai brahmety ##SF## chakShus vai brahma iti apashyato hi ki{\m+} syAdity ##SF## apashyatas hi kim syAt iti abravIttu te tasyA.a.ayatanaM pratiShThAm | ##SF## abravIt tu te tasya Ayatanam pratiShThAm na me.abravIdity ##SF## na me abravIt iti ekapAdvA etat ##SF## ekapAd vai etad samrAD ##SF## samrAT iti | ##SF## iti sa vai no brUhi ##SF## sa vai nas brUhi yAj~navalkya | ##SF## yAj~navalkya chakShurevA.a.ayatanam ##SF## chakShus eva Ayatanam AkAshaH pratiShThA ##SF## akAshas pratiShThA satyamityetadupAsIta | ##SF## satyam iti etad upAsIta kA satyatA ##SF## kA satyatA yAj~navalkya | ##SF## yAj~navalkya chakShureva ##SF## chakShus eva samrAD ##SF## samrAT iti hovAcha ##SF## iti ha uvAcha chakShuShA vai ##SF## chakShuShA vai samrAT ##SF## samrAT pashyantamAhur ##SF## pashyantam Ahur adrAkShIriti | ##SF## adrAkShIs iti sa AhAdrAkShamiti ##SF## sas Aha adrAkSham iti tatsatyaM bhavati ##SF## tad satyam bhavati chakShurvai ##SF## chakShus vai samrAT ##SF## samrAT paramaM brahma ##SF## paramam brahma naina.n chakShurjahAti ##SF## na enam chakShus jahAti sarvANyenaM bhUtAnyabhikSharanti | ##SF## sarvANi enam bhUtAni abhikSharanti devo bhUtvA devAnapyeti ##SF## devas bhUtvA devAn apyeti ya evaM vidvAnetadupAste | ##SF## yas evam vidvAn etad upAste hastyR^iShabha{\m+} sahasraM dadAmIti hovAcha janako vaidehaH | ##SF## hastyShabham sahasram dadAmi iti ha uvAcha janakas vaidehas sa hovAcha yAj~navalkyaH ##SF## sa ha uvAcha yAj~navalkyas pitA me.amanyata ##SF## pitA me amanyata nAnanushiShya hareteti ||4 || ##SF## na ananushiShya hareta iti mantra 5 ##[IV.i.5]## yadeva te kashchidabravIt ##SF####k add. mark 1 ## yad eva te kashchid abravIt tachChR^iNavAmety ##SF## tad shR^iNavAma iti abravInme gardabhIvipIto bhAradvAjaH ##SF## abravIt me gardabhIvipItas bhAradvAjas shrotraM vai brahmeti ##SF## shrotram vai brahma iti yathA mAtR^imAnpitR^imAnAchAryavAnbrUyAt ##SF## yathA mAtR^imAn pitR^imAn AchAryavAn brUyAt tathA tadbhAradvAjo.abravIch ##SF## tathA tad bhAradvAjas abravIt ChrotraM vai brahmety ##SF## shrotram vai brahma iti ashR^iNvato hi ki{\m+} syAdity ##SF## ashR^iNvatas hi kim syAt iti abravIttu te tasyA.a.ayatanaM pratiShThAm | ##SF## abravIt tu te tasya Ayatanam pratiShThAm na me.abravIdity ##SF## na me abravIt iti ekapAdvA etat ##SF## ekapAd vai etad samrAD ##SF## samrAT iti | ##SF## iti sa vai no brUhi ##SF## sa vai nas brUhi yAj~navalkya | ##SF## yAj~navalkya shrotramevA.a.ayatanam ##SF## shrotram eva Ayatanam AkAshaH pratiShThA.anantamityenadupAsIta | ##SF## akAshas pratiShThA anantam iti enad upAsIta kA.anantatA ##SF## kA anantatA yAj~navalkya | ##SF## yAj~navalkya disha eva ##SF## dishas eva samrAD ##SF## samrAT iti hovAcha ##SF## iti ha uvAcha tasmAdvai ##SF## tasmAd vai samrAD ##SF## samrAT api yAM kA~ncha dishaM gachChati naivAsyA antaM gachChaty ##sN ####k add. ## api yAm kA~ncha disham gachChati na eva asyAs antam gachChati anantA hi disho ##SF## anantAs hi dishas disho vai ##SF## shrotram hi dishas ##k ## dishas vai samrAT ##SF## samrAT shrotra{\m+}shrotraM vai ##SF## shrotram.hshrotram vai samrAT ##SF## samrAT paramaM brahma | ##SF## paramam brahma naina{\m+} shrotraM jahAti ##SF## na enam shrotram jahAti sarvANyenaM bhUtAnyabhikSharanti | ##SF## sarvANi enam bhUtAni abhikSharanti devo bhUtvA devAnapyeti ##SF## devas bhUtvA devAn apyeti ya evaM vidvAnetadupAste | ##SF## yas evam vidvAn etad upAste hastyR^iShabha{\m+} sahasraM dadAmIti ##SF## hastyShabham sahasram dadAmi iti hovAcha janako vaidehaH | ##SF## ha uvAcha janakas vaidehas sa hovAcha yAj~navalkyaH ##SF## sa ha uvAcha yAj~navalkyas pitA me.amanyata ##SF## pitA me amanyata nAnanushiShya hareteti || 5 || ##SF## na ananushiShya hareta iti mantra 6 ##[IV.i.6]## yadeva te kashchidabravIt ##SF####k add. mark 1 ## yad eva te kashchid abravIt tachChR^iNavAmety ##SF## tad shR^iNavAma iti abravInme satyakAmo jAbAlo ##SF## abravIt me shatyakAmas jAbAlas mano vai brahmeti ##SF## manas vai brahma iti yathA mAtR^imAnpitR^imAnAchAryavAnbrUyAt ##SF## yathA mAtR^imAn pitR^imAn AchAryavAn brUyAt tathA tajjAbAlo abravIn ##SF## tathA tad jAbAlo abravIt mano vai brahmety ##SF## manas vai brahma iti amanaso hi ki{\m+} syAdity ##SF## amanasas hi kim syAt iti abravIttu te tasyA.a.ayatanaM pratiShThAm | ##SF## abravIt tu te tasya Ayatanam pratiShThAm na me.abravIdity ##SF## na me abravIt iti ekapAdvA etat ##SF## ekapAd vai etad samrAD ##SF## samrAT iti | ##SF## iti sa vai no brUhi ##SF## sa vai nas brUhi yAj~navalkya | ##SF## yAj~nAvalkya mana evA.a.ayatanam ##SF## manas eva Ayatanam AkAshaH pratiShThA.a.ananda ityenadupAsIta | ##SF## akAshas pratiShThA Anandas iti enad upAsIta kA.a.anandatA ##SF## kA AnandatA yAj~navalkya | ##SF## yAj~navalkya mana eva ##SF## manas eva samrAD ##SF## samrAT iti hovAcha ##SF## iti ha uvAcha manasA vai ##SF## manasA vai samrAT ##SF## samrAT striyamabhihAryate ##SF## striyam abhiharyati abhihAryate tasyAM pratirUpaH putro jAyate ##SF## tasyAm pratirUpas putras jAyate sa Anando | ##SF## sas Anandas mano vai ##SF## manas vai samrAT ##SF## samrAT paramaM brahma ##SF## paramam brahma nainaM mano jahAti ##SF## na enam manas jahAti sarvANyenaM bhUtAnyabhikSharanti | ##SF## sarvANi enam bhUtAni abhikSharanti devo bhUtvA devAnapyeti ##SF## devas bhUtvA devAnapyeti ya evaM vidvAnetadupAste | ##SF## yas evam vidvAnetad upAste hastyR^iShabha{\m+} sahasraM dadAmIti hovAcha janako vaidehaH | ##SF## hastyShabham sahasram dadAmi iti ha uvAcha janakas vaidehas sa hovAcha yAj~navalkyaH ##SF## sa ha uvAcha yAj~navalkyas pitA me.amanyata ##SF## pitA me amanyata nAnanushiShya hareteti || 6 || ##SF## na ananushiShya hareta iti mantra 7 ##[IV.i.7]## yadeva te kashchidabravIt ##SF####k add. mark 1 ## yad eva te kashchid abravIt tachChR^iNavAmety ##SF## tad shR^iNavAma iti abravInme vidagdhaH shAkalyo ##SF## abravIt me vidagdhas hAkalyas hR^idayaM vai brahmeti ##SF## hR^idayam vai brahma iti yathA mAtR^imAnpitR^imAnAchAryavAnbrUyAt ##SF## yathA mAtR^imAn pitR^imAn AchAryavAn brUyAt tathA tachChAkalyo.abravId ##SF## tathA tad hAkalyas abravIt dhR^idayaM vai brahmety ##SF## hR^idayam vai brahma iti ahR^idayasya hi ki{\m+} syAdity ##SF## ahR^idayasya hi kim syAt iti abravIttu te tasyA.a.ayatanaM pratiShThAM {} | ##SF## abravIt tu te tasya Ayatanam pratiShThAm {} na me.abravIdity ##SF## na me abravIt iti ekapAdvA etat ##SF## ekapAd vai etad samrAD ##SF## samrAT iti | ##SF## iti sa vai no brUhi ##SF## sa vai nas brUhi yAj~navalkya | ##SF## yAj~navalkya hR^idayamevA.a.ayatanam ##SF## hR^idayam eva Ayatanam AkAshaH pratiShThA ##SF## akAshas pratiShThA sthitirityenadupAsIta | ##SF## sthitis iti enad upAsIta kA sthititA ##SF## kA sthititA yAj~navalkya | ##SF## yAj~navalkya hR^idayameva ##SF## hR^idayam eva samrAD ##SF## samrAT iti hovAcha ##SF## iti ha uvAcha hR^idayaM vai ##SF## hR^idayam vai samrAT ##SF## samrAT sarveShAM bhUtAnAmAyatana{\m+} ##SF## sarveShAm bhUtAnAm Ayatana{\m+} hR^idayaM vai ##SF## hR^idayam vai samrAT, ##SF## samrAT sarveShAM bhUtAnAM pratiShThA ##SF## sarveShAm bhUtAnAm pratiShThA hR^idaye hyeva ##SF## hR^idaye hi eva samrAT ##SF## samrAT sarvANi bhUtAni pratiShThitAni bhavanti ##SF## sarvANi bhUtAni pratiShThitAni bhavanti hR^idayaM vai ##SF## hR^idayam vai samrAT ##SF## samrAT paramaM brahma ##SF## paramam brahma naina{\m+} hR^idayaM jahAti ##SF## na enam hR^idayam jahAti sarvANyenaM bhUtAnyabhikSharanti | ##SF## sarvANi enam bhUtAni abhikSharanti devas bhUtvA devAn apyeti devo bhUtvA devAnapyeti ##SF## devas bhUtvA devAn apyeti ya evaM vidvAnetadupAste | ##SF## yas evam vidvAetad upAste hastyR^iShabha{\m+} sahasraM dadAmIti hovAcha janako vaidehaH | ##SF## hastyShabham sahasram dadAmi iti ha uvAcha janakas vaidehas sa hovAcha yAj~navalkyaH ##SF## sa ha uvAcha yAj~navalkyas pitA me.amanyata nAnanushiShya hareteti || 7 || iti prathamaM brAhmaNam .. ##SF## pitA me amanyata na ananushiShya hareta iti dvitIyaM brAhmaNam . mantra 1 ##[IV.I.1]## janako ha vaidehaH kUrchAdupAvasarpannuvAcha ##SF## atha ha janakas janakas ha vaidehas kUrchAd upAvasarpan uvAcha namaste.astu ##SF## namas te##k add. mark 1 ## astu yAj~navalkyAnu mA shAdhIti | ##SF## yAj~navalkya anu mA shAdhi iti sa hovAcha ##SF## sa ha uvAcha yathA vai ##SF## yathA vai samrAN ##SF## samrAT mahAntamadhvAnameShyanrathaM vA nAvaM vA samAdadItaivamevaitAbhirupaniShadbhiH samAhitAtmA.asy ##SF## mahAntam adhvAnam eShyan ratham vA nAvam vA samAdadIta evam eva etAbhis upaniShadbhis samAhitAtmA asi evaM vR^indAraka ADhyaH sannadhItaveda uktopaniShatka ito vimuchyamAnaH kva gamiShyasIti | ##SF## evam vR^indArakas ADhyas san adhItavedas uktopaniShatkas itas vimuchyamAnas kva gamiShyasi iti nAhaM tad ##SF## na aham tad bhagavan ##SF## bhagavan veda yatra gamiShyAmIty ##SF## veda yatra gamiShyAmi iti atha vai te.ahaM tadvakShyAmi yatra gamiShyasIti | ##SF## atha vai te aham tad vakShyAmi yatra gamiShyasi iti bravItu bhagavAniti || 1 || ##SF## bravItu bhagavAn iti mantra 2 ##[IV.I.2]## indho ha vai nAmaiSha yo.ayaM dakShiNe.akShanpuruShas ##SF## indhas ha vai nAma eSha yas ayam dakShiNe akShan puruShaH taM vA etamindha{\m+} santamindra ityAchakShate parokSheNaiva ##SF## tam vai etam indham santam indras iti AchakShate parokSheNa eva parokShapriyA iva hi devAH pratyakShadviShaH || 2 || ##SF## parokShapriyAs iva hi devAs pratyakShadviShas mantra 3 ##[IV.I.3]## athaitadvAme.akShaNi puruSharUpam ##SF## atha etad vAme akShiNi akShan puruSharUpam eShA.asya patnI virAT ##SF## eShA asya patnI virAT tayoreSha sa{\m+}stAvo ya eSho.antarhR^idaya AkAsho ##SF## tayos eSha sa{\m+}stAvas yas eShas antarhR^idaye AkAshas .athainayoretadannaM ya eSho.antarhR^idaye lohitapiNDo ##SF## atha enayos etad annam yas eShas antarhR^idaye lohitapiNDas .athainayoretatprAvaraNaM yadetadantarhR^idaye jAlakamivAthainayoreShA sR^itiH sa~ncharaNI yaiShA hR^idayAdUrdhvA nADyuchcharati | ##SF## atha enayos etad prAvaraNam yad etad antarhR^idaye yathA keshaH sahasradhA bhinna evamasyaitA hitA nAma nADyo.antarhR^idaye pratiShThitA bhavanty ##SF## tAs vai asya etAs hitAs nAma nADyas yatha keshas sahasradhA bhinnas yathA keshas sahasradhA bhinnas evam asya etAs hitAs nAma nADyas antarhR^idaye pratiShThitAs bhavanti etAbhirvA etadAsravadAsravati ##SF## etAbhis vai etam etad asravat Asravati tasmAdeSha praviviktAhAratara ivaiva bhavatyasmAchChArIrAdAtmanaH || 3 || ##SF## tasmAd eSha praviviktAhArataras iva bhavati asmAd shArIrAd Atmanas mantra 4 ##[IV.I.4]## tasya prAchI dikprA~nchaH prANAH ##SF## tasya vai etasya puruShasya##k OM. ##vai ... prAchI dik prA~nchas prANAs dakShiNA digdakShiNe prANAH ##SF## dakShiNA dik dakShiNAs prANAs pratIchI dikpratya~nchaH prANA ##SF## pratIchI dik pratya~nchas prANAs udIchI diguda~nchaH prANAH ##SF## udIchI dik uda~nchas prANAs UrdhvA digUrdhvAH prANAH ##SF## UrdhvA dik UrdhvAs prANAs avAchI digavA~nchaH prANAH ##SF## avAchI dik avA~nchas prANAs sarvA dishaH sarve prANAH | ##SF## sarvAs dishas sarve prANAs sa eSha neti netyA.atmAgR^ihyo na hi gR^ihyate.ashIryo na hi shIryate .asa~Ngo na hi sajyate.asito na vyathate na riShyaty ##SF## sas eSha na iti na iti AtmA agR^ihyas na hi gR^ihyate ashIryas na hi shIryate asa~Ngas asitas na sajyate na vyathate asa~Ngas na hi sajyate asitas na vyathate na riShyati abhayaM vai ##SF## abhayam vai janaka ##SF## janaka prApto.asIti hovAcha yAj~navalkyaH | ##SF## prAptas asi iti ha uvAcha yAj~navalkyas sa hovAcha janako vaideho.abhayaM tvA gachChatAd ##SF## sa ha uvAcha janakas vaidehas abhayam tvA AgachChatAt yAj~navalkya ##SF## yAj~navalkya yo no ##SF## yas nas bhagavann ##SF## bhagavan abhayaM vedayase ##SF## abhayam vedayase namaste.astv ##SF## namas te astu ime videhA ayamahamasmi || 4 || iti dvitIyaM brAhmaNam .. ##SF## ime videhAs ayam aham asmi iti tR^itIyaM brAhmaNam . mantra 1 ##[IV.Ii.1]## janaka{\m+} ha vaidehaM yAj~navalkyo jagAma ##SF## janakam ha vaideham yAj~navalkyas jagAma sa mene na vadiShya iti sa mene na vadiShya ity ##SF## sam enena vadiShye iti sa mene na vadiShye iti atha ha yajjanakashcha vaideho yAj~navalkyashchAgnihotre samUdAte ##SF## atha ha yad janakas cha vaidehas yAj~navalkyas cha agnihotre samUdatur samUdAte tasmai ha yAj~navalkyo varaM dadau | ##SF## tasmai ha yAj~navalkyas varam dadau sa ha kAmaprashnameva vavre | ##SF## sa ha kAmaprashnam eva vavre ta{\m+} hAsmai dadau | ##SF## tam ha asmai dadau ta{\m+} ha samrADeva pUrvaM paprachCha || 1 || ##SF## tam ha samrAT eva pUrvas paprachCha mantra 2 ##[IV.Ii.2]## yAj~navalkya ##SF## yAj~navalkya ki~njyotirayaM puruSha ity ##SF## ki~njyotis ayam puruShas iti AdityajyotiH ##SF## Adityajyotis samrAD ##SF## samrAT iti hovAchA.a.adityenaivAyaM jyotiShA.a.aste palyayate karma kurute vipalyetIty ##SF## iti ha uvAcha Adityena eva ayam jyotiShA Aste palyayate karma kurute viparyeti iti evamevaitad ##SF## evam eva etad yAj~navalkya || 2 || ##SF## yAj~navalkya mantra 3 ##[IV.Ii.3]## astamita Aditye ##SF## astamite Aditye yAj~navalkya ##SF## yAj~navalkya ki~njyotirevAyaM puruSha iti | ##SF## ki~njyotis eva ayam puruShas iti chandramA evAsya jyotirbhavatIti chandramasaivAyaM jyotiShAste palyayate karma kurute vipalyetIty ##SF## chandreNa eva ayam chandramAs eva asya jyotis bhavati chandramasA eva ayam jyotiShA.a.aste palyayate karma kurute viparyeti iti evamevaitad ##SF## evam eva etad yAj~navalkya || 3 || ##SF## yAj~navalkya mantra 4 ##[IV.Ii.4]## astamita Aditye ##SF## astamite Aditye yAj~navalkya ##SF## yAj~navalkya chandramasyastamite ##SF## chandramasi astamite ki~njyotirevAyaM puruSha ity ##SF## ki~njyotis eva ayam puruShas iti agnirevAsya jyotirbhavaty ##SF## iti ha uvAcha agnis eva asya jyotis bhavati agninaivAya.n jyotiShA.a.aste palyayate karma kurute vipalyetIty ##SF## agnina eva jyotiShA Aste palyayate karma kurute viparyeti iti evamevaitad ##SF## evam eva etad yAj~navalkya || 4 || ##SF## yAj~navalkya mantra 5 ##[IV.Ii.5]## astamita Aditye ##SF## astamite Aditye yAj~navalkya ##SF## yAj~navalkya chandramasyastamite ##SF## chandramasi astamite shAnte.agnau ##SF## shAnte agnau ki~njyotirevAyaM puruSha iti | ##SF## ki~njyotis eva ayam puruShas iti vAgevAsya jyotirbhavatIti ##SF## iti ha uvAcha vAk eva asya jyotis bhavati vAchaivAyaM jyotiShAste palyayate karma kurute vipalyetIti | ##SF## vAchA eva ayam jyotiShA Aste palyayate karma kurute viparyeti tasmAdvai ##SF## tasmAd vai samrAD ##SF## samrAT api yatra svaH pANirna vinirj~nAyate ##SF## api yatra svas pANis na vinirj~nAyate .atha yatra vAguchcharaty ##SF## atha yatra vAk uchcharati upaiva tatra nyetIty ##SF## upa eva tatra nyeti iti evamevaitad ##SF## evam eva etad yAj~navalkya || 5 || ##SF## yAj~navalkya mantra 6 ##[IV.Ii.6]## astamita Aditye ##SF## astamite Aditye yAj~navalkya ##SF## yAj~navalkya chandramasyastamite ##SF## chandramasi astamite shAnte.agnau ##SF## shAnte agnau shAntAyAM vAchi ##SF## shAntAyAm vAchi ki~njyotirevAyaM puruSha ity ##SF## ki~njyotis eva ayam puruShas iti AtmaivAsya jyotirbhavaty ##SF## iti ha uvAcha AtmA eva asya jyotis bhavati AtmanaivAyaM jyotiShA.a.aste palyayate karma kurute vipalyetIti || 6 || ##SF## AtmanA eva ayam jyotiShA Aste palyayate karma kurute viparyeti iti mantra 7 ##[IV.Ii.7]## katama Atmeti | ##SF## katamas AtmA iti yo.ayaM vij~nAnamayaH prANeShu hR^idyantarjyotiH vij~nAnamayaH prANeShu hR^idyantarjyotiH puruShaH ##SF## yas ayam vij~nAnamayas puruShas prANeShu hR^idi antarjyotis vij~nAnamayas prANeShu hR^idi antarjyotis puruShas sa samAnaH sannubhau lokAvanusa~ncharati | ##SF## sa samAnas san ubhau lokau sa~ncharati anusa~ncharati dhyAyatIva lelAyatIva sa hi svapno bhUtvemaM lokamatikrAmati mR^ityo rUpANi || 7 || ##SF## dhyAyati iva lelAyati iva sadhIs.h##k## sa hi svapnas bhUtvA imam lokam atikrAmati##k add## mR^ityos rUpANi mantra 8 ##[IV.Ii.8]## sa vA ayaM puruSho jAyamAnaH sharIramabhisampadyamAnaH pApmabhiH sa{\m+}sR^ijyate | ##SF## sa vai ayam puruShas jAyamAnas sharIram abhisampadyamAnas pApmabhis sa{\m+}sR^ijyate sa utkrAmanmriyamANaH pApmano vijahAti || 8 || ##SF## sas utkrAman mriyamANas pApmanas vijahAti nijahAti mR^ityos rUpANi##k OM## mantra 9 ##[IV.Ii.9]## tasya vA etasya puruShasya dve eva sthAne bhavata ##SF## tasya vai etasya puruShasya dve eva sthAne bhavatas idaM cha paralokasthAnaM cha ##SF## idam cha paralokasthAnam cha sandhyaM tR^itIya{\m+} svapnasthAnam ##SF## sandhyam tR^itIyam svapnasthAnam tasminsandhye sthAne tiShThannete ubhe sthAne pashyatIdaM cha paralokasthAnaM cha ##SF## tasmin sandhye sthAne tiShThan ubhe sthAne pashyati idam cha paralokasthAnam cha atha yathAkramo.ayaM paralokasthAne bhavati ##SF## atha yathAkramas ayam paralokasthAne bhavati tamAkramamAkramyobhayAnpApmana AnandA{\m+}shcha pashyati | ##SF## tam Akramam Akramya ubhayAn pApmanas AnandAn cha pashyati sa yatra prasvapity ##SF## sa yatra ayam.h##k OM. ##prasvapiti asya lokasya sarvAvato mAtrAmapAdAya ##SF## asya lokasya sarvAvatas mAtrAm apAdAya svayaM vihatya svayaM nirmAya svena bhAsA svena jyotiShA prasvapity ##SF## svayam vihatya svayam nirmAya svena bhAsA svena jyotiShA prasvapiti atrAyaM puruShaH svayaM jyotirbhavati || 9 || ##SF## atra ayam puruShas svaya~njyotis bhavati mantra 10 ##[IV.Ii.10]## na tatra rathA na rathayogA na panthAno bhavanty ##SF## na tatra rathAs na rathayogAs na panthAnas bhavanti atha rathAnrathayogAnpathaH sR^ijate | ##SF## atha rathAn rathayogAn pathas sR^ijate na tatrA.a.anandA mudaH pramudo bhavanty ##SF## na tatra AnandAs mudas pramudas bhavanti athA.a.anandAnmudaH pramudaH sR^ijate | ##SF## atha AnandAn mudas pramudas sR^ijate na tatra veshAntAH puShkariNyaH sravantyo bhavanty ##SF## na tatra veshAntAs sravantyas puShkariNyas sravantyas bhavanti atha veshAntAnpuShkariNIH sravantIH sR^ijate ##SF## atha veshAntAn sravantIs puShkariNIs puShkariNIs sravantIs sR^ijate sa hi kartA || 10 || ##SF## sa hi kartA mantra 11 ##[IV.Ii.11]## tadete shlokA bhavanti ##SF## tad api ete shlokAs tad ete shlokAs bhavanti svapnena shArIramabhiprahatyA ##SF## svapnena shArIram abhiprahatya suptaH suptAnabhichAkashIti | ##SF## asuptas suptAn abhichAkashIti shukramAdAya punaraiti sthAna{\m+} ##SF## shukram AdAya punaraiti sthAnam hiraNmayaH puruSha ekaha{\m+}saH || 11 || ##SF## hiraNmayas pauruShas puruShas ekaha{\m+}sas mantra 12 ##[IV.Ii.12]## prANena rakShannaparaM kulAyam ##SF## prANena rakShan aparam avaram kulAyam bahiShkulAyAdamR^itashcharitvA ##SF## bahis kulAyAd amR^itas charitvA sa Iyate.amR^ito yatrakAma{\m+} ##SF## sas Iyate amR^itas yatrakAmam hiraNmayaH puruSha ekaha{\m+}saH || 12 || ##SF## hiraNmayas pauruShas puruShas ekaha{\m+}sas mantra 13 ##[IV.Ii.13]## svapnAnta uchchAvachamIyamAno ##SF## svapnAnte uchchAvacham IyamAnas rUpANi devaH kurute bahUni | ##SF## rUpANi devas kurute bahUni uteva strIbhiH saha modamAno ##SF## uta iva strIbhis saha modamAnas jakShadutevApi bhayAni pashyan || 13 || ##SF## jakShat uta iva api bhayAni pashyan mantra 14 ##[IV.Ii.14]## ArAmamasya pashyanti ##SF## arAmam asya pashyanti na taM pashyati kashchaneti | ##SF## na tam kashchana pashyati iti pashyati kas chana iti taM nA.a.ayataM bodhayedityAhuH | ##SF## tam na Ayatam bodhayet iti Ahur durbhiShajya{\m+} hAsmai bhavati ##SF## durbhiShajyam ha asmai bhavati yameSha na pratipadyate || 14 || ##SF## yam eSha na pratipadyate atho khalvAhur ##SF## atha u khalu Ahur jAgaritadesha evAsyaiSha ##SF## jAgaritadeshas eva asya esa yAni hyeva jAgrat pashyati tAni supta ityatrAyaM puruShaH svayaM jyotirbhavati | ##SF## yAni hi eva jAgrat pashyati tAni suptas iti atra ayam puruShas svaya~njyotis bhavati iti so.ahaM bhagavate sahasraM dadAmy ##SF## sas aham bhagavate sahasram dadAmi ata UrdhvaM vimokShAya brUhIti || 14 || ##SF## atas Urdhvam vimokShAya eva##k OM. ##brUhi iti mantra 15 ##[IV.Ii.15]## sa vA eSha etasminsamprasAde ratvA charitvA dR^iShTvaiva puNyaM cha pApaM cha punaH pratinyAyaM pratiyonyAdravati svapnAyaiva ##SF## sa vai eShas etasmin svapnAnte##k## samprasAde ratvA charitvA dR^iShTvA eva puNyam cha pApam cha punar pratinyAyam pratiyoni Adravati buddhAntAya ##k ## svapnAya eva sa yattatra ki~nchitpashyatyananvAgatastena bhavaty ##SF## sa yad atra tatra ki~nchid pashyati ananvAgatas tena bhavati asa~Ngo hyayaM puruSha ity ##SF## asa~Ngas hi ayam puruShas iti evamevaitad ##SF## evam eva etad yAj~navalkya | ##SF## yAj~navalkya so.ahaM bhagavate sahasraM dadAmy ##SF## sas aham bhagavate sahasram dadAmi ata UrdhvaM vimokShAyaiva brUhIti || 15 || ##SF## atas Urdhvam vimokShAya eva brUhi iti mantra 16 ##[IV.Ii.16]## sa vA eSha etasmintsvapne ratvA charitvA dR^iShTvaiva puNyaM cha pApaM cha punaH pratinyAyaM pratiyonyAdravati buddhAntAyaiva ##SF## sa vai eShas etasmin svapne ratvA charitvA dR^iShTvA eva puNyam cha pApam cha punar pratinyAyam pratiyoni Adravati buddhAntAya eva sa yattatra ki~nchitpashyatyananvAgatastena bhavaty ##SF## sa yad tatra ki~nchid pashyati ananvAgatas tena bhavati asa~Ngo hyayaM puruSha ity ##SF## asa~Ngas hi ayam puruShas iti evamevaitad ##SF## evam eva etad yAj~navalkya | ##SF## yAj~navalkya so.ahaM bhagavate sahasraM dadAmy ##SF## sas aham bhagavate sahasram dadAmi ata UrdhvaM vimokShAyaiva brUhIti || 16 || ##SF## atas Urdhvam vimokShAya eva brUhi iti mantra 17 ##[IV.Ii.17]## sa vA eSha etasminbuddhAnte ratvA charitvA dR^iShTvaiva puNyaM cha pApaM cha punaH pratinyAyaM pratiyonyAdravati svapnAntAyaiva || 17 || ##SF## sa vai eShas etasmin buddhAnte ratvA charitvA dR^iShTvA eva puNyam cha pApam cha punar pratinyAyam pratiyoni Adravati svapnAntAya eva mantra 18 ##[IV.Ii.18]## tadyathA mahAmatsya ubhe kUle.anusa~ncharati pUrvaM chAparaM chaivamevAyaM puruSha etAvubhAvantAvanusa~ncharati svapnAntaM cha buddhAntaM cha || 18 || ##SF## tad yathA mahAmatsyas ubhe kUle anusa~ncharati pUrvam cha aparam cha evam eva ayam puruShas etau ubhau antau anusa~ncharati svapnAntam cha buddhAntam cha mantra 19 ##[IV.Ii.19]## tadyathAsminnA.akAshe shyeno vA suparNo vA viparipatya shrAntaH sa{\m+}hatya pakShau saMlayAyaiva dhriyata ##SF## tad yathA asmin AkAshe shyenas vA suparNas vA viparipatya rAntas sa{\m+}hatya pakShau saMlayAya eva dhriyate evamevAyaM puruSha etasmA antAya dhAvati yatra supto na kaM chana kAmaM kAmayate na kaM chana svapnaM pashyati || 19 || ##SF## evam eva ayam puruShas etasmai antAya dhavati yatra suptas na kam chana kAmam kAmayate na kam chana svapnam pashyati mantra 20 ##[IV.Ii.20]## tA vA asyaitA hitA nAma nADyo yathA keshaH sahasradhA bhinnastAvatA.aNimnA tiShThanti shuklasya nIlasya pi~Ngalasya haritasya lohitasya pUrNA | ##SF## tAs vai asya etAs hitAs nAma nADyas yathA keshas sahasradhA bhinnas tAvatA aNimnA tiShThanti shuklasya nIlasya pi~Ngalasya haritasya lohitasya pUrNAs atha yatrainaM ghnantIva jinantIva hastIva vichChAyayati gartamiva patati yadeva jAgradbhayaM pashyati tadatrAvidyayA manyate ##SF## atha yatra enam ghnanti iva jinanti iva hastI iva vichChAyayati gartam iva patati yad eva jAgrat bhayam pashyati tad atra avidyayA bhayam manyate .atha yatra deva iva rAjevAhameveda{\m+} sarvo.asmIti manyate so.asya paramo lokAH || 20 || ##SF## atha yatra rAjA iva devas iva aham.h##k## devas iva rAjA iva aham eva idam sarvam ##k ## sarvas asmi iti manyate sas asya paramas lokas mantra 21 ##[IV.Ii.21]## tadvA asyaitadatichChandA apahatapApmAbhaya{\m+} rUpam | ##SF## tad vai asya etad AtmakAmam AptakAmam akAmam etad atichChandas apahatapApma abhayam rUpam tadyathA priyayA striyA sampariShvakto na bAhyaM kiM chana veda nA.a.antaramevamevAyaM puruShaH prAj~nenA.a.atmanA sampariShvakto na bAhyaM kiM chana veda nA.a.antaram | ##SF## tad yathA priyayA striyA sampariShvaktas na bAhyam kim chana veda na antaram evam eva ayam puruShas shAriras AtmA##k OM. ##ambo prAj~nena AtmanA sampariShvaktas na bAhyam kim chana veda na antaram tadvA asyaitadAptakAmamAtmakAmamakAmaM rUpam shokAntaram || 21 || ##SF## tad vai asya etad atichChandas apahatapApma abhayam.h##k## etad AptakAmam AtmakAmam akAmam rUpam ashokAntaram.h##k## shokAntaram mantra 22 ##[IV.Ii.22]## atra pitA.apitA bhavati mAtA.amAtA lokA alokA devA adevA vedA avedA ##SF## atra pitA apitA bhavati mAtA amAtA lokAs alokAs devAs adevAs vedAs avedAs yaj~nas ayaj~nas.h##k OM. ##ambo atra steno.asteno bhavati bhrUNahA.abhrUNahA chANDAlo.achaNDAlaH paulkaso.apaulkaso shramaNo.ashramaNa stApaso.atApaso.ananvAgataM puNyenAnanvAgataM pApena ##SF## atra stenas astenas bhavati bhrUNahA abhrUNahA paulkasas apaulkasas chANDAlas achaNDAlas chANDyAlas achaNDyAlas paulkasas apaulkasas shramaNas ashramaNas tApasas atApasas ananvAgatas puNyena ananvAgatas pApena tIrNo hi tadA sarvA~nChokAnhR^idayasya bhavati || 22 || ##SF## tIrNas hi tadA sarvAn shokAn hR^idayasya bhavati mantra 23 ##[IV.Ii.23]## yadvai tanna pashyati ##SF## yad vai tad na pashyati pashyanvai tanna pashyati ##SF## pashyan vai tad draShTavyam.h##k OM. ##na pashyati na hi draShTurdR^iShTerviparilopo vidyate.avinAshitvAn ##SF## na hi draShTurdR^iShTes viparilopas vidyate avinAshitvAd na tu taddvitIyamasti ##SF## na tu tad dvitIyam asti tato.anyadvibhaktaM yatpashyet || 23 || ##SF## tatas anyad vibhaktam yad pashyet mantra 24 ##[IV.Ii.24]## yadvai tanna jighrati ##SF## yad vai tad na jighrati jighranvai tanna jighrati ##SF## jighran vai tad ghratavyam.h##k OM. ##na jighrati na hi ghrAturghrAterviparilopo vidyate.avinAshitvAn ##SF## na hi ghrAturghrAtes viparilopas vidyate avinAshitvAd na tu taddvitIyamasti ##SF## na tu tad dvitIyam asti tato.anyadvibhaktaM yajjighret || 24 || ##SF## tatas anyad vibhaktam yad jighret mantra 25 ##[IV.Ii.25]## yadvai tanna rasayate ##SF## yad vai tad na rasayati rasayanvai tanna rasayate ##SF## vijAnan vai tad rasam rasayan vai tad na rasayati na hi rasayitU rasayiterviparilopo vidyate.avinAshitvAn ##SF## na hi rasayitur rasAd rasayites viparilopas vidyate avinAshitvAd na tu taddvitIyamasti ##SF## na tu tad dvitIyam asti tato.anyadvibhaktaM yadrasayet || 25 || ##SF## tatas anyad vibhaktam yad rasayet mantra 26 ##[IV.Ii.26]## yadvai tanna vadati ##SF## yad vai tad na vadati vadanvai tanna vadati ##SF## vadan vai tad vaktavyam.h##k OM. ##na vadati na hi vakturvakterviparilopo vidyate.avinAshitvAn ##SF## na hi vakturvachas vaktes viparilopas vidyate avinAshitvAd na tu taddvitIyamasti ##SF## na tu tad dvitIyam asti tato.anyadvibhaktaM yadvadet || 26 || ##SF## tatas anyad vibhaktam yad vadet mantra 27 ##[IV.Ii.27]## yadvai tanna shR^iNoti ##SF## yad vai tad na shR^iNoti shR^iNvanvai tanna shR^iNoti ##SF## shR^iNvan vai tad shrotavyam.h##k OM. ##na shR^iNoti na hi shrotuH shruterviparilopo vidyate.avinAshitvAn ##SF## na hi shrotur shrutes viparilopas vidyate avinAshitvAd na tu taddvitIyamasti ##SF## na tu tad dvitIyam asti tato.anyadvibhaktaM yachChR^iNuyAt || 27 || ##SF## tatas anyad vibhaktam yad shR^iNuyAt mantra 28 ##[IV.Ii.28]## yadvai tanna manute ##SF## yad vai tad na manute manvAno vai tanna manute ##SF## manvAnas vai tad mantavyam.h##k OM. ##na manute na hi manturmaterviparilopo vidyate.avinAshitvAn ##SF## na hi manturmates viparilopas vidyate avinAshitvAd na tu taddvitIyamasti ##SF## na tu tad dvitIyam asti tato.anyad.hvibhaktaM yanmanvIta || 28 || ##SF## tatas anyad vibhaktam yad manvIta mantra 29 ##[IV.Ii.29]## yadvai tanna spR^ishati ##SF## yad vai tad na spR^ishati spR^ishanvai tanna spR^ishati ##SF## spR^ishan vai tad spraShTavyam.h##k OM. ##na spR^ishati na hi spraShTuH spR^iShTerviparilopo vidyate.avinAshitvAn ##SF## na hi spraShTur spR^iShTes viparilopas vidyate avinAshitvAd na tu taddvitIyamasti ##SF## na tu tad dvitIyam asti tato.anyadvibhaktaM yatspR^ishet || 29 || ##SF## tatas anyad vibhaktam yad spR^ishet mantra 30 ##[IV.Ii.30]## yadvai tanna vijAnAti ##SF## yad vai tad na vijAnAti vijAnanvai tanna vijAnAti ##SF## vijAnan vai tad vij~neyam.h##k OM. ##na vijAnAti na hi vij~nAturvij~nAterviparilopo vidyate.avinAshitvAn ##SF## na hi vij~nAturvij~nAnAd vij~nAtes viparilopas vidyate avinAshitvAd na tu taddvitIyamasti ##SF## na tu tad dvitIyam asti tato.anyadvibhaktaM yadvijAnIyAt || 30 || ##SF## tatas anyad vibhaktam yad vijAnIyAt mantra 31 ##[IV.Ii.31]## yatra vA anyadiva syAt ##SF## yatra vai anyad iva syAt tatrAnyo.anyatpashyed ##SF## tatra anyas anyad pashyet anyo.anyajjighred ##SF## anyas anyad jighret anyo.anyadrasayed ##SF## anyas anyad rasayet anyo.anyadvaded ##SF## anyas anyad vadet anyo.anyachChR^iNuyAd ##SF## anyas anyad shR^iNuyAt anyo.anyanmanvItA_ ##SF## anyas anyad manvIta nyo.anyatspR^ished ##SF## anyas anyad spR^ishet anyo.anyadvijAnIyAt || 31 || ##SF## anyas anyad vijAnIyAt mantra 32 ##[IV.Ii.32]## salila eko draShTAdvaito bhavaty ##SF## salile ekas draShTA advaitas bhavati eSha brahmalokaH ##SF## eSha brahmalokas samrAD ##SF## samrAT iti hainamanushashAsa yAj~navalkya. eShAsya paramA gatir ##SF## iti ha enam uvAcha anushashAsa yAj~navalkyas eShA asya paramA gatis eShAsya paramA sampad ##SF## eShA asya paramA sampad eSho.asya paramo loka ##SF## eShas asya paramas lokas eSho.asya parama Ananda ##SF## eShas asya paramas Anandas etasyaivA.a.anandasyAnyAni bhUtAni mAtrAmupajIvanti || 32 || ##SF## etasya eva Anandasya anyAni bhUtAni mAtrAm upajIvanti mantra 33 ##[IV.Ii.33]## sa yo manUShyANA{\m+} rAddhaH samR^iddho bhavatyanyeShAmadhipatiH sarvairmAnuShyakairbhogaiH sampannatamaH anyeShAm ##SF## sa yas manUShyANAm rAddhas samR^iddhas bhavati adhipatis sarvais mAnuShyakais bhogais sampannatamas sa manuShyANAM parama Anando ##SF## sa manuShyANAm paramas Anandas .atha ye shataM manuShyANAmAnandAH ##SF## atha ye shatam manuShyANAm AnandAs sa ekaH pitR^iNAM jitalokAnAmAnando ##SF## sas ekas pitR^iNAm jitalokAnAm Anandas .atha ye shataM pitR^iNAM jitalokAnAmAnandAH ##SF## atha ye shatam pitR^iNAm jitalokAnAm AnandAs sa eko gandharvaloka Anando ##SF## sas ekas gandharvaloke Anandas .atha ye shataM gandharvaloka AnandAH ##SF## atha ye shatam gandharvaloke AnandAs sa ekaH karmadevAnAmAnando ye karmaNA devatvamabhisampadyante ##SF## sas ekas karmadevAnAm Anandas ye karmaNA devatvam abhisampadyante .atha ye shataM karmadevAnAmAnandAH ##SF## atha ye shatam karmadevAnAm AnandAs sa eka AjAnadevAnAmAnando ##SF## sas ekas AjAnadevAnAm Anandas yashcha shrotriyo.avR^ijino.akAmahato ##SF## yas cha shrotriyas avR^ijinas akAmahatas .atha ye shatamAjAnadevAnAmAnandAH ##SF## atha ye shatam AjAnadevAnAm AnandAs sa ekaH prajApatiloka Anando yashcha shrotriyo.avR^ijino.akAmahato ##SF## sas ekas prajApatiloke Anandas yas cha shrotriyas avR^ijinas akAmahatas atha ye shataM prajApatiloka AnandAH ##SF## atha ye shatam prajApatiloke AnandAs sa eko brahmaloka Anando yashcha shrotriyo.avR^ijino.akAmahato ##SF## sas ekas brahmaloke Anandas yas cha shrotriyas avR^ijinas akAmahatas .athaiSha eva parama Ananda eSha brahmalokaH ##SF## atha eShas eva paramas Anandas eSha brahmalokas samrAD ##SF## samrAT iti hovAcha yAj~navalkyaH | ##SF## iti ha uvAcha yAj~navalkyas so.ahaM bhagavate sahasraM dadAmy ##SF## sas aham bhagavate sahasram dadAmi ata UrdhvaM vimokShAyaiva brUhIty ##SF## atas Urdhvam vimokShAya eva brUhi iti atra ha yAj~navalkyo bibhayA.nchakAraH ##SF## atra ha yAj~navalkyas bibhayAm chakAra medhAvI rAjA sarvebhyo mA.antebhya udarautsIditi || 33 || ##SF## medhAvI rAjA sarvebhyas mA antebhyas udarautsIt iti mantra 34 ##[IV.Ii.34]## sa vA eSha etasminsvapnAnte ratvA charitvA dR^iShTvaiva puNyaM cha pApaM cha punaH pratinyAyaM pratiyonyAdravati buddhAntAyaiva || 34 || ##SF## sa vai eShas etasmin svapnAnte ratvA charitvA dR^iShTvA eva puNyam cha pApam cha punar pratinyAyam pratiyoni Adravati buddhAntAya eva mantra 35 ##[IV.Ii.35]## tadyathA.anaH susamAhitamutsarjadyAyAdevamevAya{\m+} shArIra AtmA prAj~nenA.a.atmanA.anvArUDha utsarjanyAti yatraitadUrdhvochChvAsI bhavati || 35 || ##SF## tad yathA anas susamAhitam utsarjam yAyAt evam eva ayam shArIras AtmA prAj~nena AtmanA anvArUDhas utsarjam yAti yatra etad UrdhvochChvAsI bhavati mantra 36 ##[IV.Ii.36]## sa yatrAyamaNimAnaM nyeti jarayA vopatapatA vA.aNimAnaM nigachChati ##SF## sa yatra ayam aNimAnam nyeti jarayA vA upatapatA vA aNimAnam nigachChati tadyathA.a.amraM vodumbaraM vA pippalaM vA bandhanAtpramuchyata ##SF## tad yathA Amram vA udumbaram vA pippalam vA bandhanAd pramuchyate evamevAyaM puruSha ebhyo.a~NgebhyaH sampramuchya punaH pratinyAyaM pratiyonyAdravati prANAyaiva || 36 || ##SF## evam eva ayam puruShas ebhyas a~Ngebhyas sampramuchya punar pratinyAyam pratiyoni Adravati prANAya eva mantra 37 ##[IV.Ii.37]## tadyathA rAjAnamAyantamugrAH pratyenasaH sUtagrAmaNyo.annaiH pAnairavasathaiH pratikalpante ##SF## tad yathA rAjAnam Ayantam ugrAs pratyenasas sUtagrAmaNyas annais pAnais avasathais pratikalpante ayamAyAtyayamAgachChatIty ##SF## ayam AyAti ayam AgachChati iti eva{\m+} haivaMvida{\m+} sarvANi bhUtAni pratikalpanta ##SF## evam ha evaMvidam sarvANi bhUtAni pratikalpante idaM brahmA.a.ayAtIdamAgachChatIti || 37 || ##SF## idam brahma AyAti idam AgachChati iti mantra 38 ##[IV.Ii.38]## tadyathA rAjAnaM prayiyAsantamugrAH pratyenasaH sUtagrAmaNyo.abhisamAyanty ##SF## tad yathA rAjAnam prayiyAsantam ugrAs pratyenasas sUtagrAmaNyas upasamAyanti abhisamAyanti evamevemamAtmAnamantakAle sarve prANA abhisamAyanti ##SF## evam ha evaMvidam.h##k## evam eva imam AtmAnam antakAle sarve prANAs upasamAyanti##k## abhisamAyanti yatraitadUrdhvochChvAsI bhavati || 38 || iti tR^itIyaM brAhmaNam .. ##SF## yatra etad UrdhvochChvAsI bhavati chaturthaM brAhmaNam . mantra 1 ##[IV.iv.1]## sa yatrAyamAtmA.abalyaM nyetya sammohamiva nyety ##SF## sa yatra ayam shAriram ##k OM## AtmA abalyam nItya ##k## nyetya sammoham iva nyeti athainamete prANA abhisamAyanti ##SF## atha enam ete prANAs abhisamAyanti sa etAstejomAtrAH samabhyAdadAno hR^idayamevAnvavakrAmati ##SF## sas etAs tejomAtrAs samabhyAdadAnas hR^idayam eva anvavakrAmati sa yatraiSha chAkShuShaH puruShaH parA~NparyAvartate ##SF## sa yatra eSha chAkShuShas puruShas parA~N paryAvartate .athArUpaj~no bhavati || 1 || ##SF## atha arUpaj~nas bhavati mantra 2 ##[IV.iv.2]## ekIbhavati na pashyatItyAhur ##SF## ekIbhavati na pashyati iti AhuH ekIbhavati na jighratItyAhur ##SF## ekIbhavati na jighrati iti AhuH ekIbhavati na rasayatItyAhur ##SF## ekIbhavati na rasayati iti AhuH ekIbhavati na vadatItyAhur ##SF## ekIbhavati na vadati iti AhuH ekIbhavati na shR^iNotItyAhur ##SF## ekIbhavati na shR^iNoti iti AhuH ekIbhavati na manuta ityAhur ##SF## ekIbhavati na manute iti AhuH ekIbhavati na spR^ishatItyAhur ##SF## ekIbhavati na spR^ishati iti AhuH ekIbhavati na vijAnAtItyAhus ##SF## ekIbhavati na vijAnAti iti Ahur tasya haitasya hR^idayasyAgraM pradyotate ##SF## tasya ha etasya hR^idayasya agram pradyotate tena pradyotenaiSha AtmA niShkrAmati ##SF## tena pradyotena eShas AtmA niShkrAmati chakShuShTo vA mUrdhno vA.anyebhyo vA sharIradeshebhyas ##SF## chakShuShTas vA mUrdhnas vA anyebhyas vA sharIradeshebhyaH tamutkrAmantaM prANo.anUtkrAmati ##SF## tam utkrAmantam prANas anUtkrAmati prANamanUtkrAmanta{\m+} sarve prANA anUtkrAmanti | ##SF## prANam anUtkrAmantam sarve prANAs anUtkrAmanti savij~nAno bhavati ##SF## savij~nanas bhavati savij~nAnamevAnvavakrAmati | ##SF## savij~nAnam eva anvavakrAmati taM vidyAkarmaNI samanvArabhete pUrvapraj~nA cha || 2 || ##SF## tam vidyAkarmaNI samanvArabhete pUrvapraj~nA cha mantra 3 ##[IV.iv.3]## tadyathA tR^iNajalAyukA tR^iNasyAntaM gatvA.anyamAkramamAkramyAtmAnamupasa{\m+}haraty ##SF## tad yathA tR^iNajalAyukA tR^iNasya antam gatvA##k add. mark 1 ## anyam Akramam Akramya AtmAnam Atmanam upasa{\m+}harati evamevAyamAtmeda{\m+} sharIraM nihatyAvidyAM gamayitvA.anyamAkramamAkramyA.a.atmAnamupasa{\m+}harati || 3 || ##SF## evam eva ayam puruShas.h##k## AtmA idam sharIram nihatya avidyAm gamayitvA Atmanam ##k ## gamayitvA anyam Akramam Akramya AtmAnam upasa{\m+}harati mantra 4 ##[IV.iv.4]## tadyathA peshaskArI peshaso mAtrAm apAdAyAnyannavataraM kalyANatara{\m+} rUpaM tanuta ##SF## tad yathA peshaskArI peshasas mAtrAm apAdAya upAdAya anyad navataram kalyANataram rUpam tanute evamevAyam Atmeda{\m+} sharIraM nihatyAvidyAM gamayitvA.anyannavataraM kalyANatara{\m+} rUpaM kurute pitryaM vA gAndharvaM vA daivaM vA prAjApatyaM vA brAhmaM vA.anyeShAM vA bhUtAnAm || 4 || ##SF## evam eva ayam puruSha##k## AtmA idam sharIram nihatya avidyAm gamayitvA anyad navataram kalyANataram rUpam tanute ##k## kurute pitryam vA gAndharvam vA brAhmam vA prAjApatyam vA daivam vA anyebhyas vA bhUtebhyas.h##k## gAndharvam vA daivam vA prAjApatyam vA brAhmam vAnyeShAm vA bhUtAnAm mantra 5 ##[IV.iv.5]## sa vA ayamAtmA brahma vij~nAnamayo manomayaH prANamayashchakShurmayaH shrotramayaH pR^ithivImaya Apomayo vAyumaya AkAshamayastejomayo.atejomayaH kAmamayo.akAmamayaH krodhamayo.akrodhamayo dharmamayo.adharmamayaH sarvamayas ##SF## sa vai ayam AtmA brahma vij~nAnamayas manomayas vA~Nmayas ##k OM## prANamayas chakShurmayas shrotramayas AkAshamayas vAyumayas tejomayas Apomayas pR^ithivImayas krodhamayas akrodhamayas harShamayas aharShamayas ##k ## shrotramayas pR^ithivImayas Apomayas vAyumayas AkAshamayas tejomayas atejomayas kAmamayas akAmamayas krodhamayas akrodhamayas dharmamayas adharmamayas sarvamayaH tadyadetadidammayo.adomaya iti yathAkArI yathAchArI tathA bhavati | ##SF## tad yadA idammayas tad yad etad idammayas adomayas iti yathAkArI yathAchArI tathA bhavati sAdhukArI sAdhurbhavati ##SF## sAdhukArI sAdhus bhavati pApakArI pApo bhavati ##SF## pApakArI pApas bhavati puNyaH puNyena karmaNA bhavati pApaH pApena | ##SF## puNyas puNyena karmaNA bhavati pApas pApena atho khalvAhuH ##SF## atha u khalu Ahur kAmamaya evAyaM puruSha iti ##SF## kAmamayas eva ayam puruShas iti sa yathAkAmo bhavati ##SF## sa yathAkAmas bhavati tatkraturbhavati ##SF## tathAkratus tatkratus bhavati yatkraturbhavati ##SF## yathAkratus yatkratus bhavati tatkarma kurute ##SF## tad karma kurute yatkarma kurute ##SF## yad karma kurute tadabhisampadyate || 5 || ##SF## tad abhisampadyate mantra 6 ##[IV.iv.6]## tadeSha shloko bhavati | ##SF## tad eSha shlokas bhavati tadeva saktaH saha karmaNaiti ##SF## tad eva sat tad saktas saha karmaNA eti li~NgaM mano yatra niShaktamasya | ##SF## li~Ngam manas yatra niShaktam asya prApyAntaM karmaNastasya ##SF## prApya antam karmaNas tasya yatki~ncheha karotyayam | ##SF## yad ki~ncha iha karoti ayam tasmAllokAtpunaraity ##SF## tasmAd lokAd punaraiti asmai lokAya karmaN ##SF## asmai lokAya karmaNe iti nu kAmayamAno ##SF## iti nu kAmayamAnas .athAkAmayamAno yo.akAmo niShkAma bhavati AptakAma AtmakAmo na tasya prANA utkrAmanti ##SF## atha akAmayamAnas yas akAmas niShkAmas AtmakAmas AptakAmas bhavati##k## aptakAmas AtmakAmas na tasmAd ##k ## tasya prANAs utkrAmanti brahmaiva sanbrahmApyeti || 6 || ##SF## atra eva samavanIyante##k OM. ##atra ... brahma eva san brahma apyeti mantra 7 ##[IV.iv.7]## tadeSha shloko bhavati ##SF## tad eSha shlokas bhavati yadA sarve pramuchyante ##SF## yadA sarve pramuchyante kAmA ye.asya hR^idi shritAH | ##SF## kAmAs ye asya hR^idi shritAs atha martyo.amR^ito bhavaty ##SF## atha martyas amR^itas bhavati atra brahma samashnuta iti || ##SF## atra brahma samashnute iti tadyathA.ahinirvlayanI valmIke mR^itA pratyastA shayItaivameveda{\m+} sharIra{\m+} shete ##SF## tad yathA ahinirvlayanI valmIke mR^itA pratyastA shayIta evam eva idam sharIram shete .athAyamasharIro.amR^itaH prANo brahmaiva teja eva ##SF## atha ayam anasthikas asharIras prAj~nas AtmA##k## ayam asharIras amR^itas prANas brahma eva lokas ##k ## tejas eva so.ahaM bhagavate sahasra.n dadAmIti hovAcha janako vaidehaH || 7 || ##SF## sas aham bhagavate sahasrAni dadAmi iti ha uvAcha janakas vaidehas mantra 8 ##[IV.iv.8]## tadete shlokA bhavanti | ##SF## tad api ete shlokAs tad ete shlokAs bhavanti aNuH panthA vitataH purANo ##SF## aNus panthA vitaras vitatas purANas mA{\m+} spR^iShTo.anuvitto mayaiva | ##SF## mAm spR^iShTas anuvittas mayA eva tena dhIrA apiyanti brahmavidaH ##SF## tena dhIrAs apiyanti brahmavidas svargaM lokamita UrdhvaM vimuktAH || 8 || ##SF## utkramya svargam lokam itas vimuktAs svargam lokam itas Urdhvam vimuktAs mantra 9 ##[IV.iv.9]## tasmi~nChuklamuta nIlamAhuH ##SF## tasmin shuklam uta nIlam Ahur pi~Ngala{\m+} haritaM lohitaM cha | ##SF## pi~Ngalam haritam lohitam cha eSha panthA brahmaNA hAnuvittas ##SF## eSha panthA brahmaNA ha anuvittaH tenaiti brahmavitpuNyakR^ittaijasashcha || 9 || ##SF## tena eti brahmavid taijasas puNyakR^it cha puNyakR^it taijasas cha mantra 10 ##[IV.iv.10]## andhaM tamaH pravishanti ##SF## andham tamas pravishanti ye.avidyAmupAsate | ##SF## ye asambhUtim avidyAm upAsate tato bhUya iva te tamo ##SF## tatas bhUyas iva te tamas ya u vidyAyA{\m+} ratAH || 10 || ##SF## ye u sambhUtyAm vidyAyAm ratAs mantra 11 ##[IV.iv.11]## anandA nAma te lokA ##SF## asuryAs anandAs nAma te lokAs andhena tamasA.a.avR^itAH ##SF## andhena tamasA AvR^itAs tAn tA{\m+}ste pretyAbhigachChanty ##SF## te pretya apigachChati##k##abhigachChanti avidvA{\m+}so.abudho janAH || 11 || ##SF## avidvA{\m+}sas abudhAs janAs mantra 12 ##[IV.iv.12]## AtmAnaM chedvijAnIyAd ##SF## AtmAnam ched vijAnIyAt ayamasmIti pUruShaH ##SF## ayam asmi iti puruShas kimichChankasya kAmAya ##SF## kim ichChan kasya kAmAya sharIramanusa~njvaret || 12 || ##SF## sharIram anu sa~ncharet sa~njvaret mantra 13 ##[IV.iv.13]## yasyAnuvittaH pratibuddha AtmA ##SF## yasya anuvittas pratibuddhas AtmA .asminsandehye gahane praviShTaH | ##SF## asmin sandehye gahane praviShTas sa vishvakR^it ##SF## sa vishvakR^it sa hi sarvasya kartA ##SF## sa hi sarvasya kartA tasya lokaH ##SF## tasya lokas sa u loka eva || 13 || ##SF## sas u lokas eva mantra 14 ##[IV.iv.14]## ihaiva santo.atha vidmastadvayaM ##SF## tad eva santas tad u bhavAmas iha eva santas atha vidmas tad vayam na chedavedirmahatI vinaShTiH | ##SF## na ched avedI avedis mahatI vinaShTis ye tadviduramR^itAste bhavanty ##SF## ye tad viduramR^itAs te bhavanti athetare duHkhamevApiyanti || 14 || ##SF## atha itare duHkham eva upayanti apiyanti mantra 15 ##[IV.iv.15]## yadaitamanupashyaty ##SF## yadA etam anupashyati AtmAnaM devama~njasA | ##SF## atmAnam devam a~NjasA IshAnaM bhUtabhavyasya ##SF## IshAnam bhUtabhavyasya na tato vijugupsate || 15 || ##SF## na tadA vichikitsati tatas vijugupsate mantra 16 ##[IV.iv.16]## yasmAdarvAksaMvatsaro ##SF## yasmAd arvAk saMvatsaras .ahobhiH parivartate | ##SF## ahobhis parivartate taddevA jyotiShAM jyotir ##SF## tad devAs jyotiShAm jyotis AyurhopAsate.amR^itam || 16 || ##SF## ayus hi ha upAsate amR^itam mantra 17 ##[IV.iv.17]## yasminpa~ncha pa~nchajanA ##SF## yasmin pa~ncha pa~nchajanAs AkAshashcha pratiShThitaH | ##SF## akAshas cha pratiShThitaH tameva manya AtmAna.n ##SF## tam eva manye AtmAnam vidvAnbrahmAmR^ito.amR^itam || 17 || ##SF## vidvAn brahma amR^itas amR^itam mantra 18 ##[IV.iv.18]## prANasya prANamuta chakShuShashchakShur ##SF## prANasya prANam uta chakShuShas chakShus uta shrotrasya shrotraM ##SF## uta shrotrasya shrotram annasya annam manaso ye mano viduH | ##SF## manasas ye manas vidur te nichikyurbrahma purANamagryam || 18 || ##SF## te nichikyur brahma purANam agryam mantra 19 ##[IV.iv.19]## manasaivAnudraShTavyaM ##SF## manasA eva Aptavyam anudraShTavyam neha nAnA.asti kiM chana | ##SF## na iha nAnA asti kim chana mR^ityoH sa mR^ityumApnoti ##SF## mR^ityos sa mR^ityum Apnoti ya iha nAneva pashyati || 19 || ##SF## yas iha nAnA iva pashyati mantra 20 ##[IV.iv.20]## ekadhaivAnudraShTavyam ##SF## manasA eva anudraShTavyam ekadhA eva anudraShTavyam etadapramayaM dhruvam | ##SF## etad apramayam dhruvam virajaH para AkAshAd ##SF## virajas paras AkAshAd aja AtmA mahAndhruvaH || 20 || ##SF## ajas AtmA mahAn dhruvaH mantra 21 ##[IV.iv.21]## tameva dhIro vij~nAya ##SF## tam eva dhIras vij~nAya praj~nAM kurvIta brAhmaNaH | ##SF## praj~nAm kurvIta brAhmaNas nAnudhyAyAdbahU~nChabdAn ##SF## na anudhyAyAt bahUn shabdAn vAcho viglApana{\m+} hi tad ##SF## vAchas viglApanam hi tad iti || 21 || ##SF## iti mantra 22 ##[IV.iv.22]## sa vA eSha mahAnaja AtmA yo.ayaM vij~nAnamayaH prANeShu ##SF## sa vai ayam AtmA ##k ## sa vai eSha mahAn ajas AtmA yas ayam vij~nAnamayas prANeShu ya eSho.antarhR^idaya AkAshas ##SF## yas eShas antarhR^idaya AkAshaH tasmi~nChete sarvasya vashI sarvasyeshAnaH sarvasyAdhipatiH sa na sAdhunA karmaNA bhUyAnno evAsAdhunA kanIyAneSha sarveshvara ##SF## sa na sAdhunA karmaNA bhUyAn na u eva asAdhunA kanIyAn.h##k add. mark 1 ## eSha sarveshvaras eSha bhUtAdhipatireSha bhUtapAla eSha ##SF## eSha bhUtAdhipatis.h##k add. mark 1 ## eSha bhUtapAlas eSha lokeshvaras esha lokapAlas.h##k OM. ##ambo seturvidharaNa eShAM lokAnAmasambhedAya | ##SF## sa setus vidharaNas eShAm lokAnAm asambhedAya tametaM vedAnuvachanena brAhmaNA vividiShanti ##SF## tam etam vedAnuvachanena##k add. mark 1 ## brAhmaNAs vividiShanti yaj~nena dAnena tapasA.anAshakenaitameva viditvA munirbhavaty ##SF## brahmacharyena tapasA shraddhayA yaj~nena anAshakena cha brahmacharyena yaj~nena dAnena tapasA.anAshakena etam eva viditvA munis bhavati etameva pravrAjino lokamichChantaH pravrajanty ##SF## etam eva pravrAjinas lokam Ipsantas ichChantas pravrajanti etaddha sma vai tatpUrve vidvA{\m+}saH prajAM na kAmayante ##SF## etad dha sma vai tad pUrve brahmaNAs anuchAnAs.h##k## ambo vidvA{\m+}sas prajAm na kAmayante kiM prajayA kariShyAmo yeShAM no.ayamAtmA.aya.n loka iti | ##SF## kim prajayA kariShyAmas yeShAm nas ayam AtmA ayam lokas iti te ha sma putraiShaNAyAshcha vittaiShaNAyAshcha lokaiShaNAyAshcha vyutthAyAtha bhikShAcharyaM charanti ##SF## te ha sma putraiShaNAyAs cha vittaiShaNAyAs cha lokaiShaNAyAs cha vyutthAya atha bhikShAcharyam charanti yA hyeva putraiShaNA sA vittaiShaNA ##SF## yA hi eva putraiShaNA sA vittaiShaNA yA vittaiShaNA sA lokaiShaNobhe hyete eShaNe eva bhavataH | ##SF## yA vittaiShaNA sA lokaiShaNA ubhe hi ete eShaNe eva bhavatas sa eSha neti netyAtmA.agR^ihyo na hi gR^ihyate ##SF## sas eSha na iti na iti AtmA agR^ihyas na hi gR^ihyate .ashIryo na hi shIryate ##SF## ashIryas na hi shIryate .asa~Ngo na hi sajyate ##SF## asa~Ngas asitas na sajyate na vyathate ##k ## asa~Ngas na hi sajyate .asito na vyathate na riShyaty ##SF## asitas na vyathate na riShyati etamu haivaite na tarata ity ##SF## ataH pApamakaravamityataH kalyANamakaravamityubhe u haivaiSha ete tarati ##SF## atas ##mark 2##pApam akaravam iti atas kalyANam akaravam iti ubhe-ubhe hi eShas ubhe u ha eva eShas ete tarati nainaM kR^itAkR^ite tapataH || 22 || ##SF## amR^itas sAdhvasAdhunI##k OM. ##amR^itas ... na enam kR^itAkR^ite tapatas mantra 23 ##[IV.iv.23]## tadetadR^ichAbhyuktam | ##SF## tad etad R^ichA abhyuktam eSha nityo mahimA brAhmaNasya ##SF## eSha nityas mahimA brAhmaNasya na vardhate karmaNA no kanIyAn | ##SF## na karmaNA vardhate na u kanIyAn tasyaiva syAt padavittaM viditvA ##SF## tasya eva syAtpadavittam viditvA na lipyate karmaNA pApakeneti | ##SF## na karmaNA lipyate lipyate karmaNA pApakena iti tasmAdevaMvichChAnto dAnta uparatastitikShuH samAhito bhUtvA.a.atmanyevA.a.atmAnaM pashyati ##SF## tasmAd evaMvid shAntas dAntas uparatas titikShus shraddhAvittas.h##k## samAhitas bhUtvA Atmani eva AtmAnam pashyet ##k## pashyati sarvamAtmAnaM pashyati ##SF## sarvam AtmAnam pashyati nainaM pApmA tarati ##SF## na enam pApmA tarati sarvaM pApmAnaM tarati ##SF## sarvam pApmAnam tarati nainaM pApmA tapati ##SF## na enam pApmA tapati sarvaM pApmAnaM tapati ##SF## sarvam pApmAnam tapati vipApo virajo.avichikitso brAhmaNo bhavati ##SF## vipApas virajas avichikitsas brAhmaNas bhavati eSha brahmalokaH ##SF## eSha brahmalokas samrAD ##SF## samrAT iti hovAcha yAj~navalkyaH | ##SF## enam prAptas asi iti ha uvAcha yAj~navalkyas so.ahaM bhagavate videhAndadAmi mAm chApi saha dAsyAyeti || 23 || ##SF## sas aham bhagavate videhAn dadAmi mAm cha api saha dAsyAya iti mantra 24 ##[IV.iv.24]## sa vA eSha mahAnaja AtmA.annAdo vasudAno ##SF## sa vai eSha mahAn ajas AtmA annAdas vasudAnas vindate vasu ##SF## vindate vasu ya evaM veda || 24 || ##SF## yas evam veda mantra 25 ##[IV.iv.25]## sa vA eSha mahAnaja AtmA.ajaro.amaro.amR^ito.abhayo brahmAbhayaM vai ##SF## sa vai eSha mahAn ajas AtmA ajaras amaras abhayas amR^itas amR^itas abhayas brahma abhayam vai brahmAbhaya{\m+} hi vai brahma bhavati ya evaM veda || 25 || iti chaturthaM brAhmaNam . ##SF## k brahma abhayam vai brahma abhayam hi vai brahma bhavati yas evam veda pa~nchamaM brAhmaNam mantra 1 ##[IV.v.1]## atha ha yAj~navalkyasya dve bhArye babhUvaturmaitreyI cha kAtyAyanI cha ##SF## atha ha yAj~navalkyasya dve bhArye babhUvaturmaitreyI cha kAtyAyanI cha tayorha maitreyI brahmavAdinI babhUva ##SF## tayos ha maitreyI brahmavAdinI babhUva strIpraj~naiva tarhi kAtyAyany ##SF## strIpraj~nA eva tarhi kAtyAyanI atha ha yAj~navalkyo.anyadvR^ittamupAkariShyan || 1 || ##SF## sas anyad vR^ittam upAkariShyamANas atha ha yAj~navalkyas anyad vR^ittam upAkariShyan mantra 2 ##[IV.v.2]## maitreyIti hovAcha yAj~navalkyaH ##SF## maitreyi iti ha uvAcha maitreyi iti ha uvAcha yAj~navalkyas pravrajiShyanvA are.ahamasmAtsthAnAdasmi | ##SF## pravrajiShyan vai are aham asmAd sthAnAd asmi hanta te.anayA katyAyAnyA.antaM karavANIti || 2 || ##SF## hanta te anayA katyAyanyA antam karavANi iti mantra 3 ##[IV.v.3]## sA hovAcha maitreyI ##SF## sA ha uvAcha maitreyI yannu ma iyaM ##SF## yad nu me iyam bhagoH ##SF## bhagos sarvA pR^ithivI vittena pUrNA syAt ##SF## sarvA pR^ithivI vittena pUrNA syAt syAM nvahaM tenAmR^itA.a.aho3 neti ##SF## syAm nu aham tena amR^itA Aho na iti neti hovAcha yAj~navalkyo ##SF## na iti ha uvAcha yAj~navalkyas yathaivopakaraNavatAM jIvita.n ##SF## yathA eva upakaraNavatAm jIvitam tathaiva te jIvita{\m+} syAd ##SF## tathA eva te jIvitam syAt amR^itatvasya tu nA.a.ashA.asti vitteneti || 3 || ##SF## amR^itatvasya tu na AshA asti vittena iti mantra 4 ##[IV.v.4]## sA hovAcha maitreyI ##SF## sA ha uvAcha maitreyI yenAhaM nAmR^itA syA.n ##SF## yena aham na amR^itA syAm kimahaM tena kuryAm | ##SF## kim aham tena kuryAm yadeva bhagavAnveda ##SF## yad eva bhagavAn veda tadeva me brUhIti || 4 || ##SF## tad eva me brUhi iti mantra 5 ##[IV.v.5]## sa hovAcha yAj~navalkyaH ##SF## sa ha uvAcha yAj~navalkyas priyA vai khalu no bhavatI satI ##SF## priyA##k add. mark 1 ## vai khalu nas bhavatI satI priyamavR^idhad ##SF## priyam avR^itat avR^idhat dhanta tarhi ##SF## dhanta khalu tarhi bhavaty ##SF## bhavati etad vyAkhyAsyAmi te ##SF## etad vyAkhyAsyAmi te vyAchakShANasya tu me nididhyAsasveti || 5 || ##SF## vyAchakShANasya tu me nididhyAsasva iti mantra 6 ##[IV.v.6]## sa hovAcha ##SF## sa ha uvAcha yAj~navalkyas.h##k OM. ## na vA are patyuH kAmAya patiH priyo bhavaty ##SF## na vai are patyur kAmAya patis priyas bhavati Atmanastu kAmAya patiH priyo bhavati | ##SF## Atmanas tu kAmAya patis priyas bhavati na vA are jAyAyai kAmAya jAyA priyA bhavaty ##SF## na vai are jAyAyai kAmAya jAyA priyA bhavati Atmanastu kAmAya jAyA priyA bhavati | ##SF## Atmanas tu kAmAya jAyA priyA bhavati na vA are putrANAM kAmAya putrAH priyA bhavanty ##SF## na vai are putrANAm kAmAya putrAs priyA bhavanti Atmanastu kAmAya putrAH priyA bhavanti | ##SF## Atmanas tu kAmAya putrAs priyA bhavanti na vA are vittasya kAmAya vittaM priyaM bhavaty ##SF## na vai are vittasya kAmAya vittam priyam bhavati Atmanastu kAmAya vittaM priyaM bhavati || ##SF## Atmanas tu kAmAya vittam priyam bhavati na vA are pashUnA.n kAmAya pashavaH priyA bhavanti ##SF## Atmanastu kAmAya pashavaH priyA bhavanti | ##SF## na vA are brahmaNaH kAmAya brahma priyaM bhavaty ##SF## na vai are brahmaNas kAmAya brahma priyam bhavati Atmanastu kAmAya brahma priyaM bhavati | ##SF## Atmanas tu kAmAya brahma priyam bhavati na vA are kShatrasya kAmAya kShatraM priyaM bhavaty ##SF## na vai are kShatrasya kAmAya kShatram priyam bhavati Atmanastu kAmAya kShatraM priyaM bhavati | ##SF## Atmanas tu kAmAya kShatram priyam bhavati na vA are lokAnAM kAmAya lokAH priyA bhavanty ##SF## na vai are lokAnAm kAmAya lokAs priyAs bhavanti Atmanastu kAmAya lokAH priyA bhavanti | ##SF## Atmanas tu kAmAya lokAs priyAs bhavanti na vA are devAnAM kAmAya devAH priyA bhavanty ##SF## na vai are devAnAm kAmAya devAs priyAs bhavanti Atmanastu kAmAya devAH priyA bhavanti | ##SF## Atmanas tu kAmAya devAs priyAs bhavanti na vA are vedAnA.n kAmAya vedAH priyA bhavanty ##SF## Atmanastu kAmAya vedAH priyA bhavanti | ##SF## na vA are bhUtAnAM kAmAya bhUtAni priyANi bhavanty ##SF## na vai are bhUtAnAm kAmAya bhUtAni priyANi bhavanti Atmanastu kAmAya bhUtAni priyANi bhavanti | ##SF## Atmanas tu kAmAya bhUtAni priyANi bhavanti na vA are sarvasya kAmAya sarvaM priyaM bhavaty ##SF## na vai are sarvasya kAmAya sarvam priyam bhavati Atmanastu kAmAya sarvaM priyaM bhavaty ##SF## Atmanas tu kAmAya sarvam priyam bhavati AtmA vA are draShTavyaH shrotavyo mantavyo nididhyAsitavyo ##SF## atmA vai are draShTavyas shrotavyas mantavyas nididhyAsitavyas maitreyy ##SF## maitreyi Atmani khalvare dR^iShTe shrute mate vij~nAta ida{\m+} sarvaM viditam | ##SF## Atmanas vai are darshanena shravaNena matyA vij~nAnena idam sarvam viditam mantra 7 ##[IV.v.7]## brahma taM parAdAd ##SF## brahma tam parAdAt yo.anyatrA.a.atmano brahma veda ##SF## yas anyatra Atmanas vedAn kShatraM taM parAdAd ##SF## kShatram tam prAdAt yo.anyatrA.a.atmanaH kShatraM veda ##SF## yas anyatra Atmanas kShatram veda lokAstaM parAduH ##SF## lokAs tam parAduH yo.anyatrA.a.atmano lokAnveda ##SF## yas anyatra Atmanas lokAn veda devAstaM parAduH ##SF## devAs tam parAduH yo.anyatrAtmano devAnveda ##SF## yas anyatra Atmanas devAn veda vedAstaM parAdur ##SF## veda vedAs tam parAduH yo.anyatrAtmano vedAnveda ##SF## yas anyatra Atmanas vedAn veda bhUtAni taM parAdur ##SF## bhUtAni tam parAduH yo.anyatrA.a.atmano bhUtAni veda ##SF## yas anyatra Atmanas bhUtAni veda sarvaM taM parAdAd ##SF## sarvam tam parAdAt yo.anyatrA.a.atmanaH sarvaM ved ##SF## yas anyatra Atmanas sarvam veda edaM brahmedaM kShatramime lokA ime devA ime vedA imAni bhUtAnIda{\m+} sarvaM yadayamAtmA || 7 || ##SF## idam brahma idam kShatram ime lokAs ime devAs ime vedAs imAni bhUtAni idam sarvam yad ayam AtmA mantra 8 ##[IV.v.8]## sa yathA dundubherhanyamAnasya na bAhyA~nChabdA~nChaknuyAd grahaNAya ##SF## sa yathA dundubhes hanyamAnasya na bAhyAn shabdAn shaknuyAt grahaNAya dundubhestu grahaNena dundubhyAghAtasya vA shabdo gR^ihItaH || 8 || ##SF## dundubhes tu grahaNena dundubhyAghAtasya vA shabdas gR^ihItas mantra 9 ##[IV.v.9]## sa yathA sha~Nkhasya dhmAyamAnasya na bAhyA~nChabdA~nChaknuyAd grahaNAya ##SF## sa yathA Sha~Nkhasya dhmAyamAnasya na bAhyAn shabdAn shaknuyAt grahaNAya sha~Nkhasya tu grahaNena sha~Nkhadhmasya vA shabdo gR^ihItaH || 9 || ##SF## Sha~Nkhasya tu grahaNena Sha~Nkhadhmasya vA shabdas gR^ihItas mantra 10 ##[IV.v.10]## sa yathA vINAyai vAdyamAnAyai na bAhyA~nChabdA~nChaknuyAdgrahaNAya ##SF## sa yathA vINAyai vAdyamAnAyai na bAhyAn shabdAn shaknuyAt grahaNAya vINAyai tu grahaNena vINAvAdasya vA shabdo gR^ihItaH || 10 || ##SF## vINAyai tu grahaNena vINAvAdasya vA shabdas grhItas mantra 11 ##[IV.v.11]## sa yathA.a.ardraidhAgnerabhyAhitasya pR^ithagdhUmA vinishcharanty ##SF## sa yathA ArdraidhAgnes abhyAhitasya pR^ithak dhUmAs vinishcharanti evaM vA are.asya mahato bhUtasya niHshvasitametadyadR^igvedo yajurvedaH sAmavedo.atharvA~Ngirasa itihAsaH purANaM vidyA upaniShadaH shlokAH sUtrANyanuvyAkhyAnAni vyAkhyAnAni iShTa{\m+} hutamAshitaM pAyitamayaM cha lokaH parashcha lokaH sarvANi cha bhUtAnyasyaivaitAni sarvANi niHshvasitAni || 11 || ##SF## evam vai are asya mahatas bhUtasya nishvasitam.h##k## niHshvasitam etad yad R^igvedas yajurvedas sAmavedas atharvA~Ngirasas itihAsas purANam vidyAs upaniShadas shlokAs sUtrANi anuvyAkhyAnAni vyAkhyAnani dattam ##k## iShTam hutam Ashitam pAyitam ayam cha lokas paras cha lokas sarvANi cha bhUtAni asya eva etAni sarvANi nishvasitAni##k## niHshvasitAni mantra 12 ##[IV.v.12]## sa yathA sarvAsAmapA{\m+} samudra ekAyanam ##SF## sa yathA sarvAsAm apAm samudras ekAyanam eva{\m+} sarveShA{\m+} sparshAnAM tvagekAyanam ##SF## evam sarveShAm sparshAnAm tvak ekAyanam eva{\m+} sarveShAM gandhAnAM nAsikaikAyanam ##SF## evam sarveShAm gandhAnAm nAsike ekAyanam eva{\m+} sarveShA{\m+} rasAnAM jihvaikAyanam ##SF## evam sarveShAm rasAnAm jihvA ekAyanam eva{\m+} sarveShA{\m+} rUpANAM chakShurekAyanam ##SF## evam sarveShAm rUpANAm chakShus ekAyanam eva{\m+} sarveShaM shabdAnAM shrotramekAyanam ##SF## evam sarveSham shabdAnAm shrotram ekAyanam eva{\m+} sarveShA{\m+} sa~NkalpAnAM mana ekAyanam ##SF## evam sarveShAm sa~NkalpAnAm manas ekAyanam ##k ## manas ekAyanam eva{\m+} sarvAsAM vidyAnA{\m+} hR^idayamekAyanam ##SF## evam sarvAsAm vidyAnAm hR^idayam ekAyanam eva{\m+} sarveShAM karmaNA{\m+} hastAvekAyanam ##SF## evam sarveShAm karmaNAm hastau ekAyanam eva{\m+} sarveShAmAnandAnAmupastha ekAyanam ##SF## evam sarveShAm AnandAnAm upasthas ekAyanam eva{\m+} sarveShAM visargANAM pAyurekAyanam ##SF## evam sarveShAm visargANAm pAyus ekAyanam eva{\m+} sarveShAmadhvanAM pAdAvekAyanam ##SF## evam sarveShAm adhvanAm pAdau ekAyanam eva{\m+} sarveShAM vedAnAM vAgekAyanam || 12 || ##SF## evam sarveShAm vedAnAm vAk ekAyanam mantra 13 ##[IV.v.13]## sa yathA saindhavaghano.anantaro.abAhyaH kR^itsno rasaghana evai ##SF## sa yathA saindhavaghanas anantaras abAhyas kR^itsnas rasaghanas eva syAt.h##k OM. ## vaM vA are.ayamAtmAnantaro.abAhyaH kR^itsnaH praj~nAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya tAnyevAnuvinayaShyatiti ##SF## evam vai are idam mahat bhUtam anantam aparam are ayam AtmA anantaras abAhyas kR^itsnas praj~nAnaghanas eva etebhyas bhUtebhyas samutthAya tAni eva anuvinayati na pretya sa~nj~nA.astItyare bravImIti hovAcha yAj~navalkyaH || 13 || ##SF## na pretya sa~nj~nA asti iti are bravimi iti ha uvAcha yAj~navalkyas mantra 14 ##[IV.v.14]## sA hovAcha maitreyy ##SF## sA ha uvAcha maitreyI atraiva mA bhagavAnmohAntamApIpipan ##SF## atra eva mA bhagavAn mohAntam ApIpadat na vA ahamimaM vijAnAmIti ##SF## na vai aham imam vijAnAmi iti sa hovAcha ##SF## sa ha uvAcha yAj~navalkyas.h##k OM. ## na vA are.ahaM mohaM bravImy ##SF## na vai are aham moham bravImi avinAshI vA are.ayamAtmA.anuchChittidharmA || 14 || ##SF## avinAshI vai are ayam AtmA anuchChittidharmA mantra 15 ##[IV.v.15]## yatra hi dvaitamiva bhavati ##SF## yatra hi dvaitam iva bhavati taditara itaraM pashyati ##SF## tad itaras itaram pashyati taditara itaraM jighrati ##SF## tad itaras itaram jighrati taditara itara{\m+} rasayate ##SF## tad itaras itaram rasayati taditara itaramabhivadati ##SF## tad itaras itaram abhivadati taditara itara{\m+} shR^iNoti ##SF## tad itaras itaram shR^iNoti taditara itaraM manute ##SF## tad itaras itaram manute taditara itara{\m+} spR^ishati ##SF## tad itaras itaram spR^ishati taditara itaraM vijAnAti | ##SF## tad itaras itaram vijAnAti yatra tvasya sarvamAtmaivAbhUt ##SF## yatra tu asya sarvam AtmA eva abhUt tatkena kaM pashyet ##SF## tad kena kam pashyet tatkena kaM jighret ##SF## tad kena kam jighret tatkena ka{\m+} rasayet ##SF## tad kena kam rasayet tatkena kamabhivadet ##SF## tad kena kam abhivadet tatkena ka{\m+} shR^iNuyAt ##SF## tad kena kam shR^iNuyAt tatkena kaM manvIta ##SF## tad kena kam manvIta tatkena ka{\m+} spR^ishet ##SF## tad kena kam spR^ishet tatkena kaM vijAnIyAdyeneda{\m+} sarva.n vijAnAti ##SF## tad kena kam vijAnIyAt ta.n kena vijAnIyAt ##SF## tam kena vijAnIyAt sa eSha neti netyA.atmAgR^ihyo na hi gR^ihyate ##SF## sas eSha na iti na iti AtmA agR^ihyas na hi gR^ihyate .ashIryo na hi shIryate ##SF## ashIryas na hi shIryate .asa~Ngo na hi sajyate ##SF## asa~Ngas na hi sajyate .asito na vyathate na riShyati | ##SF## asitas na vyathate na riShyati] vij~nAtAramare kena vijAnIyAdityuktAnushAsanAsi ##SF## vij~nAtAram are kena vijAnIyAt iti uktAnushAsanA asi maitreyy ##SF## maitreyi etAvadare khalvamR^itatvamiti hoktvA yAj~navalkyo vijahAra || 15 ||iti pa~nchamaM brAhmaNam || ##SF## etAvat are khalu amR^itatvam iti ha uktvA yAj~navalkyas vijahAra ShaShThaM brAhmaNam . mantra 1 ##[IV.vi.1]## atha va{\m+}shaH ##SF## atha va{\m+}shas pautimAShyo gaupavanAd ##SF## pashutimAShyas gaupavanAd gaupavanaH pautimAShyAt ##SF## gaupavanas pashutimAShyAd pautimAShyo gaupavanAd ##SF## pashutimAShyas gaupavanAd gaupavanaH kaushikAt ##SF## gaupavanaH kaushikAd kaushikaH kauNDinyAt ##SF## kaushikas kauNDinyAd kauNDinyaH shANDilyAch ##SF## kauNDinyas hANDilyAd ChANDilyaH kaushikAchcha gautamAchcha ##SF## hANDilyas kaushikAd cha gautamAd cha gautamaH || 1 || ##SF## gautamas mantra 2 ##[IV.vi.2]## AgniveshyAd ##SF## agniveshyas agniveshyo gArgyAd ##SF## agniveshyAd gArgyAd gArgyo gArgyAd ##SF## gArgyas gArgyAd gArgyo gautamAd ##SF## gArgyas gautamAd gautamaH saitavAt ##SF## gautamas shaitavAd saitavaH pArAsharyAyaNAt ##SF## shaitavas pArAsharyAyaNAd pArAshAryAyaNo gArgyAyaNAd ##SF## pArAshAryAyaNas gArgyAyaNAd gArgyAyaNa uddAlakAyanAd ##SF## gArgyAyaNas UddAlakAyanAd uddAlakAyano jAbAlAyanAj ##SF## UddAlakAyanas jAbAlAyanAd jAbAlAyano mAdhyandinAyanAn ##SF## jAbAlAyanas mAdhyandinAyanAd mAdhyandinAyanaH saukarAyaNAt ##SF## mAdhyandinAyanas shaukarAyaNAd saukarAyaNaH kAShAyaNAt ##SF## shaukarAyaNas kAShAyaNAd kAShAyaNaH sAyakAyanAt ##SF## kAShAyaNas shAyakAyanAd sAyakAyanaH kaushikAyaneH ##SF## shAyakAyanas kaushikAyanes kaushikAyaniH || 2 || ##SF## kaushikAyanis mantra 3 ##[IV.vi.3]## ghR^itakaushikAd ##SF## ghR^itakaushikAd ghR^itakaushikaH pArAsharyAyaNAt ##SF## ghR^itakaushikas prAsharyAyaNAd pArAsharyAyaNaH pArAsharyAt ##SF## pArasharyAyaNas pArAsharyAd pArAsharyo jAtUkarNyAj ##SF## pArAsharyas jAtUkarNyAd jAtUkarNya AsurAyaNAchcha yAskAchchA ##SF## jAtUkarNyas asurAyaNAd cha yAskAd cha .a.asurAyaNastraivaNes ##SF## asurAyaNas traivaNeH traivaNiraupajandhaner ##SF## traivaNis Aupajandhanes aupajandhanirAsurer ##SF## aupajandhanis asures AsurirbhAradvAjAd ##SF## asuris bhAradvAjAd bhAradvAja AtreyAd ##SF## bhAradvAjas atreyAd Atreyo mANTer ##SF## atreyas mANTes mANTirgautamAd ##SF## mANTis gautamAd gautamo gautamAd ##SF## gautamas gautamAd gautamo vAtsyAd ##SF## gautamas vAtsyAd vAtsyaH shANDilyAch ##SF## vAtsyas hANDilyAd ChANDilyaH kaishoryAtkApyAt ##SF## hANDilyas kaishoryAd kApyAd kaishoryaH kApyaH kumArahAritAt ##SF## kaishoryas kApyas kumArahAritAd kumArahArito gAlavAd ##SF## kumArahAritas gAlavAd gAlavo vidarbhIkauNDinyAd ##SF## gAlavas vidarbhIkauNDinyAd vidarbhIkauNDinyo vatsanapAto bAbhravAd ##SF## vidarbhI kauNDinyas vatsanapAtas bAbhravAd vatsanapAdbAbhrava pathaH saubharAt ##SF## vatsanapAd bAbhravas pathas shaubharAd panthAH saubharo.ayAsyAdA~NgirasAd ##SF## panthAs shaubharas AyAsyAd a~NgirasAd ayAsya A~Ngirasa AbhUtestvAShTrAd ##SF## ayAsyas a~Ngirasas abhUtes tvAShTrAd AbhUtistvAShTro vishvarUpAttvAShTrAd ##SF## abhUtis tvAShTras vivarUpAd tvAShTrAd vishvarUpastvAShTro.avshvibhyAm ##SF## vishvarUpas tvAShTras AshvibhyAm ashvinau dadhIcha AtharvaNAd ##SF## ashvinau dadhIchas atharvaNAd dadhya~N~NAtharvaNo.atharvaNo daivAd ##SF## dadhya~N atharvaNas AtharvaNas daivAd atharvA daivo mR^ityoH prAdhva{\m+}sanAn ##SF## atharvA daivas mR^ityos prAdhva{\m+}sanAd mR^ityuH prAdhva{\m+}sanaH pradhva{\m+}sanAt ##SF## mR^ityus prAdhva{\m+}sanas pradhva{\m+}sanAd pradhva{\m+}sana ekarSher ##SF## pradhva{\m+}sanas ekarShes ekarShirviprachitteH ##SF## ekarShis viprachittes viprachittirvyaShTer ##SF## viprachittis vyaShTes vyaShTiH sanAroH ##SF## vyaShTis shanAros sanAruH sanAtanAt ##SF## shanArus shanAtanAd sanAtanaH sanagAt ##SF## shanAtanas shanagAd sanagaH parameShThinaH ##SF## shanagas parameShThinas parameShThI brahmaNo ##SF## parameShThI brahmaNas brahma svayambhu ##SF## brahma svayambhu brahmaNe namaH || 3 || iti ShaShThaM brAhmaNam || ##SF## brahmaNe namas || iti bR^ihadAraNyakopaniShadi chaturtho.adhyAyaH || atha pa~nchamo.adhyAyaH . prathamaM brAhmaNam . ##[V.i.1]## AUM pUrNamadaH ##SF## pUrNam adas pUrNamidaM ##SF## pUrNam idam pUrNAtpUrNamudachyate | ##SF## pUrNAd pUrNam udachyate pUrNasya pUrNamAdAya ##SF## pUrNasya pUrNam AdAya pUrNamevAvashiShyate | ##SF## pUrNam eva avashiShyate AUM3 khaM brahma ##SF## kham brahma khaM purANa.n ##SF## kham purANam vAyuraM kham ##SF## vAyuram kham iti ha smA.a.aha kauravyAyaNIputro | ##SF## iti ha sma Aha kauravyAyaNIputras vedo.ayamM ##SF## vedas ayam brAhmaNA vidur ##SF## brAhmaNAs vidur vedainena yadveditavyam || 1 || iti prathamaM brAhmaNam .. ##SF## veda enena yad veditavyam dvitIyaM brAhmaNam . mantra 1 ##[V.I.1]## trayAH prAjApatyAH prajApatau pitari brahmacharyamUShur ##SF## trayAs prAjApatyAs prajApatau pitari brahmacharyam UShur devA manuShyA asurA ##SF## devAs manuShyAs asurAs uShitvA brahmacharyaM devA Uchur ##SF## uShitvA brahmacharyam devAs Uchur bravItu no bhavAniti | ##SF## bravItu nas bhavAn iti tebhyo haitadakSharamuvAcha ##SF## tebhyas ha etad akSharam uvAcha da iti ##SF## das iti vyaj~nAsiShTA3 iti | ##SF## vyaj~nAsiShTa iti vyaj~nAsiShmeti hochur ##SF## vyaj~nAsiShma iti ha Uchur dAmyateti na Atthety ##SF## dAmyata iti nas Attha iti omiti hovAcha ##SF## om iti ha uvAcha vyaj~nAsiShTeti || 1 || ##SF## vyaj~nAsiShTa iti mantra 2 ##[V.I.2]## atha hainaM manuShyA Uchur ##SF## atha ha enam manuShyAs Uchur bravItu no bhavAniti | ##SF## bravItu nas bhavAn iti tebhyo haitadevAkSharamuvAcha ##SF## tebhyas ha etad eva akSharam uvAcha da iti ##SF## das iti vyaj~nAsiShTA3 iti | ##SF## vyaj~nAsiShTa iti vyaj~nAsiShmeti hochur ##SF## vyaj~nAsiShma iti ha Uchur datteti na Atthety ##SF## datta iti nas Attha iti omiti hovAcha ##SF## om iti ha uvAcha vyaj~nAsiShTeti || 2 || ##SF## vyaj~nAsiShTa iti mantra 3 ##[V.I.3]## atha hainamasurA Uchur ##SF## atha ha enam asurAs Uchur bravItu no bhavAniti | ##SF## bravItu nas bhavAn iti tebhyo haitadevAkSharamuvAcha ##SF## tebhyas ha etad eva akSharam uvAcha da iti ##SF## das iti vyaj~nAsiShTA3 iti | ##SF## vyaj~nAsiShTa iti vyaj~nAsiShmeti hochur ##SF## vyaj~nAsiShma iti ha Uchur dayadhvamiti na Atthety ##SF## dayadhvam iti nas Attha iti omiti hovAcha ##SF## om iti ha uvAcha vyaj~nAsiShTeti | ##SF## vyaj~nAsiShTa iti tadetadevaiShA daivI vAganuvadati stanayitnur ##SF## tad etad eva eShA daivI vAk anuvadati stanayitnus da da da iti ##SF## dadadas iti dAmyata datta dayadhvamiti | ##SF## damyata datta dayadhvam iti tadetattraya{\m+} shikShed ##SF## tad etad trayam shikShet dama.n ##SF## damam dAna.n ##SF## dAnam dayAmiti || 3 || iti dvitIyaM brAhmaNam || ##SF## dayAm iti tR^itIyaM brAhmaNam . ##[V.Ii.1]## eSha prajApatiryaddhR^idayam ##SF## eSha prajApatis yad dhR^idayam etadbrahmaitatsarvam | ##SF## etad brahma etad sarvam tadetattryakShara{\m+} ##SF## tad etad tryakSharam hR^idayamiti | ##SF## hR^idayam iti hR^i ityekamakSharam ##SF## hR^is iti ekam akSharam abhiharantyasmai svAshchAnye cha ##SF## abhiharanti asmai svAs cha anye cha ya evaM veda | ##SF## yas evam veda da ityekamakSharam ##SF## das iti ekam akSharam dadatyasmai svAshchAnye cha ##SF## dadanti dadati asmai svAs cha anye cha ya evaM veda | ##SF## yas evam veda yamityekamakSharam ##SF## yam iti ekam akSharam eti svargaM loka.n ##SF## eti svargam lokam ya evaM veda || 1 || iti tR^itIyaM brAhmaNam || ##SF## yas evam veda chaturthaM brAhmaNam . ##[V.iv.1]## tadvai tad ##SF## tad vai tad etadeva tadAsa ##SF## etad eva tad Asa satyameva | ##SF## satyam eva sa yo haitaM mahadyakShaM prathamajaM veda ##SF## sa yas ha evam mahat yakSham prathamajam veda satyaM brahmeti ##SF## satyam brahma iti jayatImA{\m+}llokA~n ##SF## jayati imAn lokAn jita innvasAvasad ##SF## jitas id nu asau asat ya evametanmahadyakShaM prathamajaM veda ##SF## yas evam etad mahat yakSham prathamajam veda satyaM brahmeti ##SF## satyam brahma iti satya{\m+} hyeva brahma || 1 || iti caturthaM brAhmaNam .. ##SF## satyam hi eva brahma pa~nchamaM brAhmaNam . mantra 1 ##[v.V.1]## apa evedamagra Asus ##SF## apas eva idam agre Asur tA ApaH satyamasR^ijanta ##SF## tAs Apas satyam asR^ijanta satyaM brahma ##SF## satyam brahma brahma prajApatim ##SF## brahma prajApatim prajApatirdevA{\m+}s ##SF## prajApatis devAn te devAH satyamevopAsate ##SF## te devAs satyam iti eva upAsate tadetattryakShara{\m+} ##SF## tad etad tryakSharam satyamiti | ##SF## satyam satiyam iti sa ityekamakSharam ##SF## sa iti ekam akSharam tItyekamakSharam ##SF## ti iti ekam akSharam yamityekamakSharam | ##SF## am yam iti ekam akSharam prathamottame akShare satyam ##SF## prathamottame akShare satyam madhyato.anR^itam tadetadanR^itamubhayataH satyena parigR^ihIta{\m+} ##SF## madhyatas anR^itam tad etad anR^itam.h##k add. mark 1 ## ubhayatas satyena parigR^ihItam satyabhUyameva bhavati | ##SF## satyabhUyam eva bhavati nainaMvidvA{\m+}samanR^ita{\m+} hinasti || 1 || ##SF## na evaMvidvA{\m+}sam anR^itam hinasti mantra 2 ##[V.v.2]## tadyattatsatyamasau sa Adityo | ##SF## tad yad tad satyam asau sas Adityas ya eSha etasminmaNDale puruSho yashchAyaM dakShiNe.akShan puruShas ##SF## yas eShas etasmin maNDale puruShas yas.hcha ayam dakShiNe akShan puruShaH tAvetAvanyo.anyasminpratiShThitau ##SF## tau etau anyas anyasmin pratiShThitau rashmibhireSho.asminpratiShThitaH ##SF## rashmibhis eShas asmin pratiShThitas prANairayamamuShmin ##SF## prANais ayam amuShmin sa yadotkramiShyanbhavati ##SF## sa yadA utkramiShyan bhavati shuddhamevaitanmaNDalaM pashyati ##SF## shuddham eva etad maNDalam pashyati nainamete rashmayaH pratyAyanti || 2 || ##SF## na enam ete rashmayas pratyAyanti mantra 3 ##[V.v.3]## ya eSha etasminmaNDale puruShas ##SF## yas eShas etasmin maNDale puruShaH tasya bhUriti shira ##SF## tasya bhUs iti shiras eka{\m+} shira ##SF## ekam shiras ekametadakSharaM ##SF## ekam etad akSharam bhuva iti bAhU ##SF## bhuvas iti bAhU dvau bAhU ##SF## dvau bAhU dve ete akShare ##SF## dve ete akShare svariti pratiShThA ##SF## svariti pratiShThA dve pratiShThe dve ete akShare | ##SF## dve pratiShThe dve ete akShare tasyopaniShadahariti | ##SF## tasya upaniShad ahariti hanti pApmAnaM jahAti cha ##SF## hanti pApmAnam jahAti cha ya evaM veda || 3 || ##SF## yas evam veda mantra 4 ##[V.v.4]## yo.ayaM dakShiNe.akShanpuruShas ##SF## atha##k OM. ##yas ayam dakShiNe akShan puruShaH tasya bhUriti shiraH ##SF## tasya bhUs iti shiras eka{\m+} shira ##SF## ekam shiras ekametadakSharam ##SF## ekam etad akSharam bhuva iti bAhU ##SF## bhuvas iti bAhU dvau bAhU ##SF## dvau bAhU dve ete akShare ##SF## dve ete akShare svariti pratiShThA ##SF## svariti pratiShThA dve pratiShThe ##SF## dve pratiShThe dve ete akShare | ##SF## dve ete akShare tasyopaniShadahamiti | ##SF## tasya upaniShad aham iti hanti pApmAnaM jahAti cha ##SF## hanti pApmAnam jahAti cha ya evaM veda || 4 || iti paj~nchamaM brAhmaNam .. ##SF## yas evam veda ShaShThaM brAhmaNam.h ##[V.vi.1]## manomayo.ayaM puruSho ##SF## manomayas ayam puruShas bhAHsatyas ##SF## bhAHsatyaH tasminnantarhR^idaye yathA vrIhirvA yavo vA ##SF## tasmin antarhR^idaye yathA vrIhis vA yavas vA evam ayam antarAtman puruShas.h##k OM. ##evam sa eSha sarvasya sarvasyeshAnaH ##SF## sa eSha sarvasya sarvasya IshAnas sarvasyAdhipatiH ##SF## sarvasya adhipatis sarvamidaM prashAsti yadidaM ki~ncha || 1 || iti ShaShThaM brAhmaNam || ##SF## sarvam idam prashAsti yad idam ki~ncha saptamaM brAhmaNam . ##[V.vI.1]## vidyud brahmetyAhur ##SF## vidyut brahma iti Ahur vidAnAdvidyud ##SF## vidAnAd vidyut vidyatyenaM pApmano ##SF## vidyati enam pApmanas ya evaM veda ##SF## yas evam veda vidyudbrahmeti | ##SF## vidyut brahma iti vidyuddhyeva brahma || 1 || iti saptamaM brAhmaNam || ##SF## vidyut dhi eva brahma aShTamaM brAhmaNam . ##[V.vIi.1]## vAchaM dhenumupAsIta | ##SF## vAcham dhenum upAsIta tasyAshchatvAraH stanAH ##SF## tasyAs chatvAras stanAs svAhAkAro vaShaTkAro hantakAraH svadhAkAras ##SF## svAhAkAras vaShaTkAras hantakAras svadhAkAraH tasyai dvau stanau devA upajIvanti ##SF## tasyai dvau stanau devAs upajIvanti svAhAkAraM cha vaShaTkAraM cha ##SF## svAhAkAram cha vaShaTkAram cha hantakAraM manuShyAH ##SF## hantakAram manuShyAs svadhAkAraM pitaraH | ##SF## svadhAkAram pitaras tasyAH prANa R^iShabho ##SF## tasyAs prANas R^iShabhas mano vatsaH || 1 || ityaShTamaM brAhmaNam || ##SF## manas vatsas navamaM brAhmaNam . ##[V.ix.1]## ayamAgnirvaishvAnaro yo.ayamantaH puruShe ##SF## ayam Agnis vaishvAnaras yas ayam antar puruShe yenedamannaM pachyate yadidamadyate | ##SF## yena idam annam pachyate yad idam adyate tasyaiSha ghoSho bhavati ##SF## tasya eSha ghoShas bhavati yametatkarNAvapidhAya shR^iNoti | ##SF## yam etad karNau apidhAya shR^iNoti sa yadotkramiShyanbhavati ##SF## sa yadA utkramiShyan bhavati nainaM ghoSha{\m+} shR^iNoti || 1 || iti navamaM brAhmaNam || ##SF## na enam ghoSham shR^iNoti dashamaM brAhmaNam . ##[V.x.1]## yadA vai puruSho.asmAllokAtpraiti ##SF## yadA vai puruShas asmAd lokAd praiti sa vAyumAgachChati ##SF## sa vAyum AgachChati tasmai sa tatra vijihIte yathA rathachakrasya kha.n ##SF## tasmai sa tatra vijihIte yathA rathachakrasya kham tena sa Urdhva Akramate | ##SF## tena sas Urdhvas Akramate sa AdityamAgachChati ##SF## sas Adityam AgachChati tasmai sa tatra vijihIte yathAlambarasya kham ##SF## tasmai sa tatra vijihIte yathA aDambarasya alambarasya kham tena sa Urdhva Akramate | ##SF## tena sas Urdhvas Akramate sa chandramasamAgachChati ##SF## sa chandramasam AgachChati tasmai sa tatra vijihIte yathA dundubheH kham ##SF## tasmai sa tatra vijihIte yathA dundubhes kham tena sa Urdhva Akramate | ##SF## tena sas Urdhvas Akramate sa lokamAgachChatyashokamahimam ##SF## sa lokam AgachChati ashokam ahimam tasminvasati shAshvatIH samAH || 1 || iti dashamaM brAhmaNam || ##SF## tasmin vasati shAshvatIs samAs ekAdashaM brAhmaNam . ##[V.xi.1]## etadvai paramaM tapo yadvyAhitastapyate ##SF## etad vai paramam tapas yad vyAhitas tapyate parama{\m+} haiva lokaM jayati ##SF## paramam ha eva lokam jayati ya evaM vedaitadvai paramaM tapo yaM pretamaraNya{\m+} haranti ##SF## yas evam veda etad vai paramam tapas yam pretam araNyam haranti parama{\m+} haiva lokaM jayati ##SF## paramam ha eva lokam jayati ya evaM vedaitadvai paramaM tapo yaM pretamagnAvabhyAdadhati ##SF## yas evam veda etad vai paramam tapas yam pretam agnau abhyAdadhati parama{\m+} haiva lokaM jayati ##SF## paramam ha eva lokam jayati ya evaM veda || 11 || iti ekAdashaM brAhmaNam || ##SF## yas evam veda dvAdashaM brAhmaNam . ##[V.xI.1]## annaM brahmetyeka Ahus ##SF## annam brahma iti eke Ahur tanna tathA ##SF## tad na tathA pUyati vA annamR^ite prANAt ##SF## pUyati vai annam R^ite prANAd prANo brahmetyeka Ahus ##SF## prANas brahma iti eke Ahur tanna tathA ##SF## tad na tathA shuShyati vai prANa R^ite.annAd ##SF## shuShyati vai praNas R^ite annAd ete ha tveva devate ##SF## ete ha tu eva devate ekadhAbhUyaM bhUtvA ##SF## ekadhAbhUyam bhUtvA paramatAM gachChatas ##SF## paramatAm gachChataH taddha smA.a.aha prAtR^idaH pitaram ##SF## tad dha sma Aha prAtR^idas pitaram ki{\m+} svidevaivaM viduShe sAdhu kuryAm ##SF## kim svid eva evaMviduShe sAdhu kuryAm kimevAsmA asAdhu kuryAmiti | ##SF## kim eva asmai asAdhu kuryAm iti sa ha smAha pANinA ##SF## sa ha sma Aha pANinA mA ##SF## mA prAtR^ida ##SF## prAtR^ida kastvenayorekadhAbhUyaM bhUtvA paramatAM gachChatIti | ##SF## kas tu enayos ekadhAbhUyam bhUtvA paramatAm gachChati iti tasmA u haitaduvAcha ##SF## tasmai u ha etad uvAcha vIty ##SF## vi iti annaM vai vi ##SF## annam vai vi anne hImAni sarvANi bhUtAni viShTAni | ##SF## anne hi imAni sarvANi bhUtAni viShTAni ramiti ##SF## ram iti prANo vai raM ##SF## prANas vai ram prANe hImAni sarvANi bhUtAni ramante | ##SF## prANe hi imAni sarvANi bhUtAni ratAni ramante sarvANi ha vA asmin bhUtAni vishanti ##SF## sarvANi ha vai asmin bhUtAni vishanti sarvANi bhUtAni ramante ##SF## sarvANi bhUtAni ramante ya evaM veda || 12 || iti dvAdashaM brAhmaNam || ##SF## yas evam veda trayodashaM brAhmaNam mantra 1 ##[V.xIi.1]## uktham ##SF## uktham prANo vA uktham ##SF## prANas vai uktham prANo hIda{\m+} sarvamutthApayaty ##SF## prANas hi idam sarvam utthApayati uddhAsmA dhasmAdukthavidvIrastiShThaty ##SF## ud dha asmai asmAd ukthavid vIras tiShThati ukthasya sAyujya{\m+} salokatAM jayati ##SF## ukthasya sAyujyam salokatAm jayati ya evaM veda || 1 || ##SF## yas evam veda mantra 2 ##[V.xIi.2]## yajuH ##SF## yajus prANo vai yajuH ##SF## prANas vai yajus prANe hImAni sarvANi bhUtAni yujyante | ##SF## prANe hi imAni sarvANi bhUtAni yujyante yujyante hAsmai sarvANi bhUtAni shraiShThyAya ##SF## yujyante ha asmai sarvANi bhUtAni shraiShThyAya yajuShaH sAyujya{\m+} salokatAM jayati ##SF## yajuShas sAyujyam salokatAm jayati ya evaM veda || 2 || ##SF## yas evam veda mantra 3 ##[V.xIi.3]## sAma ##SF## sAma prANo vai sAma ##SF## prANas vai sAma prANe hImAni sarvANi bhUtAni samya~nchi | ##SF## prANe hi imAni sarvANi bhUtAni samya~nchi samya~nchi hAsmai sarvANi bhUtAni shraiShThyAya kalpante ##SF## samya~nchi ha asmai sarvANi bhUtAni shraiShThyAya kalpante sAmnaH sAyujya{\m+} salokatAM jayati ##SF## sAmnas sAyujyam salokatAm jayati ya evaM veda || 3 || ##SF## yas evam veda mantra 4 ##[V.xIi.4]## kShatram ##SF## kShatram prANo vai kShatram ##SF## prANas vai kShatram prANo hi vai kShatram ##SF## prANas hi vai kShatram trAyate hainaM prANaH kShaNitoH | ##SF## trAyate ha enam prANas kShaNitos pra kShatramatramapnoti ##SF## pra kShatram atram atram apnoti kShatrasya sAyujya{\m+} salokatAM jayati ##SF## kShatrasya sAyujyam salokatAm jayati ya evaM veda || 4 || iti trayodashaM brAhmaNam || ##SF## yas evam veda chaturdashaM brAhmaNam . mantra 1 ##[V.xiv.1]## bhUmirantarikShaM dyaurityaShTAvakSharANy ##SF## bhUmis antarikSham dyaus iti aShTau {} akSharANi aShTAkShara{\m+} ha vA ekaM gAyatryai padam ##SF## aShTAkSharam ha vai ekam gAyatryai padam etadu haivAsyA etat ##SF## etad u ha eva asyAs etad sa yAvadeShu triShu lokeShu ##SF## sa yAvat eShu triShu lokeShu tAvaddha jayati yo.asyA etadevaM padaM veda || 1 || ##SF## tAvat dha jayati yas asyAs etad evam padam veda mantra 2 ##[V.xiv.2]## R^icho yajU{\m+}Shi sAmAnItyaShTAvakSharANy ##SF## R^ichas yajUShi sAmAni iti aShTau akSharANi aShTAkShara{\m+} ha vA ekaM gAyatryai padam.h| ##SF## aShTAkSharam ha vai ekam gAyatryai padam etadu haivAsyA etat ##SF## etad u ha eva asyAs etad sa yAvatIyaM trayI vidyA ##SF## sa yAvatI iyam trayI vidyA tAvaddha jayati ##SF## tAvat dha jayati yo.asyA etadevaM padaM veda || 2 || ##SF## yas asyAs etad evam padam veda mantra 3 ##[V.xiv.3]## prANo.apAno vyAna ityaShTAvakSharANi ##SF## prANas apAnas vyAnas iti aShTau akSharANi aShTAkShara{\m+} ha vA ekaM gAyatryai padam ##SF## aShTAkSharam ha vai ekam gAyatryai padam etadu haivAsyA etat ##SF## etad u ha eva asyAs etad sa yAvadidaM prANi ##SF## sa yAvat idam prANi tAvaddha jayati ##SF## tAvat dha jayati yo.asyA etadevaM padaM veda ##SF## yas asyAs etad evam padam veda athAsyA etadeva turIyaM darshataM padaM parorajA ya eSha tapati ##SF## atha asyAs etad eva turIyam darshatam padam parorajAs yas eSha tapati yadvai chaturthaM tatturIyam ##SF## yad vai chaturtham tad turIyam darshataM padamiti ##SF## darshatam padam iti dadR^isha iva hyeSha ##SF## dadR^ishe iva hi eShas parorajA iti ##SF## parorajAs iti sarvamu hyevaiSha raja uparyupari tapaty ##SF## sarvam u hi eva eSha rajas uparyupari tapati eva{\m+} haiva shriyA yashasA tapati ##SF## evam ha eva shriyA yashasA tapati yo.asyA etadevaM padaM veda || 3 || ##SF## yas asyAs etad evam padam veda mantra 4 ##[V.xiv.4]## saiShA gAyatryetasmi{\m+}sturIye darshate pade parorajasi pratiShThitA ##SF## sA eShA gAyatrI etasmin turIye darshate pade parorajasi pratiShThitA tadvai tatsatye pratiShThitaM ##SF## tad vai tad satye pratiShThitA pratiShThitam chakShurvai satyam ##SF## chakShus vai satyam chakShurhi vai satyam ##SF## chakShus hi vai satyam tasmAdyadidAnIM dvau vivadamAnAveyAtAm ##SF## tasmAd yad idAnIm dvau vivadamAnau eyAtam aham adarsham ##SF## aham adrAkSham adarsham ahamashrauShamiti ##SF## aham ashrauSham iti ya eva evaM brUyAd ##SF## yas eva evam brUyAt aham adarshamiti ##SF## aham adrAkSham adarsham iti tasmA eva shraddadhyAma | ##SF## tasmai eva shraddadhyAt shraddadhyAma tadvai tatsatyaM bale pratiShThitam ##SF## tad vai tad satyam bale pratiShThitam prANo vai balam ##SF## prANas vai balam tatprANe pratiShThitam ##SF## tad prANe pratiShThitam tasmAdAhur ##SF## tasmAd Ahur bala{\m+} satyAdogIya ity ##SF## balam satyAd ojIyas iti evaM veShA gAyatryadhyAtmaM pratiShThitA | ##SF## evam u eShA gAyatrI adhyAtmam pratiShThitA sA haiShA gayA{\m+}statre ##SF## sA ha eShA gayAn tatre prANA vai gayAs ##SF## prANAs vai gayAH tatprANA{\m+}statre ##SF## tad prANAs tatre tadyadgayA{\m+}statre ##SF## tad yad gayAn tatre tasmAd gAyatrI nAma | ##SF## tasmAd gAyatrI nAma sa yAmevAmU{\m+} sAvitrImanvAhaiShaiva sA | ##SF## sa yAm eva amUm.h##k add. mark 1 ## sAvitrIm anvAha eShA eva sA sa yasmA anvAha ##SF## sa yasmai anvAha tasya prANA{\m+}strAyate || 4 || ##SF## tasya prANAs trAyate mantra 5 ##[V.xiv.5]## tA{\m+} haitAmeke sAvitrImanuShTubhamanvAhur ##SF## tAm ha##k add. mark 1 ## etAm eke sAvitrIm anuShTubham anvAhur vAganuShTub ##SF## vAk anuShTub etadvAchamanubrUma iti | ##SF## etad vAcham anubrUmas iti na tathA kuryAd ##SF## na tathA kuryAt gAyatrImevAnubrUyAd | ##SF## gAyatrIm eva##k add. mark 1 ## sAvitrIm anubrUyAt yadi ha vA apyevaMvidbahviva pratigR^ihNAti ##SF## yadi ha vai api##k add. mark 1 ## evaMvid bahu iva pratigR^ihNAti na haiva tadgAyatryA ekaM chana padaM prati || 5 || ##SF## na ha eva tad gAyatryai ekam chana padam prati mantra 6 ##[V.xiv.6]## sa ya imA{\m+}strIMllokAnpUrNAnpratigR^ihNIyAt ##SF## sa yas imAn trIn lokAn pUrNAn pratigR^ihNIyAt so.asyA etatprathamaM padamApnuyAd.h| ##SF## sas asyAs etad prathamam padam ApnuyAt atha yAvatIyaM trayI vidyA ##SF## atha yAvatI iyam trayI vidyA yastAvatpratigR^ihNIyAt ##SF## yas tAvat pratigR^ihNIyAt so.a.asyA etaddvitIyaM padamApnuyAd ##SF## sas asyAs etad dvitIyam padam ApnuyAt atha yAvadidaM prANi ##SF## atha yAvat idam prANi yastAvatpratigR^ihNIyAt ##SF## yas tAvat pratigR^ihNIyAt so.asyA etattR^itIyaM padamApnuyAd ##SF## sas asyAs etad tR^itIyam padam ApnuyAt athAsyA etadeva turIyaM darshataM padam ##SF## atha asyAs etad eva turIyam darshatam padam parorajA ya eSha tapati ##SF## parorajAs yas eSha tapati naiva kena chanApyam ##SF## na eva kena chanA.a.apyam kuta u etAvatpratigR^ihNIyAt || 6 || ##SF## kutas u etAvat pratigR^ihNIyAd mantra 7 ##[V.xiv.7]## tasyA upasthAnam ##SF## tasyai upasthAnam gAyatry ##SF## gAyatri asyekapadI dvipadI tripadI chatuShpady ##SF## asi ekapadI dvipadI tripadI chatuShpadi apadasi ##SF## apad asi na hi padyase | ##SF## na hi padyase namaste turIyAya darshatAya padAya parorajase ##SF## namas te turIyAya darshatAya padAya parorajase .asAvado mA prApaditi ##SF## asau adas mA prApat iti yaM dviShyAd ##SF## yam dviShyAt asAvasmai kAmo mA samR^iddhIti vA ##SF## asau asmai kAmas mA samardhi iti vA na haivAsmai sa kAmaH samR^iddhyate yasmA evamupatiShThate ##SF## na ha eva asmai sa kAmas samR^idhyate yasmai evam upatiShThate .ahamadaH prApamiti vA || 7 || ##SF## aham adas prApam iti vA mantra 8 ##[V.xiv.8]## etaddha vai tajjanako vaideho buDilamAshvatarAshvimuvAcha ##SF## etad dha vai tad janakas vaidehas buDhilam AshvatarAshvim uvAcha yannu ho tadgAyatrIvidabrUthA ##SF## yad nu ha u tad gAyatrIvid abrUthAs atha katha{\m+} hastI bhUto vahasIti | ##SF## atha katham hastI bhUtas vahasi iti mukha{\m+} hyasyAH ##SF## mukham hi asyAs samrAN ##SF## samrAT na vidAM chakAreti hovAcha | ##SF## na vidAm chakara iti ha uvAcha tasyA agnireva mukham ##SF## tasyai Agnis eva mukham yadi ha vA api bahvivAgnAvabhyAdadhati ##SF## yadi ha vai api bahu iva Agnau abhyAdadhati sarvameva tatsandahaty ##SF## sarvam eva tad sandahati eva{\m+} haivaivaMvid ##SF## evam ha eva evaMvid yadyapi bahviva pApaM kurute ##SF## yadi api bahu iva pApam karoti kurute sarvameva tatsampsAya shuddhaH pUto.ajaro.amR^itaH sambhavati || 8 || iti chaturdashaM brAhmaNam || ##SF## sarvam eva tad sampsAya shuddhas pUtas ajaras amR^itas sambhavati pa~nchadashaM brAhmaNam . ##[V.xv.1]## hiraNmayena pAtreNa ##SF## hiraNmayena pAtreNa satyasyApihitaM mukham | ##SF## satyasya apihitam mukham tattvam ##SF## tad tvam pUShann ##SF## pUShan apAvR^iNu ##SF## apAvR^iNu satyadharmAya dR^iShTaye | ##SF## satyadharmAya dR^iShTaye pUShann ##SF## pUShan ekarShe ##SF## ekarShe yama ##SF## yama sUrya ##SF## sUrya prAjApatya ##SF## prAjApatya vyUha rashmIn | ##SF## vyUha rashmIn samUha tejo ##SF## samUha tejas yatte rUpa.n ##SF## yad te rUpam kalyANatama.n ##SF## kalyANatamam tatte pashyAmi | ##SF## tad te pashyAmi yo.asAvasau puruShaH ##SF## yas asau asau puruShas so.ahamasmi | ##SF## sas aham asmi vAyuranilamamR^itam ##SF## vAyus anilam amR^itam athedaM bhasmAnta{\m+} sharIram | ##SF## atha idam bhasmAntam sharIram AUM3 krato ##SF## kratas smara ##SF## smara kR^ita{\m+} smara ##SF## kR^itam smara krato ##SF## kratas smara ##SF## smara kR^ita{\m+} smara | ##SF## kR^itam smara agne ##SF## agne naya supathA rAye.asmAn ##SF## naya supathA rAye asmAn vishvAni ##SF## vishvAni deva ##SF## deva vayunAni vidvAn.h| ##SF## vayunAni vidvAn yuyodhyasmajjuhurANameno ##SF## yuyodhi asmad juhUrANam enas bhUyiShThAM te nama uktiM vidhema || 1 || iti pa~nchadashaM brAhmaNam || ##SF## bhUyiShThAm te namaHuktim vidhema || iti bR^ihadAraNyakopaniShadi pa~nchamo.adhyAyaH || atha ShaShTho.adhyAyaH . prathamaM brAhmaNam mantra 1 ##[VI.1.1]## AUM yo ha vai jyeShThaM cha shreShThaM cha veda ##SF## yas ha vai jyeShTham cha shreShTham cha veda jyeShThashcha shreShThashcha svAnAM bhavati | ##SF## jyeShThas cha shreShThas cha svAnAm bhavati prANo vai jyeShThashcha shreShThashcha | ##SF## prANas vai jyeShThas cha shreShThas cha jyeShThashcha shreShThashcha svAnAM bhavaty ##SF## jyeShThas cha shreShThas cha svAnAm bhavati api cha yeShAM bubhUShati ##SF## api cha yeShAm bubhUShati ya evaM veda || 1 || ##SF## yas evam veda mantra 2 ##[VI.i.2]## yo ha vai vasiShThAM veda ##SF## yas ha vai vasiShThAm veda vasiShThaH svAnAM bhavati | ##SF## vasiShThas svAnAm bhavati vAgvai vasiShThA | ##SF## vAk vai vasiShThA vasiShThaH svAnAM bhavatyapi cha yeShAM bubhUShati , ##SF## vasiShThas svAnAm bhavati##k add. mark 1 ## api cha yeShAm bubhUShati ya evaM veda || 2 || ##SF## yas evam veda mantra 3 ##[VI.i.3]## yo ha vai pratiShThAM veda ##SF## yas ha vai pratiShThAm veda pratitiShThati same ##SF## pratitiShThati same pratitiShThati durge | ##SF## pratitiShThati durge chakShurvai pratiShThA ##SF## chakShus vai pratiShThA chakShuShA hi same cha durge cha pratitiShThati | ##SF## chakShuShA hi same cha durge cha pratitiShThati pratitiShThati same ##SF## pratitiShThati same pratitiShThati durge ##SF## pratitiShThati durge ya evaM veda || 3 || ##SF## yas evam veda mantra 4 ##[VI.i.4]## yo ha vai sampadaM veda ##SF## yas ha vai sampadam veda sa{\m+} hAsmai padyate ##SF## sam ha asmai padyate yaM kAmaM kAmayate | ##SF## yam kAmam kAmayate shrotraM vai sampach ##SF## shrotram vai sampad Chrotre hIme sarve vedA abhisampannAH | ##SF## shrotre hi ime sarve vedAs abhisampannAs sa{\m+} hAsmai padyate ##SF## sam ha asmai padyate yaM kAmaM kAmayate ##SF## yam kAmam kAmayate ya evaM veda || 4 || ##SF## yas evam veda mantra 5 ##[VI.i.5]## yo ha vA AyatanaM vedA.a.ayatana{\m+} svAnAM bhavati ##SF## yas ha vai Ayatanam veda Ayatanam svAnAm bhavati AyatanaM janAnAm | ##SF## ayatanam janAnAm mano vA Ayatanam ##SF## manas vai Ayatanam Ayatana{\m+} svAnAM bhavaty ##SF## ayatanam svAnAm bhavati AyatanaM janAnAm ##SF## ayatanam janAnAm ya evaM veda || 5 || ##SF## yas evam veda mantra 6 ##[VI.i.6]## yo ha vai prajAtiM veda ##SF## yas ha vai prajAtim veda prajAyate ha prajayA pashubhI ##SF## prajAyate ha prajayA pashubhis reto vai prajAtiH | ##SF## retas vai prajAtis prajAyate ha prajayA pashubhir ##SF## prajAyate##k add. mark 1 ## ha prajayA pashubhis ya evaM veda || 6 || ##SF## yas evam veda mantra 7 ##[VI.i.7]## te heme prANA ##SF## te ha ime prANAs aha{\m+}shreyase vivadamAnA ##SF## aha{\m+}shreyase vivadamAnAs brahma jagmustaddhochuH ##SF## brahma jagmur.h##k add. mark 1 ## tad dha Uchur ko no vasiShTha iti | ##SF## kas nas vasiShThas iti taddhovAcha ##sN ####editio una indicha et####k add. mark 1 ## tad dha uvAcha yasminva utkrAnta ida{\m+} sharIraM pApIyo manyate ##SF## yasmin vas utkrAnte idam sharIram pApiyas manyate sa vo vasiShTha iti || 7 || ##SF## sa vas vasiShThas iti mantra 8 ##[vi.I.8]## vAgghochchakrAma | ##SF## vAk dha uchchakrAma sA saMvatsaraM proShyA.A.AgatyovAcha ##SF## sA saMvatsaram proShya Agatya uvAcha kathamashakata madR^ite jIvitumiti | ##SF## katham ashakata mad R^ite jIvitum iti te hochuR ##SF## te ha Uchur yathA.akalA ##SF## yathA kaDAs kalAs avadanto vAchA ##SF## avadantas vAchA prANantaH prANena ##SF## prANantas prANena pashyantashchakShuShA ##SF## pashyantas chakShuShA shR^iNvantaH shrotreNa ##SF## shR^iNvantas shrotreNa vidvA{\m+}so manasA ##SF## vidvA{\m+}sas manasA prajAyamAnA retasaivamajIviShmeti | ##SF## prajAyamAnAs retasA evam ajIviShma iti pravivesha ha vAk || 8 || ##SF## pravivesha ha vAk mantra 9 ##[VI.i.9]## chakShurhochchakrAma | ##SF## chakShus ha uchchakrAma tatsaMvatsaraM proShyA.a.agatyovAcha ##SF## tad saMvatsaram proShya Agatya uvAcha kathamashakata madR^ite jIvitumiti | ##SF## katham ashakata mad R^ite jIvitum iti te hochur ##SF## te ha Uchur yathAndhA ##SF## yathA andhAs apashyantashchakShuShA ##SF## apashyantas chakShuShA prANantaH prANena ##SF## prANantas prANena vadanto vAchA ##SF## vadantas vAchA shR^iNvantaH shrotreNa ##SF## shR^iNvantas shrotreNa vidvA{\m+}so manasA ##SF## vidvA{\m+}sas manasA prajAyamAnA retasaivamajIviShmeti | ##SF## prajAyamAnAs retasA evam ajIviShma iti pravivesha ha chakShuH || 9 || ##SF## pravivesha ha chakShus mantra 10 ##[VI.i.10]## shrotra{\m+} hochchakrAma | ##SF## shrotram ha uchchakrAma tatsaMvatsaraM proShyA.a.agatyovAcha ##SF## tad saMvatsaram proShya Agatya uvAcha kathamashakata madR^ite jIvitumiti | ##SF## katham ashakata mad R^ite jIvitum iti te hochur ##SF## te ha Uchur yathA badhirA ##SF## yathA badhirAs ashR^iNvantaH shrotreNa ##SF## ashR^iNvantas shrotreNa prANantaH prANena ##SF## prANantas prANena vadanto vAchA ##SF## vadantas vAchA pashyantashchakShuShA ##SF## pashyantas chakShuShA vidvA{\m+}so manasA ##SF## vidvA{\m+}sas manasA prajAyamAnA retasaivamajIviShmeti | ##SF## prajAyamAnAs retasA evam ajIviShma iti pravivesha ha shrotram || 10 || ##SF## pravivesha ha shrotram mantra 11 ##[VI.i.11]## mano hochchakrAma | ##SF## manas ha uchchakrAma tatsaMvatsaraM proShyA.a.agatyovAcha ##SF## tad saMvatsaram proShya Agatya uvAcha kathamashakata madR^ite jIvitumiti | ##SF## katham ashakata mad R^ite jIvitum iti te hochur ##SF## te ha Uchur yathA mugdhA ##SF## yathA mugdhAs avidvA{\m+}so manasA ##SF## avidvA{\m+}sas manasA prANantaH prANena ##SF## prANantas prANena vadanto vAchA ##SF## vadantas vAchA pashyantashchakShuShA ##SF## pashyantas chakShuShA shR^iNvantaH shrotreNa ##SF## shR^iNvantas shrotreNa prajAyamAnA retasaivamajIviShmeti | ##SF## prajAyamAnAs retasA evam ajIviShma iti pravivesha ha manaH || 11 || ##SF## pravivesha ha manas mantra 12 ##[VI.i.12]## reto hochchakrAma | ##SF## retas ha uchchakrAma tatsaMvatsaraM proShyA.a.agatyovAcha ##SF## tad saMvatsaram proShya Agatya uvAcha kathamashakata madR^ite jIvitumiti | ##SF## katham ashakata mad R^ite jIvitum iti te hochur ##SF## te ha Uchur yathA klIbA ##SF## yathA klIbAs aprajAyamAnA retasA ##SF## aprajAyamAnAs retAsA prANantaH prANena ##SF## prANantas prANena vadanto vAchA ##SF## vadantas vAchA pashyantashchakShuShA ##SF## pashyantas chakShuShA shR^iNvantaH shrotreNa ##SF## shR^iNvantas shrotreNa vidvA{\m+}so manasaivamajIviShmeti | ##SF## vidvA{\m+}sas manasA evam ajIviShma iti pravivesha ha retaH || 12 || ##SF## pravivesha ha retas mantra 13 ##[VI.i.13]## atha ha prANa utkramiShyan ##SF## atha ha prANas utkramiShyan yathA mahAsuhayaH saindhavaH paDvIshasha~NkUnsaMvR^ihed ##SF## yathA mahAsuhayas saindhavas paDvIshaSha~NkhUn saMvR^ihet eva{\m+} haivemAnprANAnsaMvavarha | ##SF## evam ha eva imAn prANAn saMvavarha te hochur ##SF## te ha Uchur mA ##SF## mA bhagava ##SF## bhagavas utkramIr ##SF## utkramIs na vai shakShyAmastvadR^ite jIvitumiti | ##SF## na vai shakShyAmas tvad R^ite jIvitum iti tasyo me baliM kuruteti ##SF## tasya u me balim kuruta iti tatheti || 13 || ##SF## tathA iti mantra 14 ##[VI.i.14]## sA ha vAguvAcha ##SF## sA ha vAk uvAcha yadvA ahaM vasiShThA.asmi ##SF## yad vai aham vasiShThA asmi tvaM tadvasiShTho.asIti | ##SF## tvam tad vasiShThas asi iti yad vA ahaM pratiShThAsmi ##SF## yad vai aham pratiShThA asmi tvaM tatpratiShTho.asIti chakShur ##SF## tvam tat pratiShThas {} asi iti yadvA aha{\m+} sampadasmi ##SF## shrotram k in fine yad vai aham sampad asmi tvaM tat sampadasIti shrotram | ##SF## tvam tad sampad asi iti yad vA ahamAyatanamasmi ##SF## yad vai aham Ayatanam asmi tvaM tadAyatanamasIti mano ##SF## tvam tad Ayatanam asi iti yadvA ahaM prajAtirasmi ##SF## yad vai aham prajAtis asmi tvaM tat prajAtirasIti retas ##SF## tvam tad prajAtis asi iti tasyo me kimannam ##SF## tasya u me kim annam kiM vAsa iti | ##SF## kim vAsas iti yadidaM ki~nchA.a.ashvabhya ##SF## yad idam ki~ncha A shvabhyas A kR^imibhya ##SF## a krimibhyas kR^imibhyas A kITapata~Ngebhyas ##SF## a kITapata~NgebhyaH tatte.annam ##SF## tad te annam Apo vAsa iti | ##SF## apas vAsas iti na ha vA asyAnannaM jagdhaM bhavati ##SF## na ha vai asya anannam jagdham bhavati nAnannaM pratigR^ihItaM ya evametadanasyAnnaM veda | ##SF## na anannam pratigR^ihItam yas evam etad anasya annam veda tad vidvA{\m+}saH shrotriyA ashiShyanta AchAmanty ##SF## tad vidvA{\m+}sas shrotriyAs ashiShyantas AchAmanti ashitvA.a.achAmanty ##SF## ashitvA AchAmanti etameva tadanamanagnaM kurvanto manyante || 14 || iti prathamaM brAhmaNam || ##SF## etam eva tad annam anagnam kurvantas manyante dvitIyaM brAhmaN mantra 1 ##[VI.I.1]## shvetaketurha vA AruNeyaH pa~nchAlAnAM pariShadamAjagAma | ##SF## hvetaketus ha##k OM. ##vai aruNeyas panchAlAnAm pariShadam AjagAma sa AjagAma jaivaliM pravAhaNaM parichArayamANam | ##SF## sas AjagAma jaivalam pravAhaNam parichArayamANam tamudIkShyAbhyuvAda ##SF## tam udIkShya abhyuvAda kumArA3 iti | ##SF## kumAra iti sa bhoH 3 iti pratishushrAva ##SF## sa bhos iti pratishushrAva anushiShTo.anvasi pitrety ##SF## anushiShTas nu asi pitrA iti omiti hovAcha || 1 || ##SF## om iti ha uvAcha mantra 2 ##[VI.I.2]## vettha yathemAH prajAH prayatyo vipratipadyantA3 iti | ##SF## vettha yathA imAs prajAs prayatyas vipratipadyante iti neti hovAcha | ##SF## na iti ha uvAcha vettho yathemaM lokaM punarApadyantA3 iti | ##SF## vettha vettha u yathA imam lokam punarApadyante iti neti haivovAcha | ##SF## na iti ha eva uvAcha vettho yathA.asau loka evaM bahubhiH punaHpunaH prayadbhirna sampUryatA3 iti ##SF## vettha vettha u yathA asau lokas evam bahubhis punaH punar prayadbhis na sampUryate iti neti haivovAcha | ##SF## na iti ha eva uvAcha vettho yatithyAmAhutyA{\m+} hutAyAmApaH puruShavAcho bhUtvA samutthAya vadantI3 iti | ##SF## vettha vettha u yatithyAm AhutyAm hutAyAm Apas puruShavAchas bhUtvA samutthAya vadanti iti neti haivovAcha | ##SF## na iti ha eva uvAcha vettho devayAnasya vA pathaH pratipadaM pitR^iyANasya vA ##SF## vettha u devayAnasya vA pathas pratipadam pitR^iyANasya vA yatkR^itvA devayAnaM vA panthAnaM pratipadyante pitR^iyANaM vA ##SF## yad kR^itvA devayAnam vA panthAnam pratipadyante pitR^iyANam vA .api hi na R^iShervachaH shrutam ##SF## api hi nas R^iShes vachas shrutam dve sR^itI ashR^iNavaM pitR^iNAm ##SF## dve sR^itI ashR^iNavam pitrNAm ahaM devAnAmuta martyAnAm ##SF## aham devAnAm uta martyAnAm tAbhyAmidaM vishvamejatsameti ##SF## tAbhyAm idam vishvam ejat sameti yadantarA pitaraM mAtaraM cheti | ##SF## yad antarA pitaram mAtaram cha iti nAhamata ekaM chana vedeti hovAcha || 2 || ##SF## na aham atas ekam chana veda iti ha uvAcha mantra 3 ##[VI.I.3]## athainaM vasatyopamantrayAM chakre ##SF## atha ha##k OM. ##enam vasatyA upamantrayAm chakre .anAdR^itya vasatiM kumAraH pradudrAva | ##SF## anAdR^itya vasatim kumAras pradudrAva sa AjagAma pitaram ##SF## sas AjagAma pitaram ta{\m+} hovAcheti vAva kila no bhavAnpurA.anushiShTAnavocha iti | ##SF## tam ha uvAcha iti vAva kila nas bhavAn purA anushiShTAn avochas iti katha{\m+}, ##SF## katham sumedha iti | ##SF## sumedhas iti pa~ncha mA prashnAnrAjanyabandhuraprAkShIt ##SF## pa~ncha mA prashnAn rAjanyabandhus aprAkShIt tato naika~nchana vedeti | ##SF## tatas na ekam chana veda iti ha uvAcha##k OM. ##ha uvAcha katame ta iti ##SF## katame te iti ima iti ha pratIkAnyudAjahAra || 3 || ##SF## ime iti ha pratIkAni udAjahAra mantra 4 ##[VI.I.4]## sa hovAcha ##SF## sa ha uvAcha tathA nastvam ##SF## tathA nas tvam tAta ##SF## tata jAnIthA yathA ##SF## jAnIthAs yathA yadahaM ki~ncha veda ##SF## yad aham ki~ncha veda sarvamahaM tattubhamavocham | ##SF## sarvam aham tad tubham avocham prehi tu ##SF## prehi tu tatra pratItya ##SF## tatra pratItya brahmacharyaM vatsyAva iti | ##SF## brahmacharyam vatsyAvas iti bhavAneva gachChatviti | ##SF## bhavAn eva gachChatu iti sa AjagAma gautamo yatra pravAhaNasya jaivalerAsa | ##SF## sas AjagAma gautamas yatra pravAhaNasya jaivales Asa tasmA AsanamAhR^ityodakamahArayAM chakArAtha hAsmA arghyaM chakAra | ##SF## tasmai Asanam ahArya##k## ahR^itya udakam AhArayAm chakAra atha ha asmai argham ##k ## arghyam chakAra ta{\m+} hovAcha ##SF## tam ha uvAcha varaM bhagavate gautamAya dadma iti || 4 || ##SF## varam bhavate##k bhagavate##gautamAya dadmas iti mantra 5 ##[VI.I.5]## sa hovAcha ##SF## sa ha uvAcha pratij~nAto ma eSha varo ##SF## pratij~natas me eSha varas yAM tu kumArasyAnte vAchamabhAShathAs ##SF## yAm tu kumArasya ante vAcham abhAShathAH tAM me brUhIti || 5 || ##SF## tAm me brUhi iti mantra 6 ##[VI.I.6]## sa hovAcha ##SF## sa ha uvAcha daiveShu vai ##SF## daiveShu vai gautama ##SF## gautama tadvareShu ##SF## tad vareShu mAnuShANAM brUhIti || 6 || ##SF## mAnuShANAm brUhi iti mantra 7 ##[VI.I.7]## sa hovAcha ##SF## sa ha uvAcha vij~nAyate hAsti hiraNyasyApAttaM goashvAnAM dAsInAM pravArANAM paridhAnasya ##SF## vij~nAyate ha asti hiraNyasya apAttam goashvAnAm dAsInAm pravArANAm paridhAnAnAm mA no bhavAnbahoranantasyAparyantasyAbhyavadAnyo bhUditi | ##SF## mA nas bhavAn bahos anantasya aparyantasya abhyavadAnyas bhUt iti sa vai ##SF## sa vai gautama ##SF## gautama tIrthenechChAsA ity ##SF## tIrthena ichChasai iti upaimyahaM bhavantamiti vAchA ha smaiva pUrva upayanti | ##SF## upaimi aham bhavantam iti vAchA ha sma eva pUrve upayanti sa hopAyanakIrtyovAsa || 7 || ##SF## sa ha upAyanakIrtau uvAcha sas upAyanakIrtyA uvAsa mantra 8 ##[VI.I.8]## sa hovAcha ##SF## tathA nastvam ##SF## tathA nas tvam gautama ##SF## gautama mA.aparAdhAstava cha pitAmahA ##SF## mA aparAdhAs aparAdhas tava cha pitAmahAs yatheyaM vidyetaH pUrvaM na kasmi{\m+}shchana brAhmaNa uvAsa ##SF## yathA iyam vidyA itas pUrvam na kasmin chana brAhmanas uvAsa tAM tvahaM tubhyaM vakShyAmi ##SF## tAm tu aham tubhyam vakShyAmi ko hi tvaivaM bruvantamarhati pratyAkhyAtumiti || 8 || ##SF## kas hi tvA evam bruvantam arhati pratyAkhyAtum iti mantra 9 ##[VI.I.9]## asau vai loko.agnir ##SF## asau vai lokas agnis gautama | ##SF## gautama tasyA.a.aditya eva samid ##SF## tasya Adityas eva samid rashmayo dhUmo ##SF## rashmayas dhUmas .ahararchir ##SF## ahararchis disho.a~NgArA ##SF## chandramAs dishas a~NgArAs avAntaradisho visphuli~NgAs ##SF## nakShatrANi avAntaradishas viShphuli~NgAH tasminnetasminnagnau devAH shraddhAM juhvati ##SF## tasmin etasmin agnau devAs shraddhAm juhvati tasyA Ahutyai somo rAjA sambhavati || 9 || ##SF## tasyai Ahutes somas rAjA sambhavati mantra 10 ##[VI.I.10]## parjanyo vA agnir ##SF## parjanyas vai agnis gautama | ##SF## gautama tasya saMvatsara eva samid ##SF## tasya saMvatsaras eva samid abhrANi dhUmo ##SF## abhrANi dhUmas vidyudarchir ##SF## vidyut archis ashanira~NgArA ##SF## ashanis a~NgArAs hrAdunayo visphuli~NgAs ##SF## hrAdunayas viShphuli~NgAH tasminnetasminnagnau devAH soma{\m+} rAjAnaM juhvati ##SF## tasmin etasmin agnau devAs somam.h##k add. mark 1 ## rAjAnam juhvati tasyA Ahutyai vR^iShTiH sambhavati || 10 || ##SF## tasyai Ahutes vR^iShTis sambhavati mantra 11 ##[VI.I.11]## ayaM vai loko.agnir ##SF## ayam vai lokas agnis gautama | ##SF## gautama tasya pR^ithivyeva samid ##SF## tasya pR^ithivI eva samid agnirdhUmo ##SF## vAyus agnis dhUmas rAtrirarchish ##SF## rAtris archiH chandramA a~NgArA ##SF## dishas chandramAs a~NgArAs nakShatrANi viShphuli~NgAs ##SF## avantaradishas.h##nakShatrANi##viShphuli~NgAH tasminnetasminnagnau devA vR^iShTiM juhvati ##SF## tasmin etasmin agnau devAs vR^iShTim juhvati tasyA AhutyA anna{\m+} sambhavati || 11 || ##SF## tasyai Ahutes annam sambhavati mantra 12 ##[VI.I.12]## puruSho vA agnir ##SF## puruShas vai agnis gautama | ##SF## gautama tasya vyAttameva samit ##SF## tasya vyAttam eva samit prANo dhUmo ##SF## prANas dhUmas vAgarchish ##SF## vAk archis chakShura~NgArAH ##SF## chakShus a~NgArAs shrotraM visphuli~NgAs ##SF## shrotram viShphuli~NgAH tasminnetasminnagnau devA annaM juhvati ##SF## tasmin etasmin agnau devAs annam juhvati tasyA Ahutyai retaH sambhavati || 12 || ##SF## tasyai Ahutes retas sambhavati mantra 13 ##[VI.I.13]## yoShA vA Agnir ##SF## yoShA vai Agnis gautama | ##SF## gautama tasyA upastha eva samil ##SF## tasyai upasthas eva samid lomAni dhUmo ##SF## lomAni dhUmas yonirarchir ##SF## yonis archis yadantaH karoti ##SF## yad antar karoti te.a~NgArA ##SF## te a~NgArAs abhinandA visphuli~NgAs ##SF## abhinandA viShphuli~NgAH tasminnetasminnagnau devA reto juhvati ##SF## tasmin etasmin agnau devAs retas juhvati tasyA Ahutyai puruShaH sambhavati | ##SF## tasyai Ahutes puruShas sambhavati sa jIvati yAvajjIvaty ##SF## sa jIvati yAvat jIvati atha yadA mriyate | 13 || ##SF## atha yadA mriyate mantra 14 ##[VI.I.14]## athainamagnaye haranti | ##SF## atha enam agnaye haranti tasyAgnirevAgnirbhavati ##SF## tasya agnis eva agnis bhavati samitsamid ##SF## samid samid dhUmo dhUmo ##SF## dhUmas dhUmas .archirarchir ##SF## archis archis a~NgArA a~NgArA ##SF## a~NgArAs a~NgArAs visphuli~NgA visphuli~NgAs ##SF## viShphuli~NgAs viShphuli~NgAH tasminnetasminnagnau devAH puruShaM juhvati ##SF## tasmin etasmin agnau devAs puruSham juhvati tasyA Ahutyai puruSho bhAsvaravarNaH sambhavati || 14 || ##SF## tasyai Ahutes puruShas bhAsvaravarNas sambhavati mantra 15 ##[VI.I.15]## te ya evametadvidur ##SF## te ye evam etad viduH ye chAmI araNye shraddhA{\m+} satyamupAsate ##SF## ye cha amI araNye shraddhAm satyam upAsate te.archirabhisambhavanty ##SF## te archis abhisambhavanti archiSho.aho ##SF## archiShas ahaH .ahna ApUryamANapakSham ##SF## ahnas ApUryamANapakSham ApUryamANapakShAdyAnShaNmAsAnuda~N~NAditya eti ##SF## apUryamANapakShAd yAn ShaT mAsAn uda~N Adityas eti mAsebhyo devalokam ##SF## mAsebhyas devalokam devalokAdAdityam ##SF## devalokAd Adityam AdityAdvaidyutam ##SF## AdityAd vaidyutam tAnvaidyutAnpuruSho mAnasa etya brahmalokAn gamayati ##SF## tAn vaidyutAd vaidyutAn puruShas mAnasas etya brahmalokAn gamayati te teShu brahmalokeShu parAH parAvato vasanti | ##SF## te teShu brahmalokeShu parAs parAvatas vasanti teShAM na punarAvR^ittiH | ##SF## teShAm iha##k OM## na punarAvR^ittis asti##k OM## mantra 16 ##[VI.I.16]## atha ye yaj~nena dAnena tapasA lokA~njayanti ##SF## atha ye yaj~nena dAnena tapasA lokam lokAn jayanti te dhUmamabhisambhavanti ##SF## te dhUmam abhisambhavanti dhUmAdrAtri{\m+}, ##SF## dhUmAd rAtrim rAtrerapakShIyamANapakSham ##SF## rAtres apakShIyamANapakSham apakShIyamANapakShAdyAnShaNmAsAndakShiNAditya eti ##SF## apakShIyamANapakShAd yAn ShaT mAsAn dakShiNA Adityas eti mAsebhyaH pitR^ilokam ##SF## mAsebhyas pitR^ilokam pitR^ilokAchchandram ##SF## pitR^ilokAd chandram te chandraM prApyAnnaM bhavanti ##SF## te chandram prApya annam bhavanti tA{\m+}statra devA yathA soma{\m+} rAjAnam ##SF## tAn tatra devAs yathA somam rAjAnam ApyAyasva ##SF## apyAyasva apakShIyasvety ##SF## apakShIyasva iti evamenA{\m+}statra bhakShayanti | ##SF## evam enAn tatra bhakShayanti teShAM yadA tatparyavaity ##SF## teShAm yadA tad paryavaiti athemamevA.a.akAshamabhiniShpadyante ##SF## atha imam eva AkAsham abhiniShpadyante AkAshAdvAyum ##SF## akAshAd vAyum vAyorvR^iShTim ##SF## vAyos vR^iShTim vR^iShTeH pR^ithivIm ##SF## vR^iShTes pR^ithivIm te pR^ithivIM prApyAnnaM bhavanti ##SF## te pR^ithivIm prApya annam bhavanti te punaH puruShAgnau hUyante ##SF####k add. mark 1 ## te punar puruShAgnau hUyante tato yoShAgnau jAyante ##SF## tatas yoShAgnau jAyante te lokAnpratyuthAyinasta evamevAnuparivartante ##SF## lokAnratyuthAyinas te evam eva anuparivartante .atha ya etau panthAnau na vidus ##SF## atha yas etau panthAnau na vidur te kITAH ##SF## te kITAs pata~NgA ##SF## pata~NgAs yadidaM dandashUkam || 16 || iti dvitIyaM brAhmaNam || ##SF## yad idam dandashUkam tR^itIyaM brAhmaNam mantra 1 ##[VI.Ii.1]## sa yaH kAmayate ##SF## sa yas kAmayate mahatprApnuyAmity ##SF## mahat prApnuyAm iti udagayana ApUryamANapakShasya puNyAhe ##SF## udagayane apUryamANapakShe apUryamANapakShasya puNyAhe dvAdashAhamupasadvratI bhUtvaudumbare ka{\m+}se chamase vA sarvauShadhaM phalAnIti sambhR^itya ##SF## dvAdashAham upasadvratI bhUtvA audumbare ka{\m+}se chamase vA sarvauShadham phalAni iti sambhR^itya parisamuhya ##SF## parisamuhya parilipyAgnimupasamAdhAya paristIryA.a.avR^itA.a.ajya{\m+} sa{\m+}skR^itya ##SF## parilipya agnim upasamAdhAya##k add. mark 1 ## paristIrya avR^itA Ajyam sa{\m+}skR^itya pu{\m+}sA nakShatreNa mantha{\m+} sannIya ##SF## pu{\m+}sA nakShatreNa mantham sannIya juhoti | ##SF## juhoti yAvanto devAstvayi ##SF## yAvantas devAs tvayi jAtavedas ##SF## jAtavedaH tirya~ncho ghnanti puruShasya kAmAn ##SF## tirya~nchas ghnanti puruShasya kAmAn tebhyo.ahaM bhAgadheyaM juhomi ##SF## tebhyas aham bhAgadheyam juhomi te mA tR^iptAH sarvaiH kAmaistarpayantu ##SF## te mA tR^iptAs.h##k add. mark 1 ## sarvais kAmais tarpayantu svAhA | ##SF## svAhA yA tirashchI nipadyate ##SF## yA tirashchI nipadyase .ahaM vidharaNI iti ##SF## aham vidharaNI iti tAM tvA ghR^itasya dhArayA ##SF## tAm tvA ghR^itasya dhArayA yaje sa{\m+}rAdhanImaha{\m+} | ##SF## yaje sa{\m+}rAdhanIm aham svAhA || 1 || ##SF## svAhA mantra 2 ##[VI.Ii.2]## jyeShThAya svAhA ##SF## jyeShThAya svAhA shreShThAya svAhety ##SF## shreShThAya svAhA iti agnau hutvA ##SF## agnau hutvA manthe sa{\m+}sravamavanayati | ##SF## manthe sa{\m+}sravam avanayati prANAya svAhA ##SF## prANAya svAhA vasiShThAyai svAhety ##SF## vasiShThAyai svAhA iti agnau hutvA ##SF## agnau hutvA manthe sa{\m+}sravamavanayati | ##SF## manthe sa{\m+}sravam avanayati vAche svAhA ##SF## vAche svAhA pratiShThAyai svAhety ##SF## pratiShThAyai svAhA iti agnau hutvA ##SF## agnau hutvA manthe sa{\m+}sravamavanayati | ##SF## manthe sa{\m+}sravam avanayati chakShuShe svAhA ##SF## chakShuShe svAhA sampade svAheti ##SF## sampade svAhA iti agnau hutvA ##SF## agnau hutvA manthe sa{\m+}sravamavanayati | ##SF## manthe sa{\m+}sravam avanayati shrotrAya svAhA.a.ayatanAya svAhety ##SF## shrotrAya svAhA AyatanAya svAhA iti agnau hutvA ##SF## agnau hutvA manthe sa{\m+}sravamavanayati | ##SF## manthe sa{\m+}sravam avanayati manase svAhA ##SF## manase svAhA prajAtyai svAhety ##SF## prajAtyai svAhA iti agnau hutvA ##SF## agnau hutvA manthe sa{\m+}sravamavanayati | ##SF## manthe sa{\m+}sravam avanayati retase svAheti ##SF## retase svAhA iti agnau hutvA ##SF## agnau hutvA manthe sa{\m+}sravamavanayati || 2 || ##SF## manthe sa{\m+}sravam avanayati mantra 3 ##[VI.Ii.3]## agnaye svAhety ##SF## agnaye svAhA iti agnau hutvA ##SF## agnau hutvA manthe sa{\m+}sravamavanayati | ##SF## manthe sa{\m+}sravam avanayati somAya svAhety ##SF## somAya svAhA iti agnau hutvA ##SF## agnau hutvA manthe sa{\m+}sravamavanayati | ##SF## manthe sa{\m+}sravam avanayati bhUH svAhety ##SF## bhUs svAhA iti agnau hutvA ##SF## agnau hutvA manthe sa{\m+}sravamavanayati | ##SF## manthe sa{\m+}sravam avanayati bhuvaH svAhety ##SF## bhuvas svAhA iti agnau hutvA ##SF## agnau hutvA manthe sa{\m+}sravamavanayati | ##SF## manthe sa{\m+}sravam avanayati svaH svAhety ##SF## svar svAhA iti agnau hutvA ##SF## agnau hutvA manthe sa{\m+}sravamavanayati | ##SF## manthe sa{\m+}sravam avanayati bhUrbhuvaH svaH svAhety ##SF## bhUs bhuvas svar svAhA iti agnau hutvA ##SF## agnau hutvA manthe sa{\m+}sravamavanayati | ##SF## manthe sa{\m+}sravam avanayati brahmaNe svAhety ##SF## brahmaNe svAhA iti agnau hutvA ##SF## agnau hutvA manthe sa{\m+}sravamavanayati | ##SF## manthe sa{\m+}sravam avanayati kShatrAya svAhety ##SF## kShatrAya svAhA iti agnau hutvA ##SF## agnau hutvA manthe sa{\m+}sravamavanayati | ##SF## manthe sa{\m+}sravam avanayati bhUtAya svAhety ##SF## bhUtAya svAhA iti agnau hutvA ##SF## agnau hutvA manthe sa{\m+}sravamavanayati | ##SF## manthe sa{\m+}sravam avanayati bhaviShyate svAhety ##SF## bhaviShyate svAhA iti agnau hutvA ##SF## agnau hutvA manthe sa{\m+}sravamavanayati | ##SF## manthe sa{\m+}sravam avanayati vishvAya svAhety ##SF## vishvAya svAhA iti agnau hutvA ##SF## agnau hutvA manthe sa{\m+}sravamavanayati | ##SF## manthe sa{\m+}sravam avanayati sarvAya svAhety ##SF## sarvAya svAhA iti agnau hutvA ##SF## agnau hutvA manthe sa{\m+}sravamavanayati | ##SF## manthe sa{\m+}sravam avanayati prajApataye svAhety ##SF## prajApataye svAhA iti agnau hutvA ##SF## agnau hutvA manthe sa{\m+}sravamavanayati || 3 || ##SF## manthe sa{\m+}sravam avanayati mantra 4 ##[VI.I.4]## athainamabhimR^ishati ##SF## atha enam abhimR^ishati bhramadasi ##SF## bhram bhramat asi jvaladasi ##SF## jvalat asi pUrNamasi ##SF## pUrNam asi prastabdhamasy ##SF## prastabdham asi ekasabhamasi ##SF## ekasabham asi hi~NkR^itamasi ##SF## hi~NkR^itam asi hi~NkriyamANamasy ##SF## hi~NkriyamAnam asi udgIthamasy ##SF## udgItham asi udgIyamAnamasi ##SF## udgIyamAnam asi shrAvitamasi ##SF## shrAvitam asi pratyAshrAvitamasy ##SF## pratyAshrAvitam asi ardre sandIptamasi ##SF## ardre sandIptam asi vibhUrasi ##SF## vibhUs asi prabhUrasy ##SF## prabhUs asi annamasi jyotirasi ##sN ####k variato ordineH ## annam asi jyotis asi nidhanamasi ##SF## nidhanam asi saMvargo.asIti || 4 || ##SF## saMvargas asi iti mantra 5 ##[VI.Ii.5]## athainamudyachChaty ##SF## atha enam udyachChati ama{\m+}sy ##SF## amas asi ama{\m+}si Ama{\m+} hi te mahi | ##SF## amam hi te mayi mahi sa hi rAjeshAno.adhipatiH ##SF## sa hi rAjA IshAnas adhipatis sa mA{\m+} rAjeshano.adhipatiM karotviti || 5 || ##SF## sa mAm rAjA Ishanas adhipatim karotu iti mantra 6 ##[Vi.Ii.6]## athainamAchAmati ##SF## atha enam AchAmati tatsaviturvareNyam | ##SF## tad shaviturvareNyam madhu vAtA R^itAyate ##SF## madhu vAtAs R^itAyate madhu kSharanti sindhavaH | ##SF## madhu kSharanti sindhavas mAdhvIrnaH santvoShadhIH | ##SF## mAdhvIs nas santu oShadhIs bhUH svAhA | ##SF## bhUs svAhA bhargo devasya dhImahi ##SF## bhargas devasya dhImahi madhu naktamutoShaso ##SF## madhu naktam uta uShasas madhumatpArthiva{\m+} rajaH | ##SF## madhumat pArthivam rajas madhu dyaurastu naH pitA | ##SF## madhu dyaus astu nas pitA bhuvaH svAhA | ##SF## bhuvas svAhA dhiyo yo naH prachodayAt | ##SF## dhiyas yas nas prachodayAt madhumAnno vanaspatir ##SF## madhumAn nas vanaspatis madhumA{\m+} astu sUryaH | ##SF## madhumAn astu sUryas mAdhvIrgAvo bhavantu naH | ##SF## mAdhvIs gavas bhavantu nas svaH svAheti | ##SF## svar svAhA iti sarvAM cha sAvitrImanvAha ##SF## sarvAm cha sAvitrIm anvAha sarvAshcha madhumatIr ##SF## sarvAs cha madhumatIs sarvAs cha vyAhR^itIs.h##k OM.##sarvAs ahameveda{\m+} sarvaM bhUyAsam | ##SF## aham eva idam sarvam bhUyAsam bhUrbhuvaH svaH svAhety ##SF## bhUs bhuvas svar svAhA iti antata Achamya ##SF## antatas Achamya pANI prakShAlya ##SF## prakShAlya pANI pANI prakShAlya jaghanenAgniM prAkShirAH saMvishati | ##SF## jaghanena agnim prAkShirAs saMvishati prAtarAdityamupatiShThate ##SF## prAtarAdityam upatiShThate dishAmekapuNDarIkamasi ##SF## dishAm ekapuNDarIkam asi ahaM manuShyANAmekapuNDarIkaM bhUyAsamiti | ##SF## aham manuShyANAm ekapuNDarIkam bhUyAsam iti yathetametya ##SF## yathA itam etya jaghanenAgnimAsIno va{\m+}shaM japati || 6 || ##SF## jaghanena agnim AsInas va{\m+}sham japati mantra 7 ##[VI.Ii.7]## ta{\m+} haitamUddAlaka AruNirvAjasaneyAya yAj~navalkyAyAntevAsina uktvovAchApi ya ena{\m+} shuShke sthANau niShi~nchej ##SF## tam ha etam UddAlakas AruNis vAjasaneyAya yAj~navalkyAya antevAsine uktvA uvAcha api yas enam shuShke sthANau niShi~nchet jAyera~nChAkhAH ##SF## jAyeran shAkhAs praroheyuH palAshAnIti || 7 || ##SF## praroheyur palAshAni iti mantra 8 ##[VI.Ii.8]## etamu haiva vAjasaneyo yAj~navalkyo madhukAya pai~NgyAyAntevAsina uktvovAchApi ya ena{\m+} shuShke sthANau niShi~nchej ##SF## etam u ha eva vAjasaneyas yAjnavalkyas madhukAya pai~NgyAya antevAsine uktvA uvAcha api yas enam shuShke sthANau niShi~nchet jAyera~nChAkhAH ##SF## jAyeran shAkhAs praroheyuH palAshAnIti || 8 || ##SF## praroheyur palAshAni iti mantra 9 ##[VI.Ii.9]## etamu haiva madhukaH pai~NgyashchUlAya bhAgavittaye.antevAsina uktvovAchApi ya ena{\m+} shuShke sthANau niShi~nchej ##SF## etam u ha eva madhukas pai~Ngyas cUDAya cUlAya bhAgavittaye antevAsine uktvA uvAcha api yas enam shuShke sthANau niShi~nchet jAyera~nChAkhAH ##SF## jAyeran shAkhAs praroheyuH palAshAnIti || 9 || ##SF## praroheyur palAshAni iti mantra 10 ##[VI.Ii.10]## etamu haiva cUlo bhAgavittirjAnakaya AyasthUNAyAntevAsina uktvovAchApi ya ena{\m+} shuShke sthANau niShi~nchej ##SF## etam u ha eva cUDas.h##k## cUlas bhAgavittis jAnakaye ayasthUNAya ##k ## ayaHsthUNAya antevAsine uktvA uvAcha api yas enam shuShke sthANau niShi~nchet jAyera~nChAkhAH ##SF## jAyeran shAkhAs praroheyuH palAshAnIti || 10 || ##SF## praroheyur palAshAni iti mantra 11 ##[VI.Ii.11]## etamu haiva jAnakirayasthUNaH satyakAmAya jAbAlAyAntevAsina uktvovAchApi ya ena{\m+} shuShke sthANau niShi~nchej ##SF## etam u ha eva jAnakis ayasthUNas ayaHsthUNas shatyakAmAya jAbAlAya antevAsine uktvA uvAcha api yas enam shuShke sthANau niShi~nchet jAyera~nChAkhAH ##SF## jAyeran shAkhAs praroheyuH palAshAnIti || 11 || ##SF## praroheyur palAshAni iti mantra 12 ##[VI.Ii.12]## etamu haiva satyakAmo jAbAlo.antevAsibhya uktvovAchApi ya ena{\m+} shuShke sthANau niShi~nchej ##SF## etam u ha eva shatyakAmas jAbAlas antevAsibhyas uktvA uvAcha api yas enam shuShke sthANau niShi~nchet jAyera~nChAkhAH ##SF## jAyeran shAkhAs praroheyuH palAshAnIti | ##SF## praroheyur palAshAni iti tametaM nAputrAya vA.anantevAsine vA brUyAt || 12 || ##SF## tam etam na aputrAya vA anantevAsine vA brUyAt mantra 13 ##[VI.Ii.13]## chaturaudumbaro bhavaty ##SF## chaturaudumbaras bhavati audumbaraH sruva ##SF## audumbaras sruvas audumbarashchamasa ##SF## audumbaras chamasas audumbara idhma ##SF## audumbaras idhmas audumbaryA upamanthanyau | ##SF## audumbaryAs upamanthanyau dasha grAmyANi dhAnyAni bhavanti ##SF## dasha grAmyANi dhAnyAni bhavanti vrIhiyavAstilamAShA aNupriya~Ngavo godhUmAshcha masUrAshcha khalvAshcha khalakulAshcha ##SF## vrIhiyavAs tilamAShAs aNupriya~Ngavas godhUmAs cha masUrAs cha khalvAs cha khalakulAs cha tAnpiShTAndadhani madhuni ghR^ita upasi~nchaty ##SF## tAn sArdham piShTvA dadhnA madhunA ghR^itena upasi~nchati tAn piShTAn dadhani madhuni ghR^ite upasi~nchati Ajyasya juhoti || 13 || iti tR^itIyaM brAhmaNam || ##SF## ajyasya juhoti chaturthaM brAhmaNam mantra 1 ##[VI.iv.1]## eShAM vai bhUtAnAM pR^ithivI rasaH ##SF## eShAm vai bhUtAnAm pR^ithivI rasas pR^ithivyA Apo ##SF## pR^ithivyAs Apas .apAmoShadhaya ##SF## apAm oShadhayas oShadhInAM puShpANi ##SF## oShadhInAm puShpANi puShpANAM phalAni ##SF## puShpANAm phalAni phalAnAM puruShaH ##SF## phalAnAm puruShas puruShasya retaH || 1 || ##SF## puruShasya retas mantra 2 ##[VI.iv.2]## sa ha prajApatirIkShA.nchakre ##SF## sa ha prajApatis IkShAm chakre hantAsmai pratiShThAM kalpayAnIti ##SF## hanta asmai pratiShThAm kalpayAni iti sa striya{\m+} sasR^ije | ##SF## sa striyam sasR^ije tA{\m+} sR^iShTvA.adha upAsta ##SF## tAm sR^iShTvA adhas upAsta tasmAtstriyamadha upAsIta ##SF## tasmAd striyam adhas upAsIta sa etaM prA~nchaM grAvANamAtmana eva samudapArayat ##SF## sa etam prA~ncham grAvANam Atmane eva samudapArayad tenainAmabhyasR^ijat || 2 || ##SF## tena enAm abhyasR^ijata mantra 3 ##[VI.iv.3]## tasyA vedirupastho ##SF## tasyAs vedis upasthas lomAni barhish ##SF## lomAni barhis charmAdhiShavaNe ##SF## charma adhiShavaNe samiddho madhyatastau muShkau | ##SF## samiddhas madhyatas tau muShkau sa yAvAnha vai vAjapeyena yajamAnasya loko bhavati ##SF## sa yAvAn ha vai vAjapeyena yajamanasya lokas bhavati tAvAnasya loko bhavati ##SF## tAvAn asya lokas bhavati ya evaM vidvAnadhopahAsaM charaty ##SF## yas evam vidvAn adhopahAsam charati AsA{\m+} strINA{\m+} sukR^itaM vR^i~Nkte ##SF## a sa a AsAm strINAm sukR^itam vR^i~Nkte .atha ya idamavidvAnadhopahAsaM charaty ##SF## atha yas idam avidvAnadhopahAsam charati A.asya striyaH sukR^itaM vR^i~njate || 3 || ##SF## a asya striyas sukR^itam vR^i~njate mantra 4 ##[VI.iv.4]## etaddha sma vai tadvidvAnuddAlaka AruNirAhaitaddha sma vai tadvidvAnnAko maudgalya Ahaitaddha sma vai tadvidvAn kumArahArita Aha ##SF## etad dha sma vai tad vidvAn UddAlakas Arunis Aha etad dha sma vai tad vidvAn nAkas maudgalyas Aha etad dha sma vai tad vidvAn kumArahAritas Aha bahavo maryA brAhmaNAyanA nirindriyA visukR^ito.asmAllokAtprayanti ##SF## bahavas maryAs brAhmanAyanAs nirindriyAs visukR^itas asmAd lokAd prayanti ya idamavidvA{\m+}so.adhopahAsaM charantIti | ##SF## ye idam avidvA{\m+}sas adhopahAsam charanti iti bahu vA ida{\m+} suptasya vA jAgrato vA retaH skandati || 4 || ##SF## bahu vai idam suptasya vA jAgratas vA retas skandati mantra 5 ##[VI.iv.5]## tadabhimR^ished ##SF## tad abhimR^ishet anu vA mantrayeta ##SF## anu vA mantrayeta yanme.adya retaH pR^ithivImaskAntsId ##SF## yad me adya retas pR^ithivIm askAntsIt yadoShadhIrapyasarad ##SF## yad oShadhIs api asarat yadapaH | ##SF## yad apas idamahaM tadreta Adade ##SF## idam aham tad retas Adade punarmAmaitvindriyam ##SF## punarmAm aitu indriyam punastejaH ##SF## punar tejas punarbhagaH | ##SF## punarbhagas punaragnirdhiShNyA ##SF## punaragnayas dhiShNyAs yathAsthAnaM kalpantAmity ##SF## yathAsthAnam kalpantAm iti anAmikA~NguShThAbhyAmAdAyAntareNa stanau vA bhruvau vA nimR^ijyAt || 5 || ##SF## anAmikA~NguShThAbhyAm AdAya antareNa stanau vA bhruvau vA nimR^ijyAt mantra 6 ##[VI.iv.6]## atha yadyudaka AtmAnaM pashyet ##SF## atha yadi udake AtmAnam pashyet tadabhimantrayeta ##SF## tad abhimantrayeta mayi teja indriyaM yasho draviNa{\m+} sukR^itamiti | ##SF## mayi tejas indriyam yashas draviNam sukR^itam iti shrIrha vA eShA strINAM yanmalodvAsAs ##SF## shrIs ha vai eShA strINAm yad malodvAsAH tasmAnmalodvAsasaM yashasvinImabhikramyopamantrayeta || 6 || ##SF## tasmAd malodvAsasam yashasvinIm abhikramya upamantrayeta mantra 7 ##[VI.iv.7]## sA chedasmai na dadyAt ##SF## sA ched asmai na dadyAt kAmamenAmavakriNIyAt ##SF## kAmam enAm apakriNIyAt avakriNIyAt sA chedasmai naiva dadyAt ##SF## sA ched asmai na eva dadyAt kAmamenAM yaShTyA vA pANinA vopahatyAtikrAmed ##SF## kAmam enAm yaShTyA vA pANinA vA upahatya atikrAmet indriyeNa te yashasA yasha Adada ##SF## indriyena te yashasA yashas Adade ity ##SF## iti ayashA eva bhavati || 7 || ##SF## ayashAs eva bhavati mantra 8 ##[VI.iv.8]## sA chedasmai dadyAd ##SF## sA ched asmai dadyAt indriyeNa te yashasA yasha AdadhAmIti ##SF## indriyeNa te yashasA yashas AdadhAmi iti yashasvinAveva bhavataH || 8 || ##SF## yashasvinau eva bhavataH mantra 9 ##[VI.iv.9]## sa yAmichChet ##SF## sa yAm ichChet kAmayeta meti ##SF## kAmayeta mA iti tasyAmarthaM niShThAya ##SF## tasyAm artham niShThApya {} niShThAya mukhena mukha{\m+} sandhAyopasthamasyA abhimR^ishya ##SF## mukhena mukham sandhAya upastham asyAs abhimR^ishya japed ##SF## japet a~NgAda~NgAtsambhavasi ##SF## a~NgAd a~NgAd sambhavasi hR^idayAdadhijAyase | ##SF## hR^idayAd adhijAyase sa tvama~NgakaShAyo.asi ##SF## sa tvam a~NgakaShAyas asi digdhaviddhamiva mAday ##SF## digdhaviddhAm iva mAdaya iti emAmamUM mayIti || 9 || ##SF## imAm amUm mayi iti mantra 10 ##[VI.iv.10]## atha yAmichChen ##SF## atha yAm ichChet na garbhaM dadhIteti ##SF## na garbham dadhIta iti tasyAmarthaM niShThAya ##SF## tasyAm artham niShThApya niShThAya mukhena mukha{\m+} sandhAyAbhiprANyApAnyAd ##SF## mukhena mukham sandhAya abhiprANya apAnyAt indriyeNa te retasA reta Adada ##SF## indriyeNa te retasA retas Adade ityaretA eva bhavati || 10 || ##SF## iti aretAs eva bhavati mantra 11 ##[VI.iv.11]## atha yAmichChed ##SF## atha yAm ichChet dadhIteti ##SF## garbham dadhIta iti tasyAmarthaM niShThAya ##SF## tasyAm artham niShThApya niShThAya mukhena mukha{\m+} sandhAyApAnyAbhiprANyAd ##SF## mukhena mukham sandhAya apAnya abhiprANyAt indriyeNa te retasA reta AdadhAmIti ##SF## indriyeNa te retasA retas AdadhAmi iti garbhiNyeva bhavati || 11 || ##SF## garbhiNI eva bhavati mantra 12 ##[VI.iv.12]## atha yasya jAyAyai jAraH syAt ##SF## atha yasya jAyAyai jAras syAt taM ched dviShyAd ##SF## tam ched dviShyAt AmapAtre.agnimupasamAdhAya ##SF## amapAtre agnim upasamAdhAya pratiloma{\m+} sharabarhistIrtvA ##SF## pratilomam sharabarhis stIrtvA tasminnetAH sharabhR^iShTIH pratilomAH sarpiShA.aktA juhuyAn ##SF## tasmin etAs sharabhR^iShTIs pratilomAs sarpiShA aktAs juhuyAt mama samiddhe.ahauShIH ##SF## mama samiddhe ahauShIs prANApAnau ta Adade ##SF## prANApAnau te Adade .asAviti | ##SF## asau iti mama samiddhe.ahauShIH ##SF## mama samiddhe ahauShIs putrapashU{\m+}sta Adade ##SF## putrapashUn te Adade .asAviti | ##SF## asau iti mama samiddhe.ahauShIr ##SF## mama samiddhe ahauShIs iShTAsukR^ite ta Adade ##SF## iShTAsukR^ite te Adade .asAviti | ##SF## asau iti mama samiddhe.ahauShIr ##SF## mama samiddhe ahauShIs AshAparAkAshau ta Adade ##SF## ashAparAkAshau te Adade .asAviti | ##SF## asau iti sa vA eSha nirindriyo visukR^ito.asmAllokAtpraiti ##SF## sa vai eSha nirindriyas visukR^itas asmAd lokAd praiti yamevaMvidbrAhmaNaH shapati | ##SF## yam evaMvid brAhmaNas shapati tasmAdevaMvitChrotriyasya dAreNa nopahAsamichChed ##SF## tasmAd evaMvitshrotriyasya dAreNa na upahAsam ichChet uta hyevaMvitparo bhavati || 12 || ##SF## uta hi evaMvid paras bhavati mantra 13 ##[VI.iv.13]## atha yasya jAyAmArtavaM vindet ##SF## atha yasya jAyAm Artavam vindet tryahaM ka{\m+}se na pibedahatavAsA ##SF## tryaham ka{\m+}se na pibet ahatavAsAs nainAM vR^iShalo ##SF## na enAm vR^iShalas na vR^iShalyupahanyAt apahanyAt ##SF## na vR^iShalI upahanyAt apahanyAd trirAtrAnta Aplutya vrIhInavaghAtayet || 13 || ##SF## trirAtrAnte aplUya aplutya vrIhIn avaghAtayed mantra 14 ##[VI.iv.14]## sa ya ichChet ##SF## sa yas ichChet putro me shuklo jAyeta ##SF## putras me gauras shuklas jAyeta vedamanubruvIta ##SF## vedam anubruvIta sarvamAyuriyAditi ##SF## sarvam Ayus iyAt iti kShIraudanaM pAchayitvA sarpiShmantamashnIyAtAm ##SF## kShIraudanam pAchayitvA sarpiShmantam ashnIyAtAm Ishvarau janayitavai || 14 || ##SF## Ishvarau janayitavai mantra 15 ##[VI.iv.15]## atha ya ichChet ##SF## atha yas ichChet putro me kapilaH pi~Ngalo jAyeta ##SF## putras me kapilas pi~Ngalas jAyeta dvau vedAvanubruvIta ##SF## dvau vedau anubruvIta sarvamAyuriyAditi ##SF## sarvam Ayus iyAt iti dadhyodanaM pAchayitvA sarpiShmantamashnIyAtAm ##SF## dadhyodanam pAchayitvA sarpiShmantam ashnIyAtAm Ishvarau janayitavai || 15 || ##SF## Ishvarau janayitavai mantra 16 ##[VI.iv.16]## atha ya ichChet ##SF## atha yas ichChet putro me shyAmo lohitAkSho jAyeta ##SF## putras me shyAmas lohitAkShas jAyeta trInvedAnanubruvIta ##SF## trIn vedAn anubruvIta sarvamAyuriyAdity ##SF## sarvam Ayus iyAt iti udaudanaM pAchayitvA sarpiShmantamashnIyAtAm ##SF## udaudanam pAchayitvA sarpiShmantam ashnIyAtAm Ishvarau janayitavai || 16 || ##SF## Ishvarau janayitavai mantra 17 ##[VI.iv.17]## atha ya ichChed ##SF## atha yas ichChet duhitA me paNDitA jAyeta ##SF## duhitA me paNDitA jAyeta sarvamAyuriyAditi ##SF## sarvam Ayus iyAt iti tilaudanaM pAchayitvA sarpiShmantamashnIyAtAm ##SF## tilaudanam pAchayitvA sarpiShmantam ashnIyAtAm Ishvarau janayitavai || 17 || ##SF## Ishvarau janayitavai mantra 18 ##[VI.iv.18]## atha ya ichChet ##SF## atha yas ichChet putro me paNDito vigItaH samiti~NgamaH shushrUShitAM vAchaM bhAShitA jAyeta ##SF## putras me paNDitas vijigIthas vigItas samiti~Ngamas shushrUShitAm vAcham bhAShitA jAyeta sarvAnvedAnanubruvIta ##SF## sarvAn vedAn anubruvIta sarvamAyuriyAditi ##SF## sarvam Ayus iyAt iti mA{\m+}saudanaM pAchayitvA sarpiShmantamashnIyAtAm ##SF## mA{\m+}saudanam pAchayitvA sarpiShmantam ashnIyAtAm Ishvarau janayitavai | ##SF## Ishvarau janayitavai aukSheNa vA.a.arShabheNa vA || 18 || ##SF## aukShNeNa aukSheNa vA ArShabheNa vA mantra 19 ##[VI.iv.19]## athAbhiprAtareva sthAlIpAkAvR^itA.a.ajya.n cheShTitvA ##SF## atha abhiprAtareva sthAlIpAkAvR^itA Ajyam cheShTitvA sthAlIpAkasyopaghAtaM juhoty ##SF## sthAlIpAkasya upaghAtam juhoti agnaye svAhA ##SF## agnaye svAhA .anumataye svAhA ##SF## anumataye svAhA devAya savitre satyaprasavAya svAheti ##SF## devAya shavitre satyaprasavAya svAha iti hutvoddhR^itya prAshnAti | ##SF## hutvA uddhR^itya prAshnAti prAshyetarasyAH prayachChati | ##SF## prAshya itarasyAs prayachChati prakShAlya pANI ##SF## prakShAlya pANI udapAtraM pUrayitvA ##SF## udapAtram pUrayitvA tenainAM trirabhyukShaty ##SF## tena enAm tris abhyukShati uttiShThAto ##SF## uttiShTha atas vishvAvaso ##SF## vishvAvaso .anyAmichCha prapUrvyA{\m+} ##SF## anyAm ichCha prapUrvyAm saM jAyAM patyA saheti || 19 || ##SF## sam jAyAm patyA saha {} iti mantra 20 ##[VI.iv.20]## athainAmabhipadyate ##SF## atha enAm abhipadyate .amo.ahamasmi ##SF## amas aham asmi sA tva{\m+} ##SF## sA tvam sA tvamasy ##SF## sA tvam asi amo.aha{\m+} ##SF## amas aham sAmAhamasmi ##SF## sAma aham asmi R^iktvam ##SF## R^ik tvam dyauraham ##SF## dyaus aham pR^ithivI tvam | ##SF## pR^ithivI tvam tAvehi sa{\m+}rabhAvahai ##SF## tau ehi sa{\m+}rabhAvahai saha reto dadhAvahai ##SF## saha retas dadhAvahai pu{\m+}se putrAya vittaya iti || 20 || ##SF## pu{\m+}se putrAya vittaye iti mantra 21 ##[VI.iv.21]## athAsyA UrU vihApayati ##SF## atha asyai UrU vihApayati vijihIthAM dyAvApR^ithivI iti | ##SF## vijihIthAm dyAvApR^ithivI iti tasyAmarthaM niShThAya ##SF## tasyAm artham niShThApya niShThAya mukhena mukha{\m+} sandhAya ##SF## mukhena mukham sandhAya trirenAmanulomAmanumArShTi ##SF## tris enAm anulomAm anumArShTi viShNuryoniM kalpayatu ##SF## viShNus yonim kalpayatu tvaShTA rUpANi pi{\m+}shatu ##SF## tvaShTA rUpANi piMshatu Asi~nchatu prajApatir ##SF## asi~nchatu prajApatis dhAtA garbhaM dadhAtu te | ##SF## dhAtA garbham dadhAtu te garbhaM dhehi ##SF## garbham dhehi sinIvAli ##SF## shinIvAli garbhaM dhehi ##SF## garbham dhehi pR^ithuShTuke | ##SF## pR^ithuShTuke garbhaM te Ashvinau devAv ##SF## garbham te Ashvinau devau AdhattAM puShkarasrajau || 21 || ##SF## adhattAm puShkarasrajau mantra 22 ##[VI.iv.22]## hiraNmayI araNI ##SF## hiraNyanI hiraNmayI araNI yAbhyAM nirmanthatAmAshvinau ##SF## yAbhyAm nirmanthatAm Ashvinau devau##k OM. ## taM te garbha{\m+} havAmahe ##SF## tam te garbham havAmahe dashame mAsi sUtaye | ##SF## dashame mAsi sUtave sUtaye yathA.agnigarbhA pR^ithivI ##SF## yathA agnigarbhA pR^ithivI yathA dyaurindreNa garbhiNI ##SF## yathA dyaus 9ndreNa garbhiNI vAyurdishAM yathA garbha ##SF## vAyus dishAm yathA garbhas evaM garbhaM dadhAmi te ##SF## evam garbham dadhAmi te .asAviti || 22 || ##SF## asau iti nAma gR^ihNAti##k OM. ##nAma mantra 23 ##[VI.iv.23]## soShyantImadbhirabhyukShati ##SF## soShyantIm adbhis abhyukShati yathA vAyuH puShkariNI{\m+} ##SF## yathA vAtas vAyus puShkariNIm sami~Ngayati sarvataH | ##SF## sami~Ngayati sarvatas evA te garbha ejatu ##SF## eva A te garbhas ejatu sahAvaitu jarAyuNA | ##SF## saha avaitu jarAyuNA indrasyAyaM vrajaH kR^itaH ##SF## 9ndrasya ayam vrajas kR^itas sArgalaH saparishrayaH | ##SF## sArgalas saparishrayaH tam ##SF## tam Indra ##SF## Indra nirjahi ##SF## nirjahi garbheNa sAvarA{\m+} saheti || 23 || ##SF## garbheNa sAvarAm saha iti mantra 24 ##[VI.iv.24]## jAte.agnimupasamAdhAyA~Nka AdhAya ##SF## jAte agnim upasamAdhAya a~Nke AdhAya ka{\m+}se pR^iShadAjya{\m+} sannIya ##SF## ka{\m+}se pR^iShadAjyam sannIya pR^iShadAjyasyopaghAtaM juhoty ##SF## pR^iShadAjyasya upaghAtam juhoti asminsahasraM puShyAsam ##SF## asmin sahasram puShyAsam edhamAnaH sve gR^ihe | ##SF## edhamAnas svagR^ihe sve gR^ihe asyopasandyAM mA chChaitsIt ##SF## asya upasadyAm upasandyAm mA ChaitsIt prajayA cha pashubhishcha ##SF## prajayA cha pashubhis cha svAhA | ##SF## svAhA mayi prANA{\m+}stvayi manasA juhomi ##SF## mayi prANAn tvayi manasA juhomi svAhA | ##SF## svAhA yat karmaNA.atyarIricham ##SF## yad karmaNA atyarIricham yadvA nyUnamihAkaram | ##SF## yad vA nyUnam iha akaram agniShTatsviShTakR^idvidvAn ##SF## agnis tad sviShTakR^it vidvAn sviShTa{\m+} suhutaM karotu naH ##SF## sviShTam suhutam karotu nas svAheti || 24 || ##SF## svAhA iti mantra 25 ##[VI.iv.25]## athAsya dakShiNaM karNamabhinidhAya ##SF## atha asya dakShiNam karNam abhinidhAya vAgvAgiti trir ##SF## vAk vAk iti tris atha ##SF## atha dadhi madhu ghR^ita{\m+} sannIyAnantarhitena jAtarUpeNa prAshayati | ##SF## dadhi madhu ghR^itam sannIya anantarhitena jAtarUpeNa prAshayati bhUste dadhAmi ##SF## bhUs te dadhAmi bhuvaste dadhAmi ##SF## bhuvas te dadhAmi svaste dadhAmi ##SF## svar te dadhAmi bhUrbhuvaH svaH sarvaM tvayi dadhAmIti || 25 || ##SF## bhUs bhuvas svar sarvam tvayi dadhAmi iti mantra 26 ##[VI.iv.26]## athAsya nAma karoti ##SF## atha asya nAma karoti vedo.asIti | ##SF## vedas asi iti tadasyaitadguhyameva nAma bhavati || 26 || ##SF## tad asya etad guhyam eva nAma bhavati mantra 27 ##[VI.iv.27]## athainaM mAtre pradAya stanaM prayachChati ##SF## atha enam mAtre pradAya stanam prayachChati yaste stanaH shashayo yo mayobhUr ##SF## yas te stanas shashayas yas mayobhUs yo ratnadhA vasuvidyaH sudatro ##SF## yas ratnadhA vasuvid yas sudatras yena vishvA puShyasi vAryANi ##SF## yena vishvA puShyasi vAryANi sarasvati ##SF## sharasvati tamiha dhAtave kariti || 27 || ##SF## tam iha dhAtave kar iti mantra 28 ##[VI.iv.28]## athAsya mAtaramabhimantrayate | ##SF## atha asya mAtaram abhimantrayate ilA.asi maitrAvaruNI ##SF## 9DA asi maitrAvaruNI vIre vIramajIjanat | ##SF## vIre vIram ajIjanathAs ajIjanat sA tvaM vIravatI bhava ##SF## sA tvam vIravatI bhava yA.asmAnvIravato.akaraditi | ##SF## yA asmAn vIravatas akarat iti taM vA etamAhur ##SF## tam vai etam Ahur atipitA batAbhUr ##SF## atipitA bata abhUs atipitAmaho batAbhUH | ##SF## atipitAmahas bata abhUs paramAM bata kAShThAM prApayachChriyA yashasA brahmavarchasena ##SF## paramAm bata kAShThAm prApa shriyA yashasA brahmavarchasena ya evaMvido brAhmaNasya putro jAyata iti || 28 || iti chaturthaM brAhmaNam || ##SF## yas evaMvidas brAhmaNasya putras jAyate iti pa~nchamaM brAhmaNam mantra 1 ##[VI.v.1]## atha va{\m+}shaH | ##SF## atha va{\m+}shas pautimAShIputraH kAtyAyanIputrAt ##SF## pautimAShIputras kAtyAyanIputrAd kAtyAyanIputro gautamIputrAd ##SF## kAtyAyanIputras gautamIputrAd gautamIputro bhAradvAjIputrAd ##SF## gautamIputras bhAradvAjIputrAd bhAradvAjIputraH pArAsharIputrAt ##SF## bhAradvAjIputras pArAsharIputrAd pArAsharIputra aupasvastIputrAd ##SF## pArAsharIputras AupasvastIputrAd aupasvastIputraH pArAsharIputrAt ##SF## aupasvastIputras pArAsharIputrAd pArAsharIputraH kAtyAyanIputrAt ##SF## pArAsharIputras kAtyAyanIputrAd kAtyAyanIputraH kaushikIputrAt ##SF## kAtyAyanIputras kaushikIputrAd kaushikIputra AlambIputrAchcha vaiyAghrapadIputrAchcha ##SF## kaushikIputras AlambIputrAd cha vaiyAghrapadIputrAd cha vaiyAghrapadIputraH kANvIputrAchcha kApIputrAchcha ##SF## vaiyAghrapadIputras kANvIputrAd cha kApIputrAd cha kApIputraH || 1 || ##SF## kApIputras mantra 2 ##[VI.v.2]## AtreyIputrAd ##SF## atreyIputrAd AtreyIputro gautamIputrAd ##SF## atreyIputras gautamIputrAd gautamIputro bhAradvAjIputrAd ##SF## gautamIputras bhAradvAjIputrAd bhAradvAjIputraH pArAsharIputrAt ##SF## bhAradvAjIputras pArAsharIputrAd pArAsharIputro vAtsIputrAd ##SF## pArAsharIputras vAtsIputrAd vAtsIputraH pArAsharIputrAt ##SF## vAtsIputras pArAsharIputrAd pArAsharIputro vArkAruNIputrAd ##SF## pArAsharIputras vArkArunIputrAd vArkAruNIputro vArkAruNIputrAd ##SF## vArkAruNIputras vArkAruNIputrAd vArkAruNIputra ArtabhAgIputrAd ##SF## vArkAruNIputras artabhAgIputrAd ArtabhAgIputraH shau~NgIputrAch ##SF## artabhAgIputras hau~NgIputrAd chau~NgIputraH sA~NkR^itIputrAt ##SF## hau~NgIputras shAnkR^itiputrAd sA~NkR^itIputra AlambAyanIputrAd ##SF## shA~NR^itiputras alambAyanIputrAd AlambAyanIputra AlambIputrAd ##SF## alambAyanIputras alambIputrAd AlambIputro jAyantIputrAj ##SF## alambIputras jAyantIputrAd jAyantIputro mANDUkAyanIputrAn ##SF## jAyantIputras mANDUkAyanIputrAd mANDUkAyanIputro mANDUkIputrAn ##SF## mANDUkAyanIputras mANDUkIputrAd mANDUkIputraH shANDilIputrAch ##SF## mANDUkIputras hANDilIputrAd ChANDilIputro rAthItarIputrAd ##SF## hANDilIputras rAthItarIputrAd rAthItarIputro bhAlukIputrAd ##SF## rAthItarIputras bhAlukIputrAd bhAlukIputraH krau~nchikIputrAbhyA.n ##SF## bhAlukIputras krau~nchikIputrAbhyAm krau~nchikIputrau vaidabhR^itIputrAd ##SF## krau~nchikIputrau vaidabhR^itIputrAd vaidabhR^itIputraH kArshakeyIputrAt ##SF## vaidabhR^itIputras kArshakeyIputrAd kArshakeyIputraH prAchInayogIputrAt ##SF## kArshakeyIputras prAchInayogIputrAd prAchInayogIputraH sA~njIvIputrAt ##SF## prAchInayogIputras sA~njIvIputrAd sA~njIvIputraH prAshnIputrAdAsurivAsinaH ##SF## sA~njIvIputras prAshnIputrAd asurivAsinas prAshnIputra AsurAyaNAd ##SF## prAshnIputras asurAyaNAd AsurAyaNa Asurer ##SF## asurAyaNas asures AsuriH || 2 || ##SF## asuris mantra 3 ##[VI.v.3]## yAj~navalkyAd ##SF## yAj~navalkyAd yAj~navalkya UddAlakAd ##SF## yAj~navalkyas UddAlakAd UddAlako.aruNAd ##SF## UddAlakas AruNAd aruNa upavesher ##SF## aruNas Upaveshes upaveshiH kushreH ##SF## Upaveshis kushres kushrirvAjashravaso ##SF## kushris vAjashravasas vAjashravA jIhvAvato bAdhyogAj ##SF## vAjashravAs jIhvAvatas bAdhyogAd jIhvAvAnbAdhyogo.asitAdvArShagaNAd ##SF## jIhvAvAn bAdhyogas AsitAd vArShagaNAd asito vArShagaNo haritAtkashyapAdd ##SF## asitas vArShagaNas haritAd kashyapAd haritaH kashyapaH shilpAtkashyapAch ##SF## haritas kashyapas hilpAt kashyapAd ChilpaH kashyapaH kashyapAnnaidhruveH ##SF## hilpas kashyapas kashyapAn naidhruves kashyapo naidhruvirvAcho ##SF## kashyapas naidhruvis vAchas vAgambhiNyAH ##SF## vAk AmbhiNyAs ambhiNyAdityAd ##SF## ambhiNI AdityAd AdityAnImAni shuklAni yajU{\m+}Shi vAjasaneyena yAj~navalkyenA.a.akhyayante || 3 || ##SF## AdityAni imAni shuklAni yajU{\m+}Shi vAjasaneyena yAj~navalkyena Akhyayante mantra 4 ##[VI.v.4]## samAnamA sA~njIvIputrAt ##SF## shamAnam A sA~njIvIputrAd sa~njivIputro mANDUkAyaner ##SF## sa~njivIputras mANDUkAyanes mANDUkAyanirmANDavyAn ##SF## mANDUkAyanis mANDavyAd mANDavyaH kautsAt ##SF## mANDavyas kautsAd kautso mAhitther ##SF## kautsas mAhitthes mAhitthirvAmakakShAyaNAd ##SF## mAhitthis vAmakakShAyaNAd vAmakakShAyaNaH shANDilyAch ##SF## vAmakakShAyaNas shANDilyAd ChANDilyo vAtsyAd ##SF## hANDilyas vAtsyAd vAtsyaH kushreH ##SF## vAtsyas kushres kushriryaj~navachaso rAjastambAyanAd ##SF## kushris yaj~navachasas rAjastambAyanAd yaj~navachA rAjastambAyanasturAtkAvaSheyAt ##SF## yaj~navachA rAjastambAyanas turAd kAvaSheyAd turaH kAvaSheyaH prajApateH ##SF## turas kAvaSheyas prajApates prajApatirbrahmaNo ##SF## prajApatis brahmaNas brahma svayambhu | ##SF## brahma svayambhu brahmaNe namaH || 4 || iti pa~nchamaM brAhmaNam || ##SF## brahmaNe namas iti bR^ihadAraNyakopaniShadi ShaShTho.adhyAyaH || iti vAjasaneyake bR^ihadAraNyakopaniShatsamAptA || ## Sunder Hattangadi The lines marked SF indicate Sandhi Free text, useful for a student. \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}