% Text title : shAntigItA % File name : shAntigItA.itx % Category : gItA, giitaa % Location : doc\_giitaa % Transliterated by : PSA Easwaran % Proofread by : PSA Easwaran % Description-comments : From Gita Granthabali in Bengali by Upendranath Mukhopadhyay 1911 % Latest update : August 13, 2013 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Shanti Gita ..}## \itxtitle{.. shAntigItA ..}##\endtitles ## ma~NgalAcharaNam shAntAyAvyaktarUpAya mAyAdhArAya viShNave | svaprakAshAya satyAya namo.astu vishvasAkShiNe || 1|| vANI yasya prakaTati paraM brahmatattvaM sugUDhaM muktIchChUnAM gamayati padaM pUrNamAnandarUpam | vibhrAntAnAM shamayati matiM vyAkulAM bhrAntimUlAM brahmA hyekAM vidishati paraM shrIguruM taM namAmi || 2|| \medskip\hrule\medskip atha prathamo.adhyAyaH | vikhyAtaH pANDave vaMshe nR^ipesho janamejayaH | tasya putro mahArAjaH shatAnIko mahAmatiH || 1|| ekadA sachivairmitrairveShTito rAjamandire | upaviShTaH stUyamAne mAgadhaiH sUtavandibhiH || 2|| siMhAsanasamArUDho mahendrasadR^ishaprabhaH | nAnAkAvyarasAlApaiH paNDitaiH saha moditaH || 3|| etasmin samaye shrImAn shAntavrato mahAtapAH | samAgataH prasannAtmA tejorAshistaponidhiH || 4|| rAjA darshanamAtreNa sAmAtyamitrabAndhavaiH | protthito bhaktibhAvena harSheNotphullamAnasaH || 5|| praNamya vinayApannaH prahvIbhAvena shraddhayA | dadau siMhAsanaM tasmai chopaveshanakA~NkShayA || 6|| pAdyamarghyaM yathAyogyaM bhaktiyuktena chetasA | divyAsane samAsInaM muniM shAntavrataM nR^ipaH || 7|| paprachCha vinataH svAsthyaM kushalaM tapasastataH | muniH provAcha sarvatra sukhaM sarvasukhAnvayAt || 8|| asmAkaM kushalaM rAjan rAj~naH kushalataH sadA | svAchChandyaM rAjadehasya rAjyasya kushalaM vada || 9|| rAjovAcha yatra brahmannIdR^ishastApaso.anisham | tiShThan virAjate tatra kushalaM kushalepsayA || 10|| kShemayukto prasAdena bhavataH shubhadR^iShTitaH | dehe gehe shubhaM rAjye shAntirme vartate sadA || 11|| praNipatya tato rAjA vinayAvanataH punaH | kR^itA~njalipuTaH prahvaH prAha taM munisattamam || 12|| shrutA bhavatprasAdena tattvavArtA sudhA purA | idAnIM shrotumichChAmi yachcha sArataraM prabho | shrutvA tat kR^itakR^ityaH syAM kR^ipayA vada me mune || 13|| shAntavrata uvAcha | shR^iNu rAjan pravakShyAmi sAraM guhyatamaM param | yaduktaM vAsudevena pArthAya shokashAntaye || 14|| shAntigIteti vikhyAtA sadA shAntipradAyinI | purA shrIguruNA dattA kR^ipayA parayA mudA || 15|| taM te vakShyAmi rAjendra rakShitA yatnato mayA | bhavadbubhutsayA rAjan shR^iNuShvAvahitaH sthiraH || 16|| ityadhyAtmavidyAyAM yogashAstre shAntigItAyAM shrIvAsudevarjunasaMvAde prathamo.adhyAyaH || 1|| \medskip\hrule\medskip atha dvitIyo.adhyAyaH | yuddhe vinihate putre shokavihvalamarjunam | dR^iShTvA taM bodhayAmAsa bhagavAn madhasUdanaH || 1|| shrIbhagavAnuvAcha | kiM shochasi sakhe pArtha vismR^ito.asi puroditam | mUDhaprAyo vimugdho.asi magno.asi shokasAgare || 2|| mAyike satyavajj~nAnaM shokamohasya kAraNam | tvaM buddho.asi cha dhIro.asi shokaM tyaktvA sukhI bhava || 3|| saMsAre mAyike ghore satyabhAvena mohitaH | mamatAbaddhachitto.asi dehAbhimAnayogataH || 4|| ko vAsi tvaM kathaM jAtaH kaH suto vA kalatrakam | kathaM vA snehabaddho.asi kShaNamAtraM vichAraya || 5|| aj~nAnaprabhavaM sarvaM jIvA mAyAvashaMgatAH | dehAbhimAnayogena nAnAduHkhAdi bhu~njate || 6|| manaHkalpitasaMsAraM satyaM matvA mR^iShAtmakam | duHkhaM sukhaM cha manyante prAtikUlyAnukUlyayoH || 7|| mamatApAshasaMbaddhaH saMsAre bhramapratyaye | anAdikAlato jIvaH satyabuddhyA vimohitaH || 8|| tyaktvA gR^ihaM yAti navaM purANamAlambate divyagR^ihaM yathAnyat | jIvastathA jIrNavapurvihAya gR^ihNAti dehAntaramAshu divyam || 9|| abhAvaH prAgabhAvasya chAvasthAparivartanAt | pariNAmAnvite dehe pUrvabhAvo na vidyate || 10|| na dR^ishyate bAlyabhAvo dehasya yauvanodaye | avasthAntarasamprAptau dehaH pariNamedyataH || 11|| atIte bahule kAle dR^iShTvA na j~nAyate hi saH | buddheH pratyayamAtraM tat sa eveti vinishchayaH || 12|| na pashyanti bAlyabhAvaM dehasya yauvanAgame | sutasya janakastena na shochati na roditi | tathA dehAntaraprAptirmatvA shokaM sakhe jahi || 13|| yatpashyasi mahAbAho jagattatprAtibhAsikam | saMskAravashato buddherdR^iShTapUrveti pratyayaH || 14|| dR^iShTvA tu shuktirajataM lobhAdgrahItumudyataH | prAk cha bodhodayAt draShTA sthAnAntaragatastataH || 15|| punarAgatya tatraiva rajataM sa prapashyati | pUrvadR^iShTaM manyamAno rajataM harShamoditaH | buddheH pratyayasa~NkalpAt nAsti rUpaM trikAlake || 16|| deho bhAryA dhanaM putrastarurAjiniketanam | shuktirajatavat sarvaM na ki~nchit satyamasti tat || 17|| suShuptikAle na hi dR^ishyamAnaM manaHsthitaM sarvamanantavishvam | samutthite tanmanasi prabhAti charAcharaM vishvamidaM na satyam || 18|| sadevAsItpurA sR^iShTernAnyat ki~nchinmiShattataH | na desho nApi vA kAlo no bhUtaM nApi bhautikam || 19|| mAyAvijR^imbhite tasmin srakphaNIvotthitaM jagat | tatsat mAyAprabhAvena vishvAkAreNa bhAsate || 20|| bhoktA bhogastathA bhogyaM kartA cha karaNaM kriyA | j~nAtA j~nAnaM tathA j~neyaM svapnavadbhAti sarvashaH || 21|| mAyAnidrAvashAt svapnaH saMsAro jIvagaH khalu | kAraNaM hyAtmano.aj~nAnaM saMsArasya dhana~njaya || 22|| aj~nAnaM guNabhedena shaktibhedena na vai punaH | mAyA.avidyA bhavedekA chidAbhAsena dIpitA || 23|| mAyAbhAsena jIvesho karoti cha pR^ithagvidhau | mAyAbhAso bhavedIsho.avidyopAdhishcha jIvakaH || 24|| chidadhyAsAchchidAbhAso bhAsitau chetanAkR^itI | mAyAvachChinnachaitanya~nchAbhAsAdhyAsayogataH || 25|| IshaH kartA brahma sAkShI mAyopahitasattayA | akhaNDaM sachchidAnandaM pUrvAdhiShThAnamavyayam || 26|| na jAyate mriyAte vA na dahyate na shoShyate | adhikAraH sadAsa~Ngo nityamukto nira~njanaH | ityuktaM te mayA pUrvaM smR^itvAtmanyavadhAraya || 27|| shukrashoNitayogena deho.ayaM bhautikaH smR^itaH | bAlye bAlakarUpo.asau yauvane yuvakaH punaH || 28|| gR^ihItAnyasya kanyAM hi patnIbhAvena mohitaH | purA yayA na sambandhaH sArddhA~NgI sahadharmiNI || 29|| tadgarbhe retasA jAtaH putrashcha snehabhAjanaH | dehamalodbhavaH putraH kITavanmalanirmitaH | pitarau mamatApAshaM gale baddhvA vimohitau || 30|| na dehe tava sambandho na dAreShu sute na cha | pAshabaddhaH svayaM bhUtvA mugdho.asi mamatAguNaiH || 31|| durjayo mamatApAshashchAchChedyaH suramAnavaiH | mama bhAryA mamApatyaH matvA mugdho.asi mUDhavat || 32|| na tvaM deho mahAbAho tava putraH kathaM vada | sarvaM tyaktvA vichAreNa svarUpamavadhAraya || 33|| arjuna uvAcha | kiM karomi jagannAtha shokena dahyate manaH | putrasya guNakarmANi rUpaM cha smarato mama || 34|| chintAparaM mano nityaM dhairyaM na labhate kShaNam | upAyaM vada me kR^iShNa yena shokaH prashAmyati || 35|| shrIbhagavAnuvAcha | manasi shokasantApau dahyamAnastato manaH | tvaM pashyasi mahAbAho draShTAsi tvaM mano na hi || 36|| draShTA dR^ishyAt pR^ithak nyAsAt tvaM pR^ithak cha vilakShaNaH | avivekAt mano bhUtvA dagdho.ahamiti manyase || 37|| antaHkaraNamekaM tachchaturvR^ittisamanvitam | manaH sa~NkalparUpaM vai buddhishcha nishchayAtmikA || 38|| anusandhAnavachchittamaha~NkAro.abhimAnakaH | pa~nchabhUtAMshasaMbhUtA vikArI dR^ishyacha~nchalaH || 39|| yada~NgamagninA dagdhaM jAnAti puruSho yathA | tathA manaH shuchA taptaM tvaM jAnAsi dhana~njaya || 40|| dagdhahasto yathA loko dagdho.ahamiti manyate | avivekAttathA shokatapto.ahamiti manyate || 41|| jAgrati jAyamAnaM tat suShuptau lIyate punaH | tvaM cha pashyasi bodhastvaM na mano.asi shuchAlayaH || 42|| suShupto mAnase lIne na shoko.apyaNumAtrakaH | jAgrati shokaduHkhAdi bhavenmanasi chotthite || 43|| sarvaM pashyasi sAkShI tvaM tava shokaH kathaM vada | shoko manomaye koShe duHkhodvegabhayAdikam || 44|| svarUpo.anabodhena tAdAtmyAdhyAsayogataH | avivekAnmanodharmaM matvA chAtmani shochasi || 45|| shokaM tarati chAtmaj~naH shrutivAkyaM vinishchinu | ataH prayatnato vidvAnnAtmAnaM viddhi phAlguna || 46|| ityadhyAtmavidyAyAM yogashAstre shAntigItAyAM shrIvAsudevarjunasaMvAde dvitIyo.adhyAyaH || 2|| \medskip\hrule\medskip atha tR^itIyo.adhyAyaH | arjuna uvAcha | manobuddhIndriyAdInAM ya AtmA na hi gocharaH | sa kathaM labhyate kR^iShNa tadbrUhi yadunandana || 1|| shrIbhagavAnuvAcha | AtmAtisUkShmarUpatvAt buddhyAdInAmagocharaH | labhyate vedavAkyena chAchAryAnugraheNa cha || 2|| mahAvAkyavichAreNa gurUpadiShTamArgataH | shiShyo guNAbhisampanno labheta shuddhamAnasaH || 3|| ekArthabodhakaM vede mahAvAkyachatuShTayam | tattvamasi gurorvaktrAt shrutvA siddhimavApnuyAt || 4|| gurusevAM prakurvANo gurubhaktiparAyaNaH | guroH kR^ipAvashAt pArtha labhya AtmA na saMshayaH || 5|| AtmavAsanayA yukto jij~nAsuH shuddhamAnasaH | viShayAsaktisaMtyaktaH svAtmAnaM vetti shraddhayA || 6|| vairAgyaM kAraNaM chAdau yadbhavedbudhishuddhitaH | karmaNA chittashuddhiH syAdvisheShaM shR^iNu kAthyate || 7|| svavarNAshramadharmeNa vedoktena cha karmaNA | niShkAmena sadAchAra IshvaraM paritoShayet || 8|| kAmasa~NkalpasaMtyAgAdIshvaraprItimAnasAt | svadharmapAlanAchchaiva shraddhAbhaktisamanvayAt || 9|| nityanaimittikAchArAt brahmaNi karmaNo.arpaNAt | devAyatanatIrthAnAM darshanAt parisevanAt | yathAvidhi krameNaiva buddhishuddhiH prajAyate || 10|| pApena malinA buddhiH karmaNA shodhitA yadA | tadA shuddhA bhavet saiva maladoShavivarjanAt || 11|| nirmalAyAM tatra pArtha viveka upajAyate | kiM satyaM kimasatyaM vetyadyAlochanatatparaH || 12|| brahma satyaM jaganmithyA vivekAddR^iDhanishchayaH | tato vairAgyamAsaktestyAgo mithyAtmakeShu cha || 13|| bhogyaM vai bhogibhogaM viShamayaviShayaM ploShiNI chApi patnI vittaM chittapramAthaM nidhanakaradhanaM shatruvat putrakanye | mitraM mitropatApaM vanamiva bhavanaM chAndhavadbandhuvargAH sarvaM tyaktvA virAgI nijahitanirataH saukhyalAbhe prasaktaH || 14|| bhogAsaktAH pramugdhAH satatadhanaparA bhrAmyamANA yathechChaM dArApatyAdiraktA nijajanabharaNe vyagrachittA viShaNNAH | lapsye.ahaM kutra darbhaM smaraNamanudinaM chintayA vyAkulAtmA hA hA lokA vimUDhAH sukharasavimukhAH kevalA duHkhabhArAH || 15|| brahmAdi stambaparyantaM vastu sarvaM jugupsitam | shuno viShThAsamaM tyAjyaM bhogavAsanayA saha || 16|| nodeti vAsanA bhoge ghR^iNA vAntAshane yathA | tataH shamadamau chaiva mana indriyanigrahaH || 17|| titikShoparatishchaiva samAdhAnaM tataH param | shraddhA shruti\-gurorvAkye vishvAsaH satyanishchayAt || 18|| saMsAragrandhibhedena moktumichChA mumukShutA | etatsAdhanasampanno jij~nAsurgurumAshrayet || 19|| j~nAnadAtA guruH sAkShAt saMsArArNavatArakaH | shrIgurukR^ipayA shiShyastaret saMsAravAridhim || 20|| vinAchAryaM na hi j~nAnaM na muktirnApi sadgatiH | ataH prayatnato vidvAn sevayA toShayedgurum || 21|| sevayA samprasannAtmA guruH shiShyaM prabodhayet | na tvaM deho nendriyANi na prANo na manodhiyaH || 22|| eShAM draShTA cha sAkShI tvaM sachchidAnandavigrahaH | pratibandhakashUnyasya j~nAnaM syAt shrutimAtrataH || 23|| na chenmananayogena nididhyAsanataH punaH | pratibandhakShaye j~nAnaM svayamevopajAyate || 24|| vismR^itaM svarUpaM tatra labdhvA chAmIkaraM yathA | kR^itArthaH paramAnando mukto bhavati tatkShaNam || 25|| arjuna uvAcha | jIvaH kartA sadA bhoktA niShkriyaM brahma yAdava | aikyaj~nAnaM tayoH kR^iShNa viruddhatvAt kathaM bhavet || 26|| etanme saMshayaM Chindhi prapanno.ahaM janArdana | tvAM vinA saMshayachChettA nAsti kashchidvinishchayaH || 27|| shrIvAsudeva uvAcha | saMshodhya tvaM padaM pUrvaM svarUpamavadhArayet | prakAraM shR^iNu vakShyAmi vedavAkyAnusArataH || 28|| dehatrayaM jaDatvena nAshyatvena nirAsaya | sthUlaM sUkShmaM kAraNaM cha punaH punarvichAraya || 29|| kAShThAdi loShTavat sarvamanAtmajaDanashvaram | kadalIdalavat sarvaM krameNaiva parityaja || 30|| tadbAdhasya hi sImAnaM tyAgayogyaM svayamprabham | tvamAtmatvena saMviddhi cheti tvaM\-pada\-shodhanam || 31|| tatpadasya cha pArokShyaM mAyopAdhiM parityaja | tadadhiShThAnachaitanyaM pUrNamekaM sadavyayam || 32|| tayoraikyaM mahAbAho nityAkhaNDAvadhAraNam | ghaTAkAsho mahAkAsha ivAtmAnaM parAtmani | aikyamakhaNDabhAvaM tvaM j~nAtvA tUShNIM bhavArjuna || 33|| j~nAtvaivaM yogayuktAtmA sthirapraj~naH sadA sukhI | prArabdhavegaparyantaM jIvanmukto vihAravAn || 34|| na tasya puNyaM na hi tasya pApaM niShedhanaM naiva punarna vaidham | sadA sa magnaH sukhavArirAshau vapushcharet prAkkR^itakarmayogAt || 35|| ityadhyAtmavidyAyAM yogashAstre shAntigItAyAM shrIvAsudevarjunasaMvAde tR^itIyo.adhyAyaH || 3|| \medskip\hrule\medskip atha chaturtho.adhyAyaH | arjuna uvAcha | yogayuktaH kathaM kR^iShNa vyavahAre charedvada | vinA kasyApyaha~NkAraM vyavahAro na sambhavet || 1|| shrIbhagavAnuvAcha | shR^iNu tattvaM mahAbAho guhyAt guhyataraM param | yachChrutvA saMshayachChedAt kR^itakR^ityo bhaviShyasi || 2|| vyAvahArikadehe.asminnAtmabuddhyA vimohitaH | karoti vividhaM karma jIvo.aha~NkArayogataH || 3|| na jAnAti svamAtmAnamahaM karteti mohitaH | aha~NkArasya saddharmaM saMghAtaM na vichAlayet || 4|| AtmA shuddhaH sadA muktaH sa~NgahInashchidakriyaH | na hi sambandhagandhaM tat saMghAtairmAyikaiH kvachit || 5|| sachchidAnandamAtmAnaM yadA jAnAti niShkriyam | tadA tebhyaH samuttIrNaH svasvarUpe vyavasthitam || 6|| prArabdhAt vichareddeho vyavahAraM karoti cha | svayaM sa sachchidAnando nityaH sa~NgavivarjitaH || 7|| akhaNDamadvayaM pUrNaM sadA sachchitsukhAtmakam | deshakAlajagajjIvA na hi tatra manAgapi || 8|| mAyAkAryamidaM sarvaM vyavahArikameva tu | indrajAlamayaM mithyA mAyAmAtravijR^imbhitam || 9|| jAgradAdi vimokShAntaM mAyikaM jIvakalpitam | jIvasyAnubhavaH sarvaH svapnavadbharatarShabha || 10|| na tvaM nAhaM na vA pR^ithvI na dArA na sutAdikam | bhrAnto.asi shokasantApaiH satyaM matvA mR^iShAtmakam || 11|| shokaM jahi mahAbAho j~nAtvA mAyAvilAsakam | tvaM sadAdvayarUpo.asi dvaitaleshavivarjitaH | dvaitaM mAyAmayaM sarvaM tvayi na spR^ishyate kvachit || 12|| ekaM na sa~NkhyAbaddhatvAt na dvayaM tatra shobhate | ekaM svajAtihInatvAdvijAtishUnyamadvayam || 13|| kevalaM sarvashUnyatvAdakShayAchcha sadavyayam | turIyaM tritayApekShaM pratyak prakAshakatvataH || 14|| sAkShi\-sAkShyamapekShyaiva draShTR^idR^ishyavyapekShayA | alakShyaM lakShaNAbhAvAt j~nAnaM vR^ityadhirUDhataH || 15|| arjuna uvAcha | kA mAyA vA.adbhutA kR^iShNa kA.avidyA jIvasUtikA | nityA vApyaparA.anityA kaH svabhAvastayorhare || 16|| shrIbhagavAnuvAcha | shR^iNu mahAdbhutA mAyA sattvAdi triguNAnvitA | utpattirahitA.anAdirnaisargikyapi kathyate || 17|| avastu vastuvadbhAti vastusattAsamAshritA | sadasadbhyAmanirvAchyA sAntA cha bhAvarUpiNI || 18|| brahmAshrayA chidviShayA brahmashaktirmahAbalA | durghaTodghaTanAshIlA j~nAnanAshyA vimohinI || 19|| shaktidvayaM hi mAyAyA vikShepAvR^ittirUpakam | tamo.adhikAvR^itiH shaktivikShepAkhyA tu rAjasI || 20|| vidyArUpA shuddhasattvA mohinI mohanAshinI | tamaHprAdhAnyato.avidyA sAvR^itishaktimattvataH || 21|| mAyA.avidyA na vai bhinnA samaShTi\-vyaShTirUpataH | mAyAvidyA\-samaShTiH sA chaikaiva bahudhA matA || 22|| chidAshrayA chitibhAsyA viShayaM tAM karoti hi | AvR^itya chitsvabhAvaM sadvikShepaM janayettataH || 23|| arjuna uvAcha | yadbrahmashaktiryA mAyA sApi nAshyA bhavet katham | yadi mithyA hi sA mAyA nAshastasyAH kathaM vada || 24|| shrIbhagavAnuvAcha | mAyAkhyAM bhAvasaMyuktAM kathayAmi shR^iNuShva me | prakR^itiM guNasAmyAttAM mAyAM chAdbhutakAriNIm || 25|| pradhAnamAtmasAtkR^itvA sarvaM tiShThedudAsinI | vidyA nAshyA tathA.avidyA shaktirbrahmAshrayatvataH || 26|| vinA chaitanyamanyatra nodeti na cha tiShThati | ata,eva brahmashaktirityAhurbrahmavAdinaH || 27|| shaktitattvaM pravakShyAmi shR^iNuShva tatsamAhitaH | brahmaNashchijjaDairbhedAt dve shaktI parikIrtite || 28|| chichChaktiH svarUpaM j~neyA mAyA jaDA vikAriNI | kAryaprasAdhinI mAyA nirvikArA chitiH parA || 29|| agneryathA dvayI shaktirdAhikA cha prakAshikA | na hi bhinnAthavA.abhinnA dAhashaktishcha pAvakAt || 30|| na j~nAyate kathaM kutra vidyate dAhataH purA | kAryAnumeyA sA j~neyA dAhenAnumitiryataH || 31|| maNimantrAdiyogena rudhyate na prakAshate | sA shaktiranalAdbhinnA rodhanAnna hi tiShThati || 32|| nodeti pAvakAdbhinnA tato.abhinneti manyate | nAnale vartate sA cha na kArye sphoTake tathA || 33|| anirvAchyAddatA chaiva mAyAshaktistatheShyatAm | ##dda?dhR^i## yA shaktirnAnalAdbhinnA tAM vinAgnirna ki~nchana || 34|| analasvarUpA j~neyA shaktiH prakAsharUpiNI | chichChaktirbrahmaNastadvat svarUpaM brahmaNaH smR^itam || 35|| dAhikAsadR^ishI mAyA jaDA nAshyA vikAriNI | mR^iShAtmikA tu yA.avastu tannAshastattvadR^iShTitaH || 36|| mithyeti nishchayAt pArtha mithyAvastu vinashyati | AshcharyarUpiNI mAyA svanAshena hi harShadA || 37|| aj~nAnAt mohinI mAyA prekShaNena vinashyati | mAyAsvabhAvavij~nAnaM sAnnidhyaM na hi vA~nChati || 38|| mahAmAyA ghorA janayati mahAmohamatulaM tato lokAH svArthe vivashapatitAH shokavikalAH | sahante duHsahyaM janimR^itijarAkleshabahulaM subhu~njAnA duHkhaM na hi gatiparAM janmabahubhiH || 39|| ityadhyAtmavidyAyAM yogashAstre shrIvAsudevArjunasaMvAde shAntigItAyAM chaturtho.adhyAyaH || 4|| \medskip\hrule\medskip atha pa~nchamo.adhyAyaH | arjuna uvAcha | mAyA.avastu mR^iShArUpA kAryaM tasyA na sambhavet | vandhyAputro raNe dakSho jayI yuddhe tathA na kim || 1|| vyomAravindavAsena yathA vAsaH suvAsitam | mAyAyAH kAryavistArastathA yAdava me matiH || 2|| shrIbhagavAnuvAcha | dR^ishyate kAryabAhulyaM mithyArUpasya bhArata | asatyo bhujago rajjvAM janayedvepathuM bhayam || 3|| utpAdayedrUpyakhaNDaM shuktau cha lobhamohanam | sUyate hi mR^iShAmAyA vyavahArAspadaM jagat || 4|| tattvaj~nasya mR^iShAmAyA purA proktA mayAnagha | mR^iShAmAyA cha tatkAryaM mR^iShAjIvaH prapashyati | sarvaM tatsvapnavadbhAnaM chaitanyena vibhAsyate || 5|| aj~naH satyaM vijAnAti tatkAryeNa vimohitaH || 6|| prabuddhatattvasya tu pUrNabodhe na satyamAyA na cha kAryamasyAH | tamantamaHkAryamasatyasarvaM na dR^ishyate bhAnumahAprakAshe || 7|| arjuna uvAcha | akarmakarmaNorbhedaM puroktaM yattvayA hare | tattAtparyaM sugUDhaM yadvisheShaM kathayAdhunA || 8|| shrIvAsudeva uvAcha | karmaNyakarma yaH pashyedyaduktaM kurunandana | shR^iNuShvAvahito vidvan tattAtparyaM vadAmi te || 9|| bhavati svapne yatkarma shayAnasya na kartR^itA | pashyatyakarma buddhaH sannasa~NgaM na phalaM yataH || 10|| svapnavyApAramithyAtvAt na satyaM karma tatphalam | ato.akarmaiva tatkarma dArShTAntikamataH shR^iNu || 11|| sa~NghAtyairmAyikaiH karma vyavahArashcha laukikaH | mAyAnidrAvashAtsvapnamanR^itaM sarvameva hi || 12|| sAbhAsAha~NkR^itirjIvaH kartA bhoktA cha tatra vai | j~nAnI prabuddho nidrAyAH sarvaM mithyeti nishchayI || 13|| karmaNyakarma pashyet sa svayaM sAkShisvarUpataH | j~nAnAbhimAninastvaj~nAstyaktvA karmANyavasthitAH || 14|| pratyavAyAdbhavedbhogaH j~nAnI karma tamichChati | uddeshyaM sarvavedAnAM saphalaM kR^itsnakarmaNAm || 15|| tattattvaj~no yato vidvAnataH sa kR^itsnakarmakR^it | sarve vedA yatra chaikIbhavantIti pramANataH | uddeshyaM sarvavedAnAM phalaM tatkR^itsnakarmaNAm || 16|| aj~nAninAM jagat satyaM tattuchChaM hi vichAriNAm | vij~nAnAM mAyikaM mithyA trividho bhAvanirNayaH || 17|| arjuna uvAcha | j~nAtvA tattvamidaM satyaM kR^itArtho.ahaM na saMshayaH | anyat pR^ichChAmi tattathyaM kathayasva savistaram || 18|| sarvakarma parityajya mAmekaM sharaNaM vraja | purA proktasya tAtparyaM shrotumichChAmi tadvada || 19|| shrIbhagavAnuvAcha | nityaM naimittikaM kAryaM svAbhAvyaM cha niShedhitam | etat pa~nchavidhaM karma visheShaM shR^iNu kathyate || 20|| kartuM vidhAnaM yadvede nityAdi vihitaM matam | nivArayati yadvedastanniShiddhaM parantapa | vedaH svAbhAvike sarvaM audasInyAvalambitaH || 21|| pratyavAyo bhavedyasyA.akaraNe nityameva tat | phalaM nAstIti nityasya kechidvadanti paNDitAH || 22|| na sat tadyuktitaH pArtha kartavyaM niShphalaM katham | na pravR^ittiH phalAbhAve tAM vinAcharaNaM na hi || 23|| nityenaiva devalokaM tathaiva buddhishodhanam | phalamakaraNe pApaM pratyavAyAchcha dR^ishyate || 24|| pratyavAyaH phalaM pApaM phalAbhAve na sambhavet | nAbhAvAjjAyate bhAvo phalAbhAvo na sammataH || 25|| naimittikaM nimittena kartavyaM vihitaM sadA | chandrasUryagrahe dAnaM shrAddhAdi tarpaNaM yathA || 26|| kAmyaM tat kAmanAyuktaM svargAdisukhasAdhanam | dhanAgamashcha kushalaM samR^iddhirjaya aihike || 27|| tadbandhadR^iDhatAhetuH satyabuddhestu saMsR^itau | ataH prayatnatastyAjyaH kAmya~nchaiva niShedhitam || 28|| adhikArivisheShe tu kAmyasyApyupayogitA | kAmanAsiddhiruktatvAt kAmye lobhapradarshanAt || 29|| pravR^ittijananAchchaiva lobhavAkyaM pralobhanAt | bahirmukhAnAM durvR^ittinivR^ittiH kAmyakarmabhiH || 30|| satpravR^ittivivR^iddhyarthaM vidhAnaM kAmyakarmaNAm | kAmyo.avAntarabhogashcha tadante buddhishodhanam || 31|| IshvarArAdhanAdugdhaM kAmanAjalamishritam | vairAgyAnalatApena tajjalaM parishoShyate || 32|| IshvarArAdhanA tatra dugdhavadavashiShyate | tena shuddhaM bhavechchittaM tAtparyaM kAmakarmaNaH || 33|| karmabIjAdihaikasmAjjAyate chA~Nkuradvayam | apUrvamekamaparA vAsanA parikIrtitA || 34|| bhavatyapUrvato bhogo datvA bhogaM sa nashyati | vAsanA sUyate karma shubhAshubhavibhedataH || 35|| vAsanayA bhavet karma karmaNA vAsanA punaH | etAbhyAM bhramito jIvaH saMsR^iterna nivartate || 36|| duHkhahetustataH karma jIvAnAM padashR^i~Nkhalam | chintA vaiShamyachittasya asheShaduHkhakAraNam || 37|| sarvaM karma parityajya ekaM mAM sharaNaM vrajet | mAMshabdastattvadR^iShTyA tu na hi sa~NghAtadR^iShTitaH || 38|| eko.ahaM sachchidAnandastAtparyeNa tamAshraya | sadekAsIditi shrautaM pramANamekashabdake | ekaM mAM sarvabhUteShu yaH pashyati sa pashyati || 39|| sarvakarma mahAbAho tyajet sannyAsapUrvakam | sarvakarma tathA chintAM tyaktvA sannyAsayogataH | jAnIyAdekamAtmAnaM sadA tachchittasaMyataH || 40|| vidhinA karmasaMtyAgaH sannyAsena vivekataH | avaidhaM svechChayA karma tyaktvA pApena lipyate || 41|| Atmaj~nAnaM vinA nyAsaM pAtityAyaiva kalpyate | karma brahmobhayabhraShTo nadyAM dvikUlavarjitaH | aha~NkAramahAgrAhagrasyamAno vinashyati || 42|| jAThare bharaNe raktaH saMsaktaH sa~nchaye tathA | parA~NmukhaH svAtmatattve sa sannyAsI viDambitaH || 43|| sarvakarmavirAgeNa sannyasedvidhipUrvakam | athavA sannyaset karma janmahetuM hi sarvataH || 44|| ekaM mAM saMshrayet pArtha sachchidAnandamavyayam | ahaMpadasya lakShyaM tadahamaH sAkShi niShkalam || 45|| AtmAnaM brahmarUpeNa j~nAtvA mukto bhavArjuna || 46|| dehAtmamAninAM dR^iShTirdehe.ahaMmamashabdataH | kubuddhayo na jAnanti mama bhAvamanAmayam || 47|| chaitanyaM tvamahaM sarvaM svarUpamavalokaya | iti te kathitaM tattvaM sarvasAramanuttamam || 48|| ityadhyAtmavidyAyAM yogashAstre shrIvAsudevArjunasaMvAde shAntigItAyAM pa~nchamo.adhyAyaH || 5|| \medskip\hrule\medskip atha ShaShTho.adhyAyaH | arjuna uvAcha | kiM kartavyaM vidAM kR^iShNa kiM niruddhaM vadasva me | visheShalakShaNaM teShAM vistareNa prakAshaya || 1|| shrIkR^iShNa uvAcha | kartavyaM vApyakartavyaM nAsti tattvavidAM sakhe | te.akartAro brahmarUpA niShedhavidhivarjitAH || 2|| vedaH prabhurna vai teShAM niyojananiShedhane | svayaM brahma sadAnandA vishrAntAH paramAtmani || 3|| na pravR^ittirnivR^ittirvA shubhe vApyashubhe tathA | phalaM bhogastathA karma nAdehasya bhavetkvachit || 4|| dehaH prANo mano buddhishchittAha~NkAramindriyam | daivaM cha vAsanA cheShTA tadyogAt karma sambhavet || 5|| j~nAnI sarvaM vichAreNa nirasya jaDabodhataH | svarUpe sachchidAnande vishrAntashchAdvayatvataH || 6|| karmalesho bhavennAsya niShkriyAtmatayA yateH | tasyaiva phalabhogaH syAdyena karma kR^itaM bhavet || 7|| sharIre sati yatkarma bhavatIti prapashyasi | aha~NkArashcha sAbhAsaH kartA bhoktAtra karmaNaH || 8|| sAkShiNA bhAsyate sarvaM j~nAnI sAkShI svayaMprabhaH | sa~Ngasparshau tato na sto bhAnuvallokakarmabhiH || 9|| vicharati gR^ihakArye tyaktadehAbhimAno viharati janasa~Nge lokayAtrAnurUpam | pavanasamavihArI rAgasa~NgAdimukto vilasati nijarUpe tattvavidvyaktali~NgaH || 10|| lakShaNaM kiM te vakShyAmi svabhAvato vilakShaNaH | bhAvAtItasya ko bhAvaH kimalakShyasya lakShaNam || 11|| viharedvividhairbhAvairbhAvAbhAvavivarjitaH | sarvAchArAnatItaH sa nAnAchAraishcharedyatiH || 12|| prArabdhairnIyate dehaH ka~nchukaM pavanairyathA | bhoge niyojyate kAle yathAyogyaM sharIrakam || 13|| nAnAveshadharo yogI vimuktaH sarvaveshataH | kvachidbhikShuH kvachinnagno bhoge magnamanAH kvachit || 14|| shailUShasadR^isho veshairnAnArUpadharaH sadA | bhikShAchArarataH kashchit kashchittu rAjavaibhavaH || 15|| kashchidbhogarataH kAmI kashchidvairAgyamAshritaH | divyavAsAshchIrAchChanno digvAsA baddhamekhalaH || 16|| kashchit sugandhaliptA~NgaH kashchidbhasmAnulepitaH | kashchidbhogavihArI cha yuvatI\-yAna\-tAmbUlaiH || 17|| kashchidunmattavadveshaH pishAcha iva vA vane | kashchinmaunI bhavet pArtha kashchidvaktAtitArkikaH || 18|| kashchichChubhAshIH satpAtraH kashchittadbhAvavarjitaH | kashchidgR^ihI vanastho.anyaH kashchinmUDho.aparaH sukhI || 19|| ityAdi vividhairbhAvaishcharanti j~nAnino bhuvi | avyaktA vyaktali~Ngashcha bhramanti bhramavarjitAH || 20|| nAnAbhAvena veshena charanti gatasaMshayAH | na j~nAyate tu tAn dR^iShTvA ki~nchichchihna~ncha bAhyataH || 21|| dehAtmabuddhito loke bAhyalakShaNamIkShate | antarbhAve na vai vedyo bahirlakShaNataH kvachit || 22|| yo jAnAti sa jAnAti nAnye vAdaratA janAH | shAstrAraNye bhramante te na teShAM niShkR^itiH kvachit || 23|| duShprApyatattvaM bahunA dhanena labhyaM paraM janmashatena chaiva | bhAgyaM yadi syAchChubhasa~nchayena puNyena chAchAryakR^ipAvashena || 24|| yadi sarvaM parityajya mayi bhaktiparAyaNaH | sAdhayedekachittena sAdhanAni punaH punaH || 25|| vidhAya karma niShkAmaM satprIti\-lAbha\-mAnasaH | mayi kR^itvArpaNaM sarvaM chittashuddhiravApyate || 26|| tato vivekasamprAptaH sAdhanAni samAcharet | AtmavAsanayA yukto bubhutsurvyagramAnasaH || 27|| saMshrayet sadguruM prAj~naM dambhAdidoShavarjitaH | gurusevArato nityaM toShayedgurumIshvaram | tattvAtIto bhavettattvaM labdhvA guruprasAdataH || 28|| gurau prasanne paratattvalAbhastataH kva tApo bhavabandhamuktaH | vimuktasa~NgaH paramAtmarUpo na saMsaret so.api punarbhavAbdhau || 29|| j~nAnI kashchidviraktaH pravirataviShayastyaktabhogo nirAshaH kashchidbhogI prasiddho vicharati viShaye bhogarAgaprasaktaH | prArabdhastatra heturjanayati vividhA vAsanAH karmayogAt prArabdhe yasya bhogaH sa yatati vibhave bhogahIno viraktaH || 30|| prArabdhAdvAsanA chechChA pravR^ittirjAyate nR^iNAm | pravR^itto vA nivR^itto vA prabhutvaM tasya sarvataH || 31|| bhogo j~nAnaM bhaveddehe ekenArabdhakarmaNA | prArabdhaM bhogadaM loke datvA bhogaM vinashyati || 32|| prArabdhaM lakShyasampanne ghaTavajj~nAnajanmataH | sheShastiShThetsamutpanne ghaTe chakrasya vegavat || 33|| prArabdhaM viduShAH pArtha j~nAnottaramR^iShAtmakam | kartuM nAtishayaM ki~nchit prArabdhaM j~nAninAM kShamam || 34|| taddehArambhikA shaktirbhogadAnAya dehinAm | dadyAjj~nAnottaraM bhogaM dehAbhAsaM vidhAya tat || 35|| AbhAsasharIre bhogo bhavet prArabdhakalpite | mukto j~nAnadashAyAntu tattvaj~no bhogavarjitaH || 36|| ityadhyAtmavidyAyAM yogashAstre shrIvAsudevArjunasaMvAde shAntigItAyAM ShaShTho.adhyAyaH || 6|| \medskip\hrule\medskip atha saptamo.adhyAyaH | shrIbhagavanuvAcha | sAraM tattvaM pravakShyAmi tachChR^iNuShva sakhe.arjuna | atiguhyaM mahatpUrNaM yachChrutvA muchyate naraH || 1|| pUrNaM chaitanyamekaM sattato.anyanna hi ki~nchana | na mAyA neshvaro jIvo deshaH kAlashcharAcharam || 2|| na tvaM nAhaM na vA pR^ithvI neme lokA bhuvAdayaH | ki~nchinnAstyapi leshena nAsti nAstIti nishchinu || 3|| kevalaM brahmamAtraM sannAnyadastIti bhAvaya | pashyasi svapnavatsarvaM vivartaM chetane khalu || 4|| viShayaM deshakAlAdiM bhoktR^ij~nAtR^ikriyAdikam | mithyA tatsvapnavadbhAnaM na ki~nchinnApi ki~nchana || 5|| yatsattvaM satataM prakAshamamalaM saMsAradhArAvahaM nAnyat ki~ncha tara~NgaphenasalilaM sattaiva vishvaM tathA | dR^ishyaM svapnamayaM na chAsti vitataM mAyAmayaM dR^ishyate chaitanyaM viShayo vibhAti bahudhA brahmAdikaM mAyayA || 6|| vishvaM dR^ishyamasatyametadakhilaM mAyAvilAsAspadaM AtmA.aj~nAnanidAnabhAnamanR^itaM sadvachcha mohAlayam | bAdhyaM nAshyamachintyachitrarachitaM svapnopamaM taddhruvam AsthAM tatra jahi svaduHkhanilaye rajjvAM bhuja~Ngopame || 7|| arjuna uvAcha | nirguNaM paramaM brahma nirvikAraM viniShkriyam | jagatsR^iShTiH kathaM tasmAdbhavati tadvadasva me || 8|| shrIbhagavAnuvAcha | sR^iShTirnAsti jagannAsti jIvo nAsti tatheshvaraH | mAyayA dR^ishyate sarvaM bhAsyate brahmasattayA || 9|| yathA stimitagambhIre jalarAshau mahArNave | samIraNavashAdvIchirna vastu saliletarat || 10|| tathA hi pUrNachaitanye mAyayA dR^ishyate jagat | na tara~Ngo jalAdbhinno brahmaNo.anyajjaganna hi || 11|| chaitanyaM vishvarUpeNa bhAsate mAyayA tathA | ki~nchidbhavati no satyaM svapnakarmeva nidrayA || 12|| yAvannidrA R^itaM tAvat tathA.aj~nAnAdidaM jagat | na mAyA kurute ki~nchinmAyAvI na karotyaNu | indrajAlasamaM sarvaM baddhadR^iShTiH prapashyati || 13|| aj~nAnajanabodhArthaM bAhyadR^iShTyA shrutIritam | bAlAnAM prItaye yadvaddhAtrI jalpati kalpitam | tatprakAraM pravakShyAmi shR^iNuShva kuntinandana || 14|| chaitanye vimale pUrNe kasmin deshe.aNumAtrakam | aj~nAnamuditaM sattAM chaitanyasphUrtimAshritam || 15|| tadaj~nAnaM pariNataM svasyaiva shaktibhedataH | mAyArUpA bhavedekA chAvidyArUpiNItarA || 16|| sattvapradhAnamAyAyAM chidAbhAso vibhAsitaH | chidadhyAsAchchidAbhAsa Ishvaro.abhUtsvamAyayA || 17|| mAyAvR^ityA bhavedIshaH sarvaj~naH sarvashaktimAn | ichChAdi sarvakartR^itvaM mAyAvR^ityA tatheshvare || 18|| tataH sa~NkalpavAnIshastadvR^ityA svechChayA svataH | bahuH syAmahamevaikaH sa~Nkalpo.asya samutthitaH || 19|| mAyAyA udgataH kAlo mahAkAla iti smR^itaH | kAlashaktirmahAkAlI chAdyA sadyasamudbhavAt || 20|| kAlena jAyate sarvaM kAle cha paritiShThati | kAle vilayamApnoti sarve kAlavashAnugAH || 21|| sarvavyApI mahAkAlo nirAkAro nirAmayaH | upAdhiyogataH kAlo nAnAbhAvena bhAsate || 22|| nimeShAdiryugaH kalpaH sarvaM tasmin prakAshitam | kAlato.abhUnmahattattvaM mahattattvAdaha~NkR^itiH || 23|| trividhaH so.apyaha~NkAraH sattvAdiguNabhedataH | aha~NkArAdbhavet sUkShmatanmAtrANyapi pa~ncha vai || 24|| sUkShmANi pa~nchabhUtAni sthUlAni vyAkR^itAni tu | sattvAMshAt sUkShmabhUtAnAM kramAddhIndriyapa~nchakam | antaHkaraNamekaM tat samaShTiguNatattvataH || 25|| karmendriyANi rajasaH pratyekaM bhUtapa~nchakAt | pa~nchavR^ittimayaH prANaH samaShTiH pa~ncharAjasaiH || 26|| pa~nchIkR^itaM tAmasAMshaM tatpa~nchasthUlatAM gatam | sthUlabhUtAt sthUlasR^iShTirbrahmANDasharIrAdikam || 27|| mAyopAdhirbhavedIshashchAvidyA jIvakAraNam | shuddhasattvAdhikA mAyA chAvidyA sA tamomayI || 28|| malinasattvapradhAnA hyavidyA.a.avaraNAtmikA | chidAbhAsastatra jIvaH svalpaj~nashchApi tadvashaH | chaitanye kalpitaM sarvaM budbudA iva vAriNi || 29|| tailabinduryathA kShiptaH patitaH sarasIjale | nAnArUpeNa vistIrNo bhavettanna jalaM tathA || 30|| anantapUrNachaitanye mahAmAyA vijR^imbhitA | kasmin deshe chANumAtraM bibhR^itA nAmarUpataH || 31|| na mAyAtishayaM kartuM brahmaNi kashchidarhati | chaitanyaM svabalenaiva nAnAkAraM pradarshayet || 32|| vivartaM svapnavatsarvamadhiShThAne tu nirmale | AkAshe dhUmavanmAyA tatkAryamapi vistR^itam | sa~NgaH sparshastato nAsti nAmbaraM malinaM tataH || 33|| kAryAnumeyA sA mAyA dAhakAnalashaktivat | adhij~nairanumIyeta jagaddR^iShTyAsya kAraNam || 34|| na mAyA chaitanye na hi dinamaNAvandhakArapraveshaH divAndhAH kalpante dinakarakare shArvaraM ghoradR^iShTyA | na satyaM tadbhAvaH svamativiShayaM nAsti talleshamAtraH tathA mUDhAH sarve manasi satataM kalpayantyeva mAyA || 35|| svasattAhInarUpatvAdavastutvAttathaiva cha | anAtmatvAjjaDatvAchcha nAsti mAyeti nishchinu || 36|| mAyA nAsti jagannAsti nAsti jIvastatheshvaraH | kevalaM brahmamAtratvAt svapnakalpeva kalpanA || 37|| ekaM vaktraM na yogyaM taddvitIyaM kuta iShyate | saMkhyAbaddhaM bhavedekaM brahmaNi tanna shobhate || 38|| leshamAtraM na hi dvaitaM dvaitaM na sahate shrutiH | shabdAtItaM mano.atItaM vAkyAtItaM sadAmalam | upamAbhAvahInatvAdIdR^ishastAdR^isho na hi || 39|| na hi tat shrUyate shrotrairna spR^ishyate tvachA tathA | na hi pashyati chakShustadrasanAsvAdayenna hi | na cha jighrati tadghrANaM na vAkyaM vyAkaroti cha || 40|| sadrUpo hyavinAshitvAt prakAshatvAchchidAtmakaH | AnandaH priyarUpatvAnnAtmanyapriyatA kvachit || 41|| vyApakatvAdadhiShThAnAddehasyAtmeti kathyate | bR^iMhaNatvAdbR^ihatvAchcha brahmeti gIyate shrutau || 42|| yadA j~nAtvA svarUpaM svaM vishrAntiM labhase sakhe | tadA dhanyaH kR^itArthaH san jIvanmukto bhaviShyasi || 43|| mokSharUpaM tamevAhuryoginastattvadarshinaH | svarUpaj~nAnamAtreNa lAbhastatkaNThahAravat || 44|| prabuddhatattvasya tu pUrNabodhe na satyamAyA na cha kAryamasyAH | tamastamaHkAryamasatyasarvaM na dR^ishyate bhAnormahAprakAshe || 45|| atastato nAsti jagatprasiddhaM shuddhe pare brahmaNi leshamAtram | mR^iShAmayaM kalpitanAmarUpaM rajjvAM bhuja~Ngo mR^idi kumbhabhANDam || 46|| ityadhyAtmavidyAyAM yogashAstre shrIvAsudevArjunasaMvAde shAntigItAyAM saptamo.adhyAyaH || 7|| \medskip\hrule\medskip athAShTamo.adhyAyaH | arjuna uvAcha | kiM lakShyaM svAtmarUpeNa yadbrahma kathyate vidA | yajj~nAtvA brahmarUpeNa svAtmAnaM vedmi tadvada || 1|| shrIbhagavanuvAcha | a~NguShThamAtraH puruSho hR^itpadme yo vyavasthitaH | tamAtmAna~ncha vettAraM viddhi buddhyA susUkShmayA || 2|| hR^idayakamalaM pArtha a~NguShThaparimANataH | tatra tiShThati yo bhAti vaMshaparvaNIvAmbaram | a~NguShThamAtraM puruShaM tenaiva vadati shrutiH || 3|| mahAkAshe ghaTe jAte.avakAsho ghaTamadhyagaH | ghaTAvachChinna AkAshaH kathyate lokapaNDitaiH || 4|| kUTastho.api tathA buddhiH kalpitA tu yadA bhavet | tadA kUTasthachaitanyaH buddhyantasthaM vibhAsate | buddhyavachChinnachaitanyaM jIvalakShyaM tvameva hi || 5|| praj~nAnaM tachcha gAyanti vedashAstravishAradAH | AnandaM brahmashabdAbhyAM visheShaNavisheShitam || 6|| shR^iNoti yena jAnAti pashyati cha vijighrati | svAdAsvAdaM vijAnAti shIta~nchoShNAdikaM tathA || 7|| chaitanyaM vedanArUpaM tatsarvavedanAshrayam | alakShyaM shuddhachaitanyaM kUTasthaM lakShayet shrutiH || 8|| buddhyAvachChinnachaitanyaM vR^ityArUDhaM yadA bhavet | j~nAnashabdAbhidhaM tarhi tena chaitanyabodhanam || 9|| yadA vR^ittiH pramANena viShayeNaikatAM vrajet | vR^ittaviShayachaitanye ekatvena phalodayaH || 10|| tadA vR^ittilaye prApte j~nAnaM chaitanyameva tat | prabodhanAya chaitanyaM j~nAnashabdena kathyate || 11|| shR^iNoShi vIkShase yadyattatra saMvidanuttamA | anusyUtatayA bhAti tattatsarvaprakAshikA || 12|| saMvidaM tAM vichAreNa chaitanyamavadhAraya | tatra pashyasi yadvastu jAnAmIti vibhAsate | taddhi saMvitprabhAvena vij~neyaM svarUpaM tataH || 13|| sarvaM nirasya dR^ishyatvAdanAtmatvAjjaDatvataH | tamavichChinnamAtmAnaM viddhi susUkShmayA dhiyA || 14|| yA saMvit saiva hi tvAtmA chaitanyaM brahma nishchinu | tvaMpadasya cha lakShyaM tajj~nAtavyaM guruvAkyataH || 15|| ghaTAkAsho mahAkAsha iva jAnIhi chaikatAm | akhaNDatvaM bhavedaikyaM j~nAtvA brahmamayo bhava || 16|| kumbhAkAshamahAkAsho yathA.abhinno svarUpataH | tathAtmabrahmaNo.abhedaM j~nAtvA pUrNo bhavArjuna || 17|| nAnAdhAre yathAkAshaH pUrNa eko hi bhAsate | tathopAdhiShu sarvatra chaikAtmA pUrNaniradvayaH || 18|| yathA dIpasahasreShu vahnireko hi bhAsvaraH | tathA sarvasharIreShu hyekAtmA chitsadavyayaH || 19|| sahasradhenuShu kShIraM sarpirekaM na bhidyate | nAnAraNiprastareShu kR^ishAnurbhedavarjitaH || 20|| nAnAjalAshayeShvevaM jalamekaM sphuratyalam | nAnAvarNeShu puShpeShu hyekaM tanmadhuraM madhu || 21|| ikShudaNDeShvasaMkhyeShu chaikaM hi rasamaikShavam | tathA hi sarvabhAveShu chaitanyaM pUrNamadvayam || 22|| advaye pUrNachaitanye kalpitaM mAyayAkhilam | mR^iShA sarvamadhiShThAnaM nAnArUpeNa bhAsate || 23|| akhaNDe vimale pUrNe dvaitagandhavivarjite | nAnyatki~nchitkevalaM sannAnAbhAvena rAjate || 24|| svapnavaddR^ishyate sarvaM chidvivartaM chideva hi | kevalaM brahmamAtrantu sachchidAnandamavyayam || 25|| sachchidAnandashabdena tallakShyaM lakShayet shrutiH | akSharamakSharAtItaM shabdAtItaM nira~njanam | tatsvarUpaM svayaM j~nAtvA brahmavittvaM parityaja || 26|| abhimAnAvR^itirmukhyA tenaiva svarUpAvR^itiH | pa~nchakosheShvaha~NkAraH kartR^ibhAvena rAjate || 27|| brahmavittvAbhimAnaM yadbhavedvij~nAnasaMj~nite | aha~NkArasya taddharma pihite svarUpe.amale || 28|| ataH saMtyajya tadbhAvaM kevalaM svarUpe sthitam | tattvaj~nAnamiti prAhuryoginastattvadarshinaH || 29|| andhakAragR^ihe shAyI sharIraM tUlikAvR^itam | dehAdikaM cha nAstIti nishchayena vibhAvaya || 30|| na pashyasi tadA ki~nchidvibhAti sAkShi satsvayam | ahamasmIti bhAvena chAntaH sphurati kevalam || 31|| niHsheShatyaktasaMghAtaH kevalaH puruShaH svayam | asti nAsti buddhidharme sarvAtmanA parityajet || 32|| ahaM sarvAtmanA tyaktvA sarvabhAvena sarvadA | ahamasmItyahaM bhAmi visR^ijya kevalo bhava || 33|| jAgradapi suShuptistho jAgraddharmavivarjitaH | sauShupte kShayite dharme tvaj~nAne chetanaH svayam || 34|| hitvA suShuptAvaj~nAnaM yadbhAvo bhAvavarjitaH | praj~nayA svarUpaM j~nAtvA praj~nAhInastathA bhava || 35|| na shabdaH shravaNaM nApi na rUpaM darshanaM tathA | bhAvAbhAvau na vai ki~nchit sadevAsti na ki~nchana || 36|| susUkShmayA dhiyA buddhvA svarUpaM svasthachetanam | buddhau j~nAnene lInAyAM yattachChuddhasvarUpakam || 37|| iti te kathitaM tattvaM sArabhUtaM shubhAshaya | shoko mohastvayi nAsti shuddharUpo.asi niShkalaH || 38|| shAntavrata uvAcha | shrutvA proktaM vAsudevena pArtho hitvA.a.asaktiM mAyike.asatyarUpe | tyaktvA sarvaM shokasantApajAlaM j~nAtvA tattvaM sArabhUtaM kR^itArthaH || 39|| kR^iShNaM praNamyAtha vinItabhAvairdhyAtvA hR^idisthaM vimalaM prapannam | provAcha bhaktyA vachanena pArthaH kR^itA~njalirbhAvabhareNa namraH || 40|| arjuna uvAcha | tvamAdyarUpaH puruShaH purANo na veda vedastava sAratattvam | ahaM na jAne kimu vachmi kR^iShNa namAmi sarvAntarasampratiShTham || 41|| tvameva vishvodbhavakAraNaM sat samAshrayastvaM jagataH prasiddhaH | anantamUrtirvaradaH kR^ipAlurnamAmi sarvAntarasampratiShTham || 42|| vadAmi kiM te parisheShatattvaM na jAne ki~nchittava marma gUDham | tvameva sR^iShTisthitinAshakartA namAmi sarvAntarasampratiShTham || 43|| vishvarUpaM purA dR^iShTaM tvameva svayamIshvaraH | mohayitvA sarvalokAn rUpametat prakAshitam || 44|| sarve jAnanti tvaM vR^iShNiH pANDavAnAM sakhA hariH | kiM te vakShyAmi tattattvaM na jAnanti divaukasaH || 45|| shrIbhagavAnuvAcha | tattvaj~no.asi yadA pArtha tUShNIM bhava tadA sakhe | yaddR^iShTaM vishvarUpaM me mAyAmAtraM tadeva hi || 46|| tena bhrAnto.asi kaunteya svasvarUpaM vichintaya | muhyanti mAyayA mUDhAstattvaj~nA mohavarjitAH || 47|| shAntigItAmimAM pArtha mayoktAM shAntidAyinIm | yaH shR^iNuyAt paThedvApi muktaH syAdbhavabandhanAt || 48|| na kadAchidbhavet so.api mohito mama mAyayA | Atmaj~nAnAchChokashAntirbhavedgItAprasAdataH || 49|| shAntavrata uvAcha | ityuktvA bhagavAn kR^iShNaH praphullavadanaH svayam | arjunasya karaM dhR^itvA yudhiShThirAntikaM yayau || 50|| iyaM gItA tu shAntyAkhyA guhyAdguhyatarA parA | tava snehAnmayA proktA yaddattA guruNA mayi || 51|| na dAtavyA kvachinmohAchChaThAya nAstikAya cha | kutarkAya cha mUrkhAya nirdeyonmArgavartine || 52|| pradAtavyA viraktAya prapannAya mumukShave | gurudaivatabhaktAya shAntAya R^ijave tathA || 53|| sashraddhAya vinItAya dayAshIlAya sAdhave | vidveShakrodhahInAya deyA gItA prayatnataH || 54|| iti te kathitA rAjan shAntigItA sugopitA | shokashAntikarI divyA j~nAnadIpapradIpanI || 55|| gIteyaM shAntinAmnI madhuripugaditA pArthashokaprashAntyai pApaughaM tApasaMghaM praharati paThanAt sArabhUtAtiguhyA | AvirbhUtA svayaM sA svagurukaruNayA shAntidA shAntabhAvA kAshIsattve sabhAsA timirachayaharA nartayan padyabandhaiH || 56|| ityadhyAtmavidyAyAM yogashAstre shrIvAsudevArjunasaMvAde shAntigItAyAmaShTamo.adhyAyaH || 8|| iti shAntigItA samAptA || ## From Gita Granthabali in Bengali by Upendranath Mukhopadhyay 1911 Encoded and proofread by PSA Easwaran \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}