% Text title : Uttara-Gita % File name : uttaragiitaa.itx % Category : gItA, giitaa, vyAsa % Location : doc\_giitaa % Author : Vyasa % Transliterated by : Sunder Hattangadi % Proofread by : Sunder Hattangadi, PSA Easwaran % Latest update : December 30, 2022 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Uttara Gita ..}## \itxtitle{.. uttaragItA ..}##\endtitles ## \section{atha prathamo.adhyAyaH} (akhaNDaM sachchidAnandamavA~Nmanasagocharam | AtmAnamakhilAdhAramAshraye.abhIShTasiddhaye ||) arjuna uvAcha \- yadekaM niShkalaM brahma vyomAtItaM nira~njanam | apratarkyamavij~neyaM vinAshotpattivarjitam || 1|| kaivalyaM kevalaM shAntaM shuddhamatyantanirmalam | kAraNaM yoganirmuktaM hetusAdhanavarjitam || 2|| hR^idayAmbujamadhyasthaM j~nAnaj~neyasvarUpakam | tatkShaNAdeva muchyeta yajj~nAnAdbrUhi keshava || 3|| shrIbhagavAnuvAcha \- sAdhu pR^iShTaM mahAbAho buddhimAnasi pANDava yanmAM pR^ichChasi tattvArthamasheShaM pravadAmyaham || 4|| Atmamantrasya haMsasya parasparasamanvayAt | yogena gatakAmAnAM bhAvanA brahma chakShate || 5|| sharIriNAmajasyAntaM haMsatvaM pAradarshanam | haMso haMsAkSharaM chaitatkUTasthaM yattadakSharam | tadvidvAnakSharaM prApya jahyAnmaraNajanmanI || 6|| kAkImukhaM kakArAntamukArashchetanAkR^itiH | akArasya tu luptasya ko.arthaH sampratipadyate || 7|| gachChaMstiShThansadA kAlaM vAyusvIkaraNaM param | sarvakAlaprayogena sahasrAyurbhavennaraH || 8|| yAvatpashyetkhagAkAraM tadAkAraM vichintayet | khamadhye kuru chAtmAnamAtmamadhye cha khaM kuru | AtmAnaM khamayaM kR^itvA na ki~nchidapi chintayet || 9|| sthirabuddhirasammUDho brahmavidbrahmaNi sthitaH | bahirvyomasthitaM nityaM nAsAgre cha vyavasthitam | niShkalaM taM vijAnIyAchChvAso yatra layaM gataH || 10|| puTadvayavinirmukto vAyuryatra vilIyate | tatra saMsthaM manaH kR^itvA taM dhyAyetpArtha Ishvaram | 11 nirmalaM taM vijAnIyAtShaDUrmirahitaM shivam | prabhAshUnyaM manaHshUnyaM buddhishUnyaM nirAmayam | 12 sarvashUnyaM nirAbhAsaM samAdhistasya lakShaNam | trishUnyaM yo vijAnIyAtsa tu muchyeta bandhanAt | 13 svayamuchchalite dehe dehI nyastasamAdhinA | nishchalaM tadvijAnIyAtsamAdhisthasya lakShaNam | 14 amAtraM shabdarahitaM svaravya~njanavarjitam | bindunAdakalAtItaM yastaM veda sa vedavit | 15 prApte j~nAnena vij~nAne j~neye cha hR^idi saMsthite | labdhashAntipade dehe na yogo naiva dhAraNA | 16 yo vedAdau svaraH prokto vedAnte cha pratiShThitaH | tasya prakR^itilInasya yaH paraH sa maheshvaraH | 17 nAvArthI cha bhavettAvadyAvatpAraM na gachChati | uttIrNe cha saritpAre nAvayA kiM prayojanam || 18|| granthamabhyasya medhAvI j~nAnavij~nAnatatparaH | palAlamiva dhAnyArthI tyajedgranthamasheShataH || 19|| ulkAhasto yathA kashchiddravyamAlokya tAM tyajet | j~nAnena j~neyamAlokya pashchAjj~nAnaM parityajet || 20|| yathAmR^itena tR^iptasya payasA kiM prayojanam | evaM taM paramaM j~nAtvA vedairnAsti prayojanam || 21|| j~nAnAmR^itena tR^iptasya kR^itakR^ityasya yoginaH | na chAsti ki~nchitkartavyamasti chenna sa tattvavit || 22|| tailadhArAmivAchChinnaM dIrghaghaNTAninAdavat | avAchyaM praNavasyAgraM yastaM veda sa vedavit || 23|| AtmAnamaraNiM kR^itvA praNavaM chottarAraNim | dhyAnanirmathanAbhyAsAdevaM pashyennigUDhavat || 24|| tAdR^ishaM paramaM rUpaM smaretpArtha hyananyadhIH | vidhUmAgninibhaM devaM pashyedantyantanirmalam || 25|| dUrastho.api na dUrasthaH piNDasthaH piNDavarjitaH | vimalaH sarvadA dehI sarvavyApI nira~njanaH || 26|| kAyastho.api na kAyasthaH kAyastho.api na jAyate | kAyastho.api na bhu~njAnaH kAyastho.api na badhyate || 27|| (kAyastho.api na liptaH syAtkAyastho.api na bAdhyate |) tilamadhye yathA tailaM kShIramadhye yathA ghR^itam | puShpamadhye yathA gandhaH phalamadhye yathA rasaH | 28 tathA sarvagato dehI dehamadhye vyavasthitaH | manastho deshinAM devo manomadhye vyavasthitaH | kAShThAgnivatprakAsheta AkAshe vAyuvachcharet || 29|| manasthaM manamadhyasthaM madhyasthaM manavarjitam | manasA mana Alokya svayaM sidhyanti yoginaH || 30|| AkAshaM mAnasaM kR^itvA manaH kR^itvA nirAspadam | nishchalaM tadvijAnIyAtsamAdhisthasya lakShaNam || 31|| yogAmR^itarasaM pItvA vAyubhakShaH sadA sukhI | yamamabhyasyate nityaM samAdhirmR^ityunAshakR^it || 32|| UrdhvashUnyamadhaHshUnyaM madhyashUnyaM yadAtmakam | sarvashUnyaM sa Atmeti samAdhisthasya lakShaNam | shUnyabhAvitabhAvAtmA puNyapApaiH pramuchyate || 33|| arjuna uvAcha\- adR^ishye bhAvanA nAsti dR^ishyametadvinashyati | avarNamasvaraM brahma kathaM dhyAyanti yoginaH || 34|| shrIbhagavAnuvAcha\- UrdhvapUrNamadhaHpUrNaM madhyapUrNaM yadAtmakam | sarvapUrNaM sa Atmeti samAdhisthasya lakShaNam || 35|| arjuna uavAcha\- sAlambasyApyanityatvaM nirAlambasya shUnyatA | ubhayorapi duShTatvAtkathaM dhyAyanti yoginaH || 36|| shrIbhagavAnuvAcha\- hR^idayaM nirmalaM kR^itvA chintayitvApyanAmayam | ahameva idaM sarvamiti pashyetparaM sukham || 37|| arjuna uvAcha\- akSharANi samAtrANi sarve bindusamAshritAH | bindubhirbhidyate nAdaH sa nAdaH kena bhidyate || 38|| shrIbhagavAnuvAcha\- anAhatasya shabdasya tasya shabdasya yo dhvaniH | dhvanerantargataM jyotirjyotirantargataM manaH | tanmano vilayaM yAti tadviShNoH paramaM padam || 39|| O~NkAradhvaninAdena vAyoH saMharaNAntikam | nirAlambaM samuddishya yatra nAdo layaM gataH || 40|| arjuna uvAcha\- bhinne pa~nchAtmake dehe gate pa~nchasu pa~nchadhA | prANairvimukte dehe tu dharmAdharmau kva gachChataH || 41|| shrIbhagavAnuvAcha\- dharmAdharmau manashchaiva pa~nchabhUtAni yAni cha | indriyANi cha pa~nchaiva yAshchAnyAH pa~ncha devatAH || 42|| tAshchaiva manasA sarve nityamevAbhimAnataH | jIvena saha gachChanti yAvattattvaM na vindati || 43|| arjuna uvAcha\- sthAvaraM ja~NgamaM chaiva yatki~nchitsacharAcharam | jIvA jIvena sidhyanti sa jIvaH kena sidhyati || 44|| shrIbhagavAnuvAcha\- mukhanAsikayormadhye prANaH sa~ncharate sadA | AkAshaH pibate prANaM sa jIvaH kena jIvati || 45|| arjuna uvAcha\- brahmANDavyApitaM vyoma vyomnA chAveShTitaM jagat | antarbahishcha tadvyoma kathaM devo nira~njanaH || 46|| shrIbhagavAnuvAcha\- AkAsho hyavakAshashcha AkAshavyApitaM cha yat | AkAshasya guNaH shabdo niHshabdo brahma uchyate || 47|| arjuna uvAcha\- dantoShThatAlujihvAnAmAspadaM yatra dR^ishyate | akSharatvaM kutasteShAM kSharatvaM vartate sadA || 48|| aghoShamavya~njanamasvaraM chApyatAlukaNThoShThamanAsikaM cha | arekhajAtaM paramUShmavarjitaM tadakSharaM na kSharate katha~nchit || 49|| arjuna uvAcha\- j~nAtvA sarvagataM brahma sarvabhUtAdhivAsitam | indriyANAM nirodhena kathaM sidhyanti yoginaH || 50|| shrIbhagavAnuvAcha\- indriyANAM nirodhena dehe pashyanti mAnavAH | dehe naShTe kuto buddhirbuddhinAshe kuto j~natA || 51|| tAvadeva nirodhaH syAdyAvattattvaM na vindati | vidite tu pare tattve ekamevAnupashyati || 52|| navachChidrakR^itA dehAH sravanti galikA iva | naiva brahma na shuddhaM syAtpumAnbrahma na vindati || 53|| atyantamalino deho dehI chAtyantanirmalaH | ubhayorantaraM j~nAtvA kasya shauchaM vidhIyate || 54|| iti uttaragItAyAM prathamo.adhyAyaH | \section{atha dvitIyo.adhyAyaH} (arUDhasyArurukShoshcha svarUpe parikIrtite | tatrArUDhasya bimbaikyaM kathaM syAditi pR^ichChati ||) arjuna uvAcha\- j~nAtvA sarvagataM brahma sarvaj~naM parameshvaram | ahaM brahmeti nirdeShTuM pramANaM tatra kiM bhavet || 1|| shrIbhagavAnuvAcha\- yathA jalaM jale kShiptaM kShIre kShIraM ghR^ite ghR^itam | avisheSho bhavettadvajjIvAtmaparamAtmanoH || 2|| jIve pareNa tAdAtmyaM sarvagaM jyotirIshvaram | pramANalakShaNairj~neyaM svayamekAgravedinA || 3|| arjuna uvAcha\- j~nAnAdeva bhavejj~neyaM viditvA tatkShaNena tu | j~nAnamAtreNa muchyeta kiM punaryogadhAraNA || 4|| shrIbhagavAnuvAcha\- j~nAnena dIpite dehe buddhirbrahmasamanvitA | brahmaj~nAnAgninA vidvAnnirdahetkarmabandhanam || 5|| tataH pavitraM parameshvarAkhyamadvaitarUpaM vimalAmbarAbham | yathodake toyamanupraviShTaM tathAtmarUpo nirupAdhisaMsthaH || 6|| AkAshavatsUkShmasharIra AtmA na dR^ishyate vAyuvadantarAtmA | sa bAhyamabhyantaranishchalAtmA antarmukhaM pashyati tattvamaikyam || 7|| yatra yatra mR^ito j~nAnI yena kenApi mR^ityunA | yathA sarvagataM vyoma tatra tatra layaM gataH || 8|| (sharIravyApitaM vyoma bhuvanAni chaturdasha | nishchalo nirmalo dehI sarvavyApI nira~njanaH || 9||) sharIravyApi chaitanyaM jAgradAdi prabhedataH | na tvekadeshavarttvaM anvayavyatirekataH || 9|| muhUrtamapi yo gachChennAsAgre manasA saha | sarvaM tarati pApmAnaM tasya janma shatArjitam || 10|| dakShiNe pi~NgalA nADI vahnimaNDalagocharA | devayAnamiti j~neyA puNyakarmAnusAriNI || 11|| ilA cha vAmanishvAsasomamaNDalagocharA | pitR^iyAnamiti j~neyaM vAmamAshritya tiShThati || 12|| gudasya pR^iShThabhAge.asminvINAdaNDasya dehabhR^it | dIrghAsthi mUrdhniparyantaM brahmadaNDIti kathyate || 13|| tasyAnte suShiraM sUkShmaM brahmanADIti sUribhiH || 14|| ilApi~Ngalayormadhye suShumnA sUkShmarUpiNI | sarvaM pratiShThitaM yasminsarvagaM sarvatomukham || 15|| tasya madhyagatAH sUryasomAgniparameshvarAH | bhUtalokA dishaH kShetrasamudrAH parvatAH shilAH || dvIpAshcha nimnagA vedAH shAstravidyAkalAkSharAH | svaramantrapurANAni guNAshchaite cha sarvashaH || bIjaM bIjAtmakAsteShAM kShetraj~nAH prANavAyavaH | suShumnAntargataM vishvaM tasminsarvaM pratiShThitam || 16|| nAnAnADIprasavakaM sarvabhUtAntarAtmani | UrdhvamUlamadhaH shAkhaM vAyumArgeNa sarvagam || 17|| dvisaptatisahasrANi nADyaH syurvAyugocharAH | karmamArgeNa suShirAstirya~nchaH suShirAtmakAH || 18|| adhashchordhvagatAstAsu navadvArANi shodhayan | vAyunA saha jIvordhvaj~nAnI mokShamavApnuyAt || 19|| amarAvatIndraloko.asminnAsAgre pUrvato dishi | agniloko hR^idi j~neyashchakShustejovatI purI || 20|| yAmyA saMyamanI shrotre yamalokaH pratiShThitaH | nairR^ito hyatha tatpArshve nairR^ito loka AshritaH || 21|| vibhAvarI pratIchyAM tu pR^iShThe vAruNikA purI | vAyorgandhavatI karNapArshve lokaH pratiShThitaH || 22|| saumyA puShpavatI saumye somalokastu kaNThataH | vAmakarNe tu vij~neyo dehamAshritya tiShThati || 23|| vAme chakShuShi chaishAnI shivaloko manonmanI | mUrdhni brahmapurI j~neyA brahmANDaM dehamAshritam || 24|| pAdAdadhaH shivo.anantaH kAlAgnipralayAtmakaH | anAmayamadhashchordhvaM madhyamaM tu bahiH shivam || 25|| adhaH pado.atalaM vidyAtpAdaM cha vitalaM viduH | nitalaM pAdasandhishcha sutalaM ja~Nghamuchyate || 26|| mahAtalaM tu jAnu syAdUrudesho rasAtalam | kaTistAlatalaM proktaM sapta pAtAlasa.nj~nayA || 27|| kAlAgninarakaM ghoraM mahApAtAlasa.nj~nayA | pAtAlaM nAbhyadhobhAgo bhogIndraphaNimaNDalam | veShTitaH sarvato.anantaH sa bibhrajjIvasa.nj~nakaH || 28|| bhUlokaM nAbhideshaM tu bhuvarlokaM tu kukShitaH | hR^idayaM svargalokaM tu sUryAdigrahatArakAH || 29|| sUryasomasunakShatraM budhashukrakujA~NgirAH | mandashcha saptamo hyeSha dhruvo.ataH svargalokataH | hR^idaye kalpayanyogI tasminsarvasukhaM labhet || 30|| hR^idayasya maharlokaM janolokaM tu kaNThataH | tapolokaM bhruvormadhye mUrdhni satyaM pratiShThitam || 31|| brahmANDarUpiNI pR^ithvI toyamadhye vilIyate | agninA pachyate toyaM vAyunA grasyate.analaH || 32|| AkAshaM tu pibedvAyuM manashchAkAshameva cha | bud.hdhyaha~NkArachittaM cha kShetraj~naH paramAtmani || 33|| ahaM brahmeti mAM dhyAyedekAgramanasA sakR^it | sarvaM tarati pApmAnaM kalpakoTishataiH kR^itam || 34|| ghaTasaMvR^itamAkAshaM nIyamAne ghaTe yathA | ghaTo nashyati nAkAshaM tadvajjIva ihAtmani || 35|| ghaTAkAshamivAtmAnaM vilayaM vetti tattvataH | sa gachChati nirAlambaM j~nAnAlokyaM na saMshayaH || 36|| tapedvarShasahasrANi ekapAdasthito naraH | ekasya dhyAnayogasya kalAM nArhanti ShoDashIm || AloDya chaturo vedAndharmashAstrANi sarvadA | yo vai brahma na jAnAti darvI pAkarasaM yathA || yathA kharashchandanabhAravAhI sArasya vAhI na tu chandanasya | evaM hi shAstrANi bahUnyadhItya sAraM tvajAnankharavadvahetsaH || 37|| anantakarma shauchaM cha japo yaj~nastathaiva cha | tIrthayAtrAdigamanaM yAvattattvaM na vindati || 38|| svayamuchchalite dehe ahaM brahmAtra saMshayI | chaturvedadharo vipraH sUkShmaM brahma na vindati || 39|| gavAmanekavarNAnAM kShIraM syAdekavarNakam | kShIravaddR^ishyate j~nAnaM dehinAM cha gavAM yathA || 40|| AhAranidrAbhayamaithunaM cha samAnametat pashubhirnarANAm | j~nAnaM narANAmadhikaM visheSho j~nAnena hInAH pashubhiH samAnAH || 41|| prAtaramutra purIShAbhyAM madhyAhne kShutpipAsayA | tR^iptAH kAmena vardhante chAnte vA nishi nidrayA || 42|| nAdabindusahasrANi jIvakoTishatAni cha | sarvaM cha bhasmanirdhUtaM yatra devo nira~njanaH || 43|| ahaM brahmeti niyato mokShaheturmahAtmanAm || 44|| dve pade bandhamokShAya na mameti mameti cha | mameti badhyate janturna mameti vimuchyate || 45|| manaso hyunmanIbhAvAddvaitaM naivopalabhyate | yadA yAtyunmanIbhAvaM tadA tatparamaM padam || 46|| hanyAnmuShTibhirAkAshaM kShudhArtaH khaNDayettuSham | nAhaM brahmeti jAnAti tasya muktirna jAyate || 47|| iti uttaragItAyAM dvitIyo.adhyAyaH || \section{tR^itIyo.adhyAyaH} (yogI vyarthakriyAlApaparityAgena shAntadhIH | tR^itIye sharaNaM yAyAddharimeveti kIrtyate ||) shrIbhagavAnuvAcha\- anantashAstraM bahuveditavyamalpashcha kAlo bahavashcha vighnAH | yatsArabhUtaM tadupAsitavyaM haMso yathA kShIramivAmbumishram || 1|| purANaM bhArataM vedashAstrANi vividhAni cha | putradArAdisaMsAro yogAbhyAsasya vighnakR^it || 2|| idaM j~nAnamidaM j~neyaM yaH sarvaM j~nAtumichChati | api varShasahasrAyuH shAstrAntaM nAdhigachChati || 3|| vij~neyo.akSharatanmAtraM jIvitaM chApi cha~nchalam | vihAya shAstrajAlAni yatsatyaM tadupAsyatAm || 4|| pR^ithivyAM yAni bhUtAni jihvopasthanimittikam | jihvopasthaparityAge pR^ithivyAM kiM prayojanam || 5|| tIrthAni toyapUrNAni devAnpAShANamR^iNmayAn | yogino na prapadyante AtmadhyAnaparAyaNAH || 6|| agnirdevo dvijAtInAM munInAM hR^idi daivatam | pratimA svalpabuddhInAM sarvatra samadarshinAm || 7|| sarvatrAvasthitaM shAntaM na prapashyejjanArdanam | j~nAnachakShurvihInatvAdandhaH sUryamivoditam || 8|| yatra yatra mano yAti tatra tatra paraM padam | tatra tatra paraM brahma sarvatra samavasthitam || 9|| dR^ishyante dR^ishi rUpANi gaganaM bhAti nirmalam | ahamityakSharaM brahma paramaM viShNumavyayam || 10|| ahamekamidaM sarvaM iti pashyet paraM sukham | dR^ishyate tatkhagAkAraM khagAkAraM vichintayet || sakalaM niShkalaM sUkShmaM mokShadvAreNa nirgatam | apavargasya nirvANaM paramaM viShNumavyayam || sarvato jyotirAkAshaM sarvabhUtAdhivAsinam | sarvatra paramAtmAnaM brahmAtmA paramAtmanAm || 11|| ahaM brahmeti yaH sarvaM vijAnAti naraH sadA | hanyAtsvayamimAnkAmAnsarvAshI sarvavikrayI || 12|| nimiShaM nimiShArdhaM vA yatra tiShThanti yoginaH | tatra tatra kurukShetraM prayAgo naimiShaM vanam || nimiShaM nimiShArdhaM vA prANino.adhyAtmachintakAH | kratukoTisahasrANAM dhyAnamekaM vishiShyate || 13|| brahmaj~nAnAnnAnyadasti nirdahet puNyapApake | mitrAmitre sukhaM duHkhaM iShTAniShTe shubhAshubhe | evaM mAnApamAne cha tathA nindAprashaMsane || 14|| shatachChidrAnvitA kanthA shItAshItanivAraNA | achalA keshave bhaktirvibhavaiH kiM prayojanam || 15|| bhikShAnnaM deharakShArthaM vastraM shItanivAraNam | ashmAnaM cha hiraNyaM cha shAkaM shAlyodanaM tathA | samAnaM chintayedyogI yadi chintyamapekShate || 16|| bhUtavastunyashochitve punarjanma na vidyate || 17|| (Atmayogamavochadyo bhaktiyogashiromaNim | taM vande paramAnandaM nandanandanamIshvaram ||) iti uttaragItAyAM tR^itIyo.adhyAyaH || iti uttaragItA samAptA | ## Encoded by Sunder Hattangadi Proofread by Sunder Hattangadi, PSA Easwaran \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}